Op 13 oktober kunnen de Belgen naar de stembus voor de gemeenteraadsverkiezingen en de verkiezing van de provincieraad. Wanneer is uw stem ongeldig? En is er een verschil met blanco stemmen?
Doordat er geen opkomstplicht meer is in Vlaanderen, is de verwachting dat er heel wat minder ongeldige en blanco stemmen zullen zijn. Wie toch gaat stemmen, neemt best bepaalde regels in acht om ervoor te zorgen dat uw stem geldig is. In Vlaanderen, Brussel en de Duitstalige Gemeenschap wordt er vooral elektronisch gestemd, terwijl dat in Wallonië, met uitzondering van de Duitstalige Gemeenschap, uitsluitend op papier gebeurt. Hoe u elektronisch of op papier stemt, leest u hier:
Er zijn een aantal zaken die uw stem ongeldig maken. Als u op papier stemt, mag u alleen met het rode potlood dat ter beschikking wordt gesteld een of meerdere bolletjes kleuren. En dan ook nog op dezelfde lijst. U mag niets op uw stembiljet schrijven of tekenen, anders wordt uw stem ongeldig. Hoe u geldig stemt leest u hier:
Lijststemmen en naamstemmen
Om geldig te stemmen moet u binnen eenzelfde lijst blijven. Als u uw stem verspreidt over meerdere lijsten wordt uw stem als ongeldig beschouwd.
Als er gestemd wordt binnen dezelfde lijst, maar er is tegelijkertijd sprake van lijststemmen (stemmen op de kop van de lijst) en naamstemmen (stemmen voor een of meer kandidaten binnen dezelfde lijst), dan wordt alleen rekening gehouden met de naamstemmen en telt de lijststem niet mee.
Als de kiezer noch voor een lijst, noch voor één of meerdere kandidaten stemt en het stembiljet blanco blijft, is er sprake van een blanco stem.
Wordt er rekening gehouden met blanco stem?
Wordt er rekening gehouden met blanco en ongeldige stemmen? Volgens de Belgische wetgeving worden de blanco stemmen (waarbij dus voor geen enkele lijst of kandidaat gestemd wordt) en de ongeldige stemmen wel geteld, maar wordt hiermee geen rekening gehouden bij de zetelverdeling tussen de partijen. Ze worden dus volledig genegeerd en geen enkele partij kan er gebruik van maken. Bij de zetelverdeling wordt dus enkel rekening gehouden met de stembiljetten waarop een geldige stem werd uitgebracht voor de verschillende lijsten.
Als je blanco stemt, laat je eigenlijk de andere kiezers bepalen welke partijen en kandidaten veel of weinig stemmen krijgen. En hoe meer kiezers blanco stemmen, hoe minder stemmen er nodig zijn voor een zetel. Omdat de blanco stemmen niet meetellen, krijgen de geldige stemmen dus meer invloed.
Carl Devos, professor politieke wetenschappen aan de UGent: ‘Zowel een blanco als een ongeldige stem telt niet mee voor de verdeling en toewijzing van zetels aan lijsten en kandidaten. Die stemmen worden dus niet ‘verdeeld’ over de andere partijen. De zetelverdeling en -toewijzing gebeurt enkel via de geldige stemmen.’ Benjamin Biard, onderzoeker bij het CRISP: ‘Of ze nu blanco of ongeldig zijn, vrijwillig of onvrijwillig, dit soort stemmen worden beschouwd als onthoudingen.’
‘Qua resultaat is er dus geen enkel verschil tussen een blanco en een ongeldige stem’, benadrukt Dave Sinardet, professor politieke wetenschappen aan de VUB. ‘Ze zijn beiden onbruikbaar om de zetels te verdelen. Als je blanco of ongeldig stemt, beslis je dus in praktijk om je stem weg te gooien. Dat lijkt mij geen goed idee, want dan laat je de andere kiezers bepalen wie er verkozen wordt, terwijl die misschien toch keuzes maken waar je niet achter staat.’
Apathie
Carl Devos merkt nog op dat er bij het analyseren van de stemmen traditioneel wél een onderscheid wordt gemaakt tussen ongeldige stemmen, blanco stemmen en niet opdagen op de verkiezingsdag. Tijdens de federale en Vlaamse verkiezingen op 9 juni eerder dit jaar stuurden 1.050.000 Belgen hun kat en is er 415.912 keer blanco gestemd.
Dat ruim een tiende van de kiezers niet geïnteresseerd is in de hoogdag van de democratie, mag tot nadenken stemmen. Hoe vertaalt zich dat op oktober, wanneer de gemeenteraadsverkiezingen voor het eerst plaatsvinden zonder opkomstplicht?
‘De politieke partijen hebben daar geen last van, voor hen is dat niet zo erg’, vervolgt Devos. ‘Maar het wil wel zeggen dat steeds meer mensen zich niet meer herkennen in het politieke aanbod, en dat is slecht voor het draagvlak en dus voor de legitimiteit van het politieke systeem.’
‘Die apathie is een belangrijk signaal’, zegt ook Sinardet. ‘Ik vind het een probleem dat zo veel mensen afhaken, hun stem weggooien, niet aan het democratische proces deelnemen. Je kunt zeker kritiek hebben op hoe onze politiek functioneert, maar wil je daaraan iets veranderen, dan moet je vooral je stem laten horen.’
FAQ Verkiezingen 2024
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier