Op 9 juni 2024 gaan de Belgen naar de stembus om te stemmen voor de federale, regionale en Europese verkiezingen. Die stemmen moeten geteld worden. Hoe gebeurt dit?
Bij het uitbrengen van zijn of haar stem wordt het stembiljet in de stembus geplaatst. Elk stembiljet in elke stembus in elk stembureau wordt geteld om de verkiezingsuitslag te bepalen. Deze resultaten bepalen de stemmen die elke partij heeft behaald en dus het aantal zetels waarop ze recht hebben in de Kamer van Volksvertegenwoordigers, het Vlaams Parlement en het Europees Parlement.
Wie telt de stemmen?
Er zijn aparte stemopnemingsbureaus (‘telbureaus’) voor de verkiezingen van de Kamer, de Gewest- en Gemeenschapsparlementen en het Europese Parlement.
‘Afhankelijk van het machtsniveau moeten ze eerst de stembureaus met een voorzitter en bijzitter organiseren en vervolgens de telbureaus met een andere voorzitter en andere bijzitters’, legt Pierre Vercauteren uit, politicoloog en hoogleraar politieke wetenschappen aan de UCLouvain.
Concreet telt de voorzitter van het stembureau na afloop van de stemronde het aantal uitgebrachte stemmen en legt dit vast in een rapport. Vervolgens worden de stembussen met de stemmen naar het telbureau gestuurd. Daarbinnen is er dus nog een voorzitter en andere bijzitters, die verantwoordelijk zullen zijn voor de telling.
Waar elektronisch wordt gestemd brengt de voorzitter van het stembureau de USB-sticks met de geregistreerde stemmen naar het kantonhoofdbureau dat alle gegevens samenbrengt en de uitslag opmaakt. Waar op papier wordt gestemd, worden de stemmen met de hand geteld.
Het aantal neergelegde stemmen, het aantal blanco en ongeldige stemmen, het aantal lijststemmen en het aantal naamstemmen worden door de kantonhoofdbureaus zo vlug mogelijk op digitale wijze medegedeeld aan de Minister van Binnenlandse Zaken. De Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken plaatst de uitslagen direct voor de burgers, media en kandidaten op hun site.
Wie zijn de voor- en bijzitters?
‘De presidenten en beoordelaars zijn ‘aangewezen burgers’. Vaak zijn de voorzitters magistraten, notarissen, leraren, … ’ , specificeert de politicoloog. Zodra hij is aangewezen als voorzitter (van een stembureau of telstation), ‘ontvangt hij een lijst van burgers, onder wie hij degenen kan oproepen die samen met hem het stembureau of het telstation zullen vormen.’ De voorzitter wordt, net als de bijzitters, per post op de hoogte gebracht van zijn of haar benoeming.
Burgers die waarschijnlijk als bijzitter zullen worden geroepen, moeten eenvoudigweg over hun burgerrechten en wettelijke rechten beschikken, ‘een volledig klassieke juridische voorwaarde’. Iedereen kan dus tijdens de verkiezingen als bijzitter worden opgeroepen.
Kan men weigeren om voor- of bijzitter te zijn?
Iemand die als voor- of bijzitter is aangewezen, kan slechts moeilijk de hem toegewezen rol weigeren. ‘Het is de norm om hierop in te gaan. Bovendien is het geen uitnodiging die wordt verzonden, maar een aanduiding’, benadrukt Benjamin Biard, onderzoeker bij het Centrum voor Sociaal-Politiek Onderzoek en Informatie (CRISP).
Iemand die verhinderd is, moet dit met een grondige reden kunnen bewijzen. Naar een familiefeest gaan, is geen geldig motief. ‘Bepaalde professionele redenen, gezondheidsredenen, mobiliteitsproblemen of een reis naar het buitenland zijn uitzonderingen die kunnen rechtvaardigen dat een voorzitter of bijzitter zijn rol niet kan vervullen’, legt de onderzoeker uit.
Opgelet voor boetes
Bij een ongerechtvaardigde afwezigheid (of waarvan de redenen buiten de gestelde termijn worden meegedeeld) riskeert een aangewezen voorzitter of bijzitter volgens de Kieswet een sanctie van 50 tot 200 euro.
In tegenstelling tot het sanctioneren van de kiezer die niet komt opdagen om zijn stem uit te brengen, wat zelden gebeurd, is dat niet het geval voor het voorzitter of bijzitter die afwezig is op de dag van de stemming. Benjamin Biard: ‘Het sanctioneren wordt hier veel strenger opgevolgd. Het gevolg is ook anders: een kiezer die niet komt opdagen kan problemen voor de democratie geven, maar verstoort de stembusgang niet. Aan de andere kant, als leden van van het stembureau niet komen opdagen kan dat de organisatie van de verkiezingen in gevaar brengen. De gevolgen zijn veel groter.’
FAQ Verkiezingen 2024
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier