‘Vandaag is het de wereld op zijn kop: wie het algemeen belang verdedigt, komt onder vuur te liggen’

‘De centrumpartijen, zij die ooit ‘staatsdragend’ waren en ook het ‘algemeen belang’ moesten belichamen, verliezen vandaag hun cool’, schrijft Benjamin Clarysse (Bond Beter Leefmilieu) over de reacties op de boerenprotesten van de afgelopen weken. ‘Door hun tanend electoraal belang en de scherpe onderlinge concurrentie lossen ze hun historische rol en zetten ze alle mooie verwezenlijkingen van de voorbije decennia op de helling.’

De economie zit in zwaar weer. Tal van sectoren reiken niet alleen naar de overheid voor financiële reddingsboeien, maar eisen zelfs dat milieu-, natuur- en klimaatbeleid on hold gezet of zelfs teruggeschroefd worden. De boeren leggen al weken het land plat en sectorfederaties Boerenbond en ABS viseerden op agressieve wijze het Vlaamse natuurbeleid en de milieubeweging. Ook VOKA roert de trom. Zo willen ze onder meer afwijkingen om onze waterkwaliteitsdoelstellingen te behalen. Maar ook beleid rond stikstof, PFAS, afvalstromen en vogel- en habitatrichtlijnen zijn vooral vervelend, stelt gedelegeerd bestuurder bij Voka, Hans Maertens. Weg met de regeldrift, klinkt het. Onze economie heeft nood aan ademruimte.

En met de hete adem van extreemrechts populisme in de nek lijken heel wat politici ervan overtuigd dat die wensen van het bedrijfsleven klakkeloos ingewilligd moeten worden. De Natuurherstelwet staat op de helling, de pas goedgekeurde wet tegen ontbossing wordt uitgehold, en een hele reeks milieuvoorwaarden in het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) dreigen ook op de schop te gaan. In Vlaanderen rolden politici over elkaar om de boeren tegemoet te komen, ten koste van natuur en milieu.

Wat opvalt: het zijn de centrumpartijen, zij die ooit ‘staatsdragend’ waren en ook het ‘algemeen belang’ moesten belichamen, die hun cool verliezen. Door hun tanend electoraal belang en de scherpe onderling concurrentie lossen ze die historische rol en zetten ze alle mooie verwezenlijkingen van de voorbije decennia op de helling.

Want dat is een tweede opmerkelijke vaststelling: het gaat niet om een pauzeknop voor nieuw broodnodig beleid, maar wel degelijk om achteruitgang. Om afbraak van beleid dat ons leefmilieu en onze gezondheid moet beschermen. Ongezien en onaanvaardbaar.

Het verwondert niet dat sectorfederaties als VOKA en Boerenbond pleiten voor zo veel mogelijk centen voor hun leden en zo weinig mogelijk regels. ‘Dat moet zuurstof en ruimte geven.’ Maar voor wat? Zelden voor vernieuwing, reflectie of innovatie. Het is eerder uitstelgedrag. In de veronderstelling dat de markt wel spontaan de juiste keuzes maakt. Koelen zonder blazen. Maar de aarde warmt ondertussen wel verder op en de biodiversiteit stevent op de afgrond af.

Beleidsmakers mogen privébelangen niet verwarren met het algemeen belang. Bedrijven hebben vaak enkel oog voor hun eigen toekomst, terwijl de overheid natuurlijk die van ons allen moet vrijwaren. Scherp milieu-, natuur-, en klimaatbeleid zijn nodig om onze toekomst leefbaar te houden. Het is geen nice to have.

Hoe dat moet gebeuren? Dat is onderdeel van het democratische debat. Het bedrijfsleven moet hier gehoord worden, maar hun eisen zijn niet meer waard dan de belangen van werknemers die vragen om opgeleid te worden in de nieuwe technologieën, van (groot)ouders die zich zorgen maken over de toekomst van hun kinderen of van onze natuur die ook een stem verdient in het debat. Hoe we onze toekomst vrijwaren kan op verschillende manieren. Wat niet kan is dat klimaat- en milieuwetgeving van tafel geveegd worden. Zelfs al is het mooi en eufemistisch verpakt.

Is economische ontwikkeling dan geen algemeen belang? Jawel, maar enkel binnen de grenzen van ons leefmilieu. Het adagio: Vlaanderen is te klein, dus die milieuregels mogen wel wat soepeler. Of: we zijn een sterk geïndustrialiseerde regio dus onze klimaatuitstoot naar nul brengen, lukt niet. Die vlieger gaat niet op. Het is net omgekeerd. Net omdat we zo klein zijn moeten we extra zorg dragen voor onze natuur. We zijn kwetsbaar. Net omdat we zo’n rijke industriële regio zijn, moeten we verantwoordelijkheid nemen, voorop lopen en tonen aan de wereld dat het pad naar CO2-neutraliteit haalbaar is. Daar kunnen we dan trouwens mooi de economische vruchten van plukken als we onze know-how exporteren.

Het is net zo’n proactieve houding die ook kansen biedt. Laat juist een ambitieus milieu-, natuur- en klimaatbeleid het richtsnoer worden voor onze industrie en landbouw. Het zal ons niet enkel welzijn, maar ook welvaart brengen.

Maar vandaag de dag is het de wereld op zijn kop: wie het algemeen belang verdedigt en onze toekomst wil vrijwaren, komt onder vuur te liggen. Milieuorganisaties als Dryade, die de overheid op haar eigen democratisch goedgekeurde regels wijst, zijn nu kop van jut. Greenpeace, die een vreedzame actie voert om Fluxys aan te klagen voor haar desastreuze investeringsstrategie, wordt zélf voor de rechter gedaagd om ze zo de mond te snoeren.

Wat een contrast met de boeren die de Europese wijk in brand steken en daarvoor beloond worden. Ik gun ze loon naar werken. Maar ik wens bovenal politici die de rug recht houden en pal voor het algemeen belang staan in plaats van te buigen voor al dat geroep en geweld.

Benjamin Clarysse is coördinator project- en beleidswerk bij Bond Beter Leefmilieu.