De regering-De Wever zoekt 17,2 miljard euro extra voor defensie. Veel scenario’s doen de ronde, zoals meer geld vanuit de Vlaamse regering. Die lijkt niet geneigd om diep in de buidel te tasten. ‘Maar gratis geld bestaat niet’, zegt professor financiële economie Hans Degryse (KU Leuven).
De federale regering beleeft een belangrijke week. In een ongezien snel tempo zoekt ze 4 miljard euro voor defensie. En dat is alleen voor dit jaar. In totaal gaat het om een oefening van 17,2 miljard euro tot 2029, het einde van de beleidsperiode. Het doel: eindelijk de NAVO-norm halen en minstens 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) aan defensie uitgeven. Vandaag haalt ons land 1,3 procent.
De regering-De Wever bewandelt verschillende paden. Er zijn de bevroren Russische tegoeden bij Euroclear. De vennootschapsbelasting op de winst daarop, die 1,7 miljard euro opbracht, kan deels naar het leger vloeien. Ook de ‘defensiebon’ gaat over de tongen.
Parallel aan de populaire staatsbon zou de overheid bij welwillende burgers geld kunnen ophalen tegen een aantrekkelijke rente. Minister van Defensie Theo Francken (N-VA) sluit de piste niet uit. Al moet dat geld op het einde van de rit wél terugbetaald worden.
Dan is er nog de oprichting van het Defensiefonds, dat idealiter zo’n 2,5 miljard euro zou bevatten. Dat moet gespijsd worden met dividenden en de verkoop van overheidsparticipaties. Vooral het Belgische belang in BNP Paribas loopt in de kijker.
‘Dit gaat om een nieuw sociaal contract met de burger. Er is een extra dreiging, dus betalen we allemaal extra kosten.’
Buiten de begroting
‘Tegen de huidige marktprijs zou een verkoop van het volledige belang zo’n 4 à 5 miljard euro opleveren’, zegt professor financiële economie Hans Degryse (KU Leuven). Volgens hem zijn er argumenten die pleiten voor een verkoop. ‘We moeten ons de vraag stellen: is het belangrijk dat onze overheid aandeelhouder is van een Franse bank, weliswaar met een belangrijke vestiging in België? Ik veronderstel dat onze impact binnen de bank al bij al beperkt is, dus er is geen sprake van een groot strategisch belang.’
Tegelijk waarschuwt Degryse: ‘You can’t have your cake and eat it. Zodra we verkopen, krijgen we ook geen dividenden meer binnen. Die weggevallen inkomsten zullen we ook moeten compenseren.’
Ook andere experts waarschuwen voor een overhaaste verkoop. Door een deel van de participatie te verkopen ‘worden geen nieuwe schulden aangegaan, maar zijn we wel minder rijk geworden, want België heeft dan een deel van zijn bezittingen verkocht’, aldus Wim Moesen (KU Leuven) in Knack. Professor overheidsfinanciën Willem Sas (UHasselt/KU Leuven) zegt dinsdag in Het Laatste Nieuws dat het ‘beter en verstandiger is om al die participaties in een Defensiefonds te houden voor de opbrengsten’.
Volgens Sas is het beter om te lenen, en dus schulden aan te gaan, zeker omdat de Europese Commissie soepeler zal omspringen met uitgaven voor defensie. Voorlopig zou Bart De Wever tegen 2029 zeker zo’n 4 miljard euro ‘buiten de begroting’ willen houden.
Degryse stipt echter aan dat ook de financiële markten meekijken naar ons land, dat een schuld van ongeveer 106 procent van het bbp meezeult. ‘Het rendement van Belgische staatsobligaties met een looptijd van tien jaar steeg vorige week naar 3,39 procent, het hoogste peil in jaren. There’s no such thing as a free lunch, we zullen ook structurele ingrepen moeten doen.’
De dienstplicht opnieuw invoeren? ‘We moeten een voorbeeld nemen aan Zweden’
Koelkastpremie
Minister van Begroting Vincent Van Peteghem (CD&V) vindt dat de regio’s moeten meebetalen. De ogen zijn vooral gericht op Vlaanderen, de rijkste regio van het land. Op dinsdagochtend zat premier Bart De Wever (N-VA) samen met Vlaams minister-president Matthias Diependaele (N-VA) en zijn Waalse evenknie Adrien Dolimont (MR). Concrete afspraken zijn er echter niet gemaakt.
Volgens het kabinet-Van Peteghem heeft de Vlaamse regering verschillende opties. Zo zijn er de Europese cohesiefondsen, een geldpotje waar hoofdzakelijk de regio’s over gaan. Maar daarin lijkt de Vlaamse regering voorlopig weinig geïnteresseerd. Van een belangrijke poot van de cohesiefondsen, bestaande uit 266 miljoen euro, liggen de uitgaven al vast.
Daarnaast suggereert Van Peteghem dat de Vlaamse regering extra besparingen zou kunnen beslissen. Een veelgehoord argument zijn uitgaven zoals de koelkast- of Teslapremie, goed voor respectievelijk 18 miljoen en 73 miljoen euro, die op veel kritiek stuiten. Een nieuwe Vlaamse begrotingsronde om federale defensie-uitgaven te stutten, lijkt echter niet aan de orde. De Vlaamse regering wil vooral helpen door regulering te versoepelen, zoals het Wapenhandeldecreet. Dat zal tegen de paasvakantie gebeuren.
‘Nochtans moeten óók de regio’s een duit in het zakje doen’, zegt professor Degryse. ‘Het federale niveau is zodanig uitgekleed dat het moeilijk wordt om nog veel besparingen te doen.’
Kindergeld
In Franstalig België gaf MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez alvast een aanzet. Hij wil op regionaal niveau besparen in het kindergeld, bij ons ook bekend als het Groeipakket. Wie meer dan vier kinderen heeft, zou eigenlijk niet meer in aanmerking mogen komen, zei Bouchez bij de RTBF. ‘Je kunt niet jaarlijks 4,5 miljard euro vinden met eenmalige ingrepen alleen.’ In welke mate zijn voorstel serieus wordt behandeld door de Waalse regering is niet duidelijk.
Dat wil niet zeggen dat er op het federale niveau niets kan gebeuren, aldus Degryse. ‘De pensioenhervorming sneller uitrollen is bijna de enige optie’, klinkt het. Nu worden veel maatregelen zeer stapsgewijs uitgerold – zo wordt het ambtenarenpensioen pas tegen 2062 berekend op de volledige loopbaan van 45 jaar. ‘Eventueel kunnen ook de vermogens extra bijdragen. In het verleden zijn er al vaker “tijdelijke” crisisbelastingen geweest, zoals de Bijzondere Bijdrage Sociale Zekerheid (BBSZ) van de regering-Dehaene, die vandaag nog steeds bestaat.’
‘Dit gaat om een nieuw sociaal contract met de burger’, zegt Degryse. ‘Er is een extra dreiging, dus betalen we allemaal extra kosten. Daarom is het essentieel dat de kosten eerlijk verdeeld worden over de verschillende bevolkingsgroepen.’
Defensiespecialist Michelle Haas: ‘Wij zijn niet in oorlog met Rusland’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier