‘Van Gent en Izegem tot Washington: hoe jaag je tieners op verkiezingsdag uit bed?’

Kan Vlaanderen iets leren van de manier waarop Amerikaanse jongeren naar de stembus worden gelokt? ‘Leerlingen moeten van jongs af leren hoe belangrijk hun stem écht is’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman in haar column De Zoetzure Dinsdag.

Een paar weken geleden raakte ik in Gent aan de praat met een jolig groepje studenten. Drie van hen studeren psychologie, één ergotherapie en dan was er ook nog een schuchtere jongen die journalist hoopt te worden. Ze vertelden me vol trots dat ze hadden betoogd tegen de mogelijke coalitie van Voor Gent en N-VA. Dus vroeg ik hun of ze allemaal op de Gentse Groenen hadden gestemd. Dat kon niet, zo bleek. Ze zitten wel in Gent op kot, maar officieel wonen ze bij hun ouders. Drie van hen in Izegem, de twee anderen daar niet ver vandaan. Maar ook daar waren ze op 13 oktober uiteindelijk niet gaan stemmen. Omdat een van hun kotgenoten de avond ervoor een feestje gaf, waren ze dat weekend in Gent gebleven. ‘Ook de Gentenaars op die fuif zijn volgens mij niet gaan stemmen. Tegen de tijd dat de stembureaus sloten, lagen ze nog in bed’, lachte de ergotherapeut in spe.

Even wist ik niet wat te zeggen. Die jonge mensen waren dus zo geëngageerd om tot twee keer toe voor het Gentse stadhuis te betogen tegen een coalitie die hen niet aanstond, maar niet gemotiveerd genoeg om in hun thuisstad te gaan stemmen. Waren meer van hun leeftijdgenoten die ochtend opgestaan om hun stem uit te brengen, dan lagen de kaarten voor de coalitievorming misschien wel anders. Zowel in Gent als in Izegem. Voor Gent leken de studenten mijn redenering wel te kunnen volgen, maar de situatie in de stad van hun ouders liet hen duidelijk koud.

Zo vreemd is dat natuurlijk niet. Studenten brengen het grootste deel van hun tijd door in de stad waar ze naar de universiteit of hogeschool gaan. Daarom wordt er al langer voor gepleit om ze daar ook stemrecht te geven. Amerikanen bijvoorbeeld, die vaak heel ver van huis studeren, kunnen in de meeste staten zelf kiezen of ze zich registreren voor de stembusgang in hun thuisstad of in de stad waar hun universiteit staat. Uit allerlei onderzoeken blijkt dat er anders veel minder studenten een stem zouden uitbrengen.

Campagne op school

Nu de opkomstplicht in Vlaanderen voor de gemeenteraadsverkiezingen is afgeschaft, kunnen we nog wel meer van de Verenigde Staten leren. Vooral wat het mobiliseren van de jongste kiezers betreft. In Vlaanderen mochten op 13 oktober 270.000 zestienplussers voor het eerst gaan stemmen. In de Verenigde Staten zijn dat er straks acht miljoen. Geen wonder dat daar wél met man en macht is gewerkt om hen naar de stembus te lokken.

Dat gebeurt vooral op school. In de aanloop naar verkiezingen worden heel laagdrempelige kiesgidsen verspreid, leggen leerkrachten in de les uit waar de partijen voor staan en waar je betrouwbare informatie kunt vinden en organiseren scholen oefenverkiezingen. Ondertussen worden geëngageerde en politiek bewuste leerlingen ingezet om hun klasgenoten ervan te overtuigen dat het onmetelijk belangrijk is om hun stem uit te brengen. In de North Central Highschool in Indianapolis – om maar één voorbeeld te noemen – zette een groep scholieren de voorbije maanden tijdens de lunchpauze steevast een kraampje op waar ze hun leeftijdgenoten hielpen om zich voor de verkiezingen te registreren.

Ook wanneer er geen verkiezingen in zicht zijn, zetten de meeste Amerikaanse scholen volop in op democratic education. Dat doen ze onder meer door elk schooljaarverkiezingen te organiseren voor de leerlingenraad en nog een rist comités waarin vertegenwoordigers van de leerlingen zitten. Tieners die hun kans willen wagen, moeten een kiesprogramma uitwerken én campagne voeren.

Zaligmakend is dat natuurlijk niet. Zeker niet in een land als de VS, waar ook scholen niet meer aan de verwoestende polarisering ontsnappen. Toch blijkt dat het wel degelijk effect heeft als leerlingen van jongs af leren hoe belangrijk hun stem is. Dat zou ook de inzet moeten zijn van de burgerschapscompetenties die Vlaamse leerlingen voortaan op school moeten leren. Willen we meer tieners en jonge twintigers zover krijgen dat ze bij de volgende verkiezingen uit bed komen om te gaan stemmen, dan zullen we ze op de een of andere manier in moeten peperen dat ze daarmee een verschil kunnen maken. Een écht verschil.