Voor MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez lijkt het erop of eronder op 9 juni. Ondanks zijn kwalijke reputatie moet de MR wiskundig onmisbaar zijn om van de oppositiebanken weg te blijven.
‘Même le vin n’est pas rouge’ stond op de uitnodiging te lezen. Er werd inderdaad geen rode wijn geschonken op de nieuwjaarsreceptie van de MR in Brussel vorige week. Ook de catering moest de campagnestrategie weerspiegelen van ‘wij tegen de rest’ in Franstalig België, blauwe liberalen tegen ‘vijftig tinten rood’.
De opkomst in Brussel was hoog, ook voor de lange toespraken en peptalks die aan de receptie voorafgingen. Er was dan ook goed volk aanwezig. Voorzitter Georges-Louis Bouchez, dat spreekt, maar ook twee gewezen partijvoorzitters, namelijk voorzitter van de Europese Raad Charles Michel en Eurocommissaris Didier Reynders, en verder heel wat MR-ministers en verkozenen.
Maar de ster van de avond was gewezen premier en minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès. Ze kreeg een staande ovatie toen ze het podium betrad. Sinds de verkiezingen van 2018 staat Wilmès onveranderlijk bovenaan in de polls als meest geliefde politica van de Franstaligen. Ook toen ze maandenlang uit het publieke leven verdween om te zorgen voor haar recent aan kanker overleden echtgenoot bleef haar populariteit intact.
In Vlaanderen maakte Wilmès geen supersterke indruk als premier. Haar Nederlandstalige persconferenties tijdens de coronacrisis waren twijfelend en ongeïnspireerd. Maar in Franstalig België heeft ze het statuut van een rockster. Wilmès trekt de Kamerlijst in Brussel, is een mogelijke kandidaat-premier namens de MR (er is ook nog Charles Michel, in de politiek weet je echt nooit) en geldt als een te duchten troefkaart in de verkiezingsstrijd.
Waarnemers zien verschillende verklaringen voor de immense populariteit van Wilmès in Franstalig België. Ze was de allereerste vrouwelijke premier van België. Ze bedrijft politiek op een apolitieke manier. Ze is altijd correct: je zult haar zelden op vileine uitspraken betrappen en politieke spelletjes lijken niet aan haar besteed. Tijdens corona was ze voor de Franstaligen een moederfiguur die het volk doorheen de crisis hielp. Ze straalt vriendelijkheid en empathie uit en is, met haar consensuele stijl, in alles het tegendeel van haar rumoerige, altijd vechtende partijvoorzitter.
De kwestie Michel
Georges-Louis Bouchez, begin januari voor het eerst vader geworden van een zoontje genaamd Charles-Louis, straalde in Brussel, na wat toch weer een woelige politieke week was geweest. Dat had hij voor één keer niet aan zichzelf te danken maar aan Charles Michel, die bekendmaakte dat hij vroegtijdig stopt als Europees voorzitter. Zijn voornemen om de Europese lijst van de MR te trekken, kwam hem in binnen- en buitenland op scherpe kritiek te staan. Michel zou vaandelvlucht plegen en het ambt beschadigen, uit opportunisme en eigenbelang.
‘Het verbaast me in elk geval niet van Charles Michel’, zegt politoloog Carl Devos (UGent). ‘Michel ging als enige Franstalige partijvoorzitter in zee met de N-VA om premier te kunnen worden. Toen hij premier af was, zocht hij voor zichzelf een Europese topfunctie. Hij kreeg daarvoor steun in de Wetstraat, omdat nogal wat mensen het liefst van hem verlost waren. Je ziet hetzelfde overigens met Alexander De Croo. Die heeft ook heel erg aan zichzelf gedacht toen hij de Vivaldi-regering maakte, en is nu ook aan het zoeken naar een Europese baan. En opnieuw hoor je in de Wetstraat, zelfs bij de Open VLD: “Als we kunnen helpen, doen we dat graag. Dan zijn we ervanaf.”’
Het probleem van Bouchez? ‘Zijn manchetknopen in de vorm van Belgische vlaggetjes.
En dan zat Bouchez nog in de maag met Didier Reynders, 65 inmiddels, die ook zijn zinnen op het Europese lijsttrekkerschap had gezet. Reynders werd vorige week bij wijze van troostprijs voor de tweede keer door België voorgedragen als kandidaat-secretaris-generaal van de Raad van Europa. Zijn kansen zijn vandaag wel een stuk beter dan vorige keer.
Er is dus de politieke terugkeer van Michel, de mogelijke parachute in Straatsburg voor Reynders, en ook nog de tweede plaats op de Kamerlijst van Waals-Brabant voor federaal staatssecretaris Mathieu Michel, broer van Charles – Bouchez heeft zijn voorzitterschap te danken aan de familie Michel en voor wat hoort wat. Het schept allemaal het beeld van de MR als een partij van opportunisten. Politici die op de eerste plaats aan het eigen hachje en dat van hun naasten denken. Voor wie het liberalisme en de partij vooral de eigen carrièreplanning moeten faciliteren.
Charmante mensen
Alain Gerlache, politiek commentator en auteur van het recent verschenen boek Het verhaal van Wallonië, wijst op een culturele factor. ‘In de MR wordt persoonlijke ambitie minder negatief gezien dan in andere partijen. De promotie van het individu maakt deel uit van de liberale ideologie.’
‘De MR is vooral een los verband van individualisten’, zegt ook N-VA-Kamerfractievoorzitter Peter De Roover. ‘Zoals ik de MR vier jaar heb meegemaakt in de Zweedse regering-Michel, wordt daar intern weinig doorgesproken of gestroomlijnd. Dat maakt het ook lastig om akkoorden te maken. Pas op, het zijn stuk voor stuk charmante mensen, met vaak een sterke lokale machtsbasis.’
De stemming in de partij is optimistisch, klinkt het bij het MR-partijkader. In de peilingen in Wallonië doet de MR het weliswaar niet supergoed, maar ook niet superslecht. De partij blijft hangen rond de 20 procent, net zoals bij de verkiezingen in 2019. In de peilingen in Brussel, die vanwege de foutenmarge met een extra korrel zout moeten worden genomen, is de MR, die er al twintig jaar in de oppositie zit, de op één na grootste partij, na de PTB.
Bij de Franstalige liberalen leeft het gevoel dat ze op 9 juni voor een verrassing kunnen zorgen, en dat het verkiezingsresultaat straks beter wordt dan de peilingen. Vraag is of het genoeg zal zijn. De MR moet zeker in Wallonië voldoende zetels winnen (en hopen ook dat de PTB groot genoeg wordt), om te voorkomen dat de PS, Ecolo en Les Engagés samen een meerderheid behalen. Anders belandt de MR zonder pardon in de oppositie. Straatvechter Bouchez kan op weinig sympathie rekenen bij de andere Franstalige partijvoorzitters. En er doen volop geruchten de ronde over een Waals Olijfboom-voorakkoord tussen PS, Ecolo en Les Engagés.
Good cop, bad cop
Over de campagnestrategie bestaat nog discussie, zegt een liberaal kopstuk. Wordt ze genuanceerd en verzoenend, de strekking Wilmès, zeg maar, of juist frontaal in de aanval en volop de kaart trekken van gespierd rechts, de strekking Bouchez? Of kan het lukken om de twee in de campagne volwaardig naast elkaar te laten bestaan, met de werkverdeling good cop, bad cop tussen de ex-premier en de voorzitter?
‘Dat is wel de bedoeling. En als het werkt, kan het duo Wilmès-Bouchez voor de verkiezingsuitslag van de MR heel positief uitpakken’, zegt Alain Gerlache. ‘De toespraak van Wilmès op de nieuwjaarsreceptie in Brussel ging over wederzijds respect. Ze zette daarmee het verschil met Bouchez nog wat in de werf, en dat is natuurlijk bewuste strategie. Het heeft te maken met de twee groepen kiezers waarop de MR mikt. Voor Bouchez zijn dat de meer conservatieve kiezers en degenen die neigen naar extreemrechts. Voor Wilmès de centrumkiezers en de gematigde liberalen die ook richting Les Engagés kijken omdat ze Bouchez te radicaal vinden.’
Een partijbons en medestander is er toch niet gerust op. ‘Sinds hij voorzitter is, krijgt Bouchez nooit iets positiefs over de lippen. Hij is permanent aan het duelleren, is altijd cassant over zijn coalitiepartners. En het meest verbazingwekkende is dat hij het beeld creëert als was de partij een eiland, zonder enig raakpunt met anderen. Bouchez vindt het niet erg om geen partners te hebben bij de andere partijen. Maar dit is België. Je hebt partners nodig om aan de macht te komen. Kijk ook naar onze provocerende precampagne met de slogan: “En Wallonie il y a 50 nuances de rouges…et nous.” Op die manier laat Bouchez het hele centrum aan de anderen over, maar hoeveel Franstalige kiezers willen echt rechts stemmen?’
Charmeoffensief
Federaal lijkt de kans het grootst dat de MR er na 9 juni opnieuw bij is. ‘Maar je kunt ook een scenario bedenken waarin de MR federaal uit de meerderheid valt’, zegt Carl Devos. ‘En dat zullen ze dan grotendeels te danken hebben aan de balorige manier waarop Bouchez politiek bedrijft.’
Georges-Louis Bouchez bepaalt in grote mate het beeld van de MR in Vlaanderen en dat beeld is, aldus Devos, op zijn zachtst gezegd gemengd. ‘Bouchez geldt ook in Vlaanderen als een onbetrouwbare stokebrand. Iemand die vaak voor controverse zorgt en zijn coalitiepartners in Vivaldi het bloed onder de nagels vandaan heeft gehaald’, zegt Devos. ‘Maar zeker rechts Vlaanderen is ook fan, vanwege zijn sociaaleconomische standpunten en omdat hij zogezegd – anders dan Open VLD – nog het echte liberalisme verdedigt. Rechts Vlaanderen vindt het natuurlijk prima dat Bouchez Vivaldi in de vernieling rijdt. Maar diezelfde rechtse Vlaamse kringen botsen wel met het manifeste belgicisme van de MR-voorzitter.’
Bouchez is al enige tijd bezig met een nieuw charmeoffensief richting de N-VA. Op grond van sociaaleconomische overeenkomsten kan een entente tussen de N-VA en de MR de basis vormen van de volgende federale regering, redeneert hij. ‘Zou je denken,’ zegt De Roover, ‘maar er is dat kleine detail: de manchetknopen, in de vorm van Belgische vlaggetjes, van Bouchez.’
Een verbanning naar de oppositie zal voorzitter Bouchez persoonlijk worden aangerekend.
Om die reden kijkt de N-VA na 9 juni op de eerste plaats naar de PS. ‘De PS wordt straks waarschijnlijk de leidende partij in Franstalig België. Zij zou geen machtsverlies ondervinden door meer bevoegdheden naar Wallonië te verschuiven, wel integendeel’, vervolgt De Roover. ‘Theoretisch is er dus ruimte om dingen te doen met de PS. Daarbij komt nog: met de MR sluit je een akkoord, maar je weet niet of het de volgende dag nog standhoudt.’
Een Zweedse regering ‘bis’ met – een voorstel van Bouchez – meer financiële verantwoordelijkheid voor de regio’s, kan het N-VA-kopstuk niet bekoren. ‘Dat is te mager. Zweeds was het proberen waard, maar het is niet geworden wat we ervan hoopten. Een Zweedse regering bis, met wat institutioneel gemorrel in de marge, zou een zoveelste variatie zijn op het status quo in dit land. Maar je kunt een krot wel blijven stofzuigen, daarmee voorkom je niet dat de funderingen steeds meer verzakken.’
‘La droite camping-car’
Georges-Louis Bouchez is dezer dagen druk bezig met de lastige puzzel van de lijstvorming voor de regionale en federale verkiezingen. Daarbij hoort natuurlijk ook een occasionele surprise du chef.
De MR telt al heel wat bekende televisiefiguren in haar gelederen. Denk aan Kamerlid Michel De Maegd, voormalig televisiepresentator, en minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib, gewezen journalist.
Nieuwe mediarekruten van Bouchez zijn Marc Isaÿe, drummer van de rockband Machiavel en directeur van classic-rockzender Classic 21 – een beetje de Franstalige Jan Hautekiet, behalve dat Isaÿe in het verleden posts van extreemrechtse Franse politici bleek te hebben geliket. Verder pakte Bouchez uit met Julie Taton, gewezen miss België en presentatrice op de populaire commerciële radiozender NRJ. Taton, die niet eens in Henegouwen woont en nooit enige politieke belangstelling aan de dag legde, krijgt de tweede plaats op de Kamerlijst in Henegouwen, net na Bouchez zelf. Iemand als gewezen minister van Energie Marie-Christine Marghem moet daardoor tegen haar zin naar de regionale lijst verhuizen.
De opstelling van Julie Taton is volgens RTL-journalist Martin Buxant een praktische vertaling van het door Bouchez gemunte concept ‘la droite camping-car’. De voorzitter, zelf afkomstig uit een gezin van kleine zelfstandigen, wil de partij verruimen zodat deze niet langer alleen de spreekbuis van de bemiddelde middenklasse is, maar ook van de werkende klasse die met de camper op vakantie gaat. Klassieke liberalen in de partij hebben zo hun vragen bij die strategie. Maar een en ander laat zien dat Bouchez, behalve als het de familie-Michel betreft, stevig grip op de partij heeft gekregen, en op dit moment zo ongeveer doet wat hij wil. Geen wonder dat de voorzitter voor vijf jaar wil bijtekenen.
Als je met de MR een akkoord sluit, weet je niet of het de volgende dag nog standhoudt.
Peter De Roover, N-VA
Maar: ook met een goed maar niet goed genoeg resultaat kan de MR, zeker in Brussel en Wallonië, dus op de oppositiebanken belanden. En dat zal, zo klinkt het in de partij, ‘GLB’ persoonlijk worden aangerekend. ‘Hij zou het niet overleven’, zegt een intimus.
