‘Vakbonden buitenspel gezet op Vlaamse industrietop’

Dit weekend  vindt de Vlaamse Industrietop plaats in het Sportpaleis in Antwerpen. U hoorde zonder twijfel al de reclame hiervoor. De top is een samenwerking tussen de Vlaamse regering en het door de Vlaamse regering zelf opgerichte ‘Industrieforum’, een samenwerkingsverband van de industriële sectorfederaties. Opvallende afwezige: de vakbonden. Die mogen enkel komen luisteren.

Allereerst, het is goed dat Vlaanderen zich buigt over de toekomst van onze industrie. Niet alleen om de waardenketens en de industriële tewerkstelling hier te verankeren. Maar ook om de gigantische opdracht van de klimaatomslag te realiseren. De industrie in ons land bevindt zich in zwaar water. Dat bewijst het laatste jaarverslag van de Nationale Bank. Daaruit blijkt dat onze economie relatief goed scoort, dat de dienstensector boomt, maar dat de industrie het niet goed doet. Een krimp van 3,1% in 2022, een krimp van 6% in vergelijking met 2019.

De cijfers zijn bekend, de oorzaken grotendeels ook (corona, energie, inflatie, Oekraïne), maar de oplossingen liggen nog niet klaar, laat staan om de industrie niet alleen competitief maar ook klimaatneutraal te maken. Alle hens aan dek dus. Of dat zou toch moeten.

Vandaag maakt de Vlaamse overheid echter weinig aanstalten om naast de industriële sectoren ook andere belangrijke actoren te betrekken bij de transformatie. Kennisinstellingen bijvoorbeeld. Of de brede maatschappij. Of de werknemers uit de industrie en hun vertegenwoordigers, de vakbonden.

Dit gebrek aan betrokkenheid van de vakbonden wijst op een verontrustende trend die we onder de huidige regering wel vaker zien, maar is vooral een zwaar gemiste kans. Het competitief houden én klimaatneutraal maken van onze industrie zal immers maar echt lukken wanneer alle belangrijke stakeholders betrokken worden bij het transitieproces. De klimaatomslag is een belangrijk transitiemoment, en in het verleden zijn dergelijke momenten alleen maar gelukt door iedereen te betrekken. 

Het uitsluiten van actoren – in casu de vakbonden – ondermijnt dit principe. Het kan resulteren in beslissingen waarbij essentiële onderdelen over het hoofd worden gezien, wat op zijn beurt kan leiden tot een groeiende kloof tussen werkgevers en werknemers, tussen burgers en politieke leiders. Vandaag zie je in de samenleving al een groeiend wantrouwen tegenover de nochtans noodzakelijke klimaatmaatregelen. Het is niet door onze ogen hiervoor te sluiten en ‘onder elkaar’ op een top afspraken te maken, dat dit wantrouwen zal wegebben.

Dat constructieve samenwerking tussen werkgeversorganisaties en vakbonden in het industriebeleid perfect mogelijk is, bewijst onder meer de SERV. Daar maakten vakbonden en werkgevers nog maar enkele weken geleden samen een rapport en advies over innovatie, technologisch leiderschap en strategische autonomie. In tijden dat een vlaggenschip als Van Hool in troebel water terechtkomt, is zo’n visie geen overbodige luxe.

Het rapport wijst op de cruciale rol van onderzoek, ontwikkeling en innovatie (O&O&I) om deze doelstellingen te bereiken, maar ook op missiegericht innovatiebeleid, het versterken van innovatie-ecosystemen, het ondersteunen van start-ups en scale-ups, het bevorderen van kennisverspreiding, het stimuleren van samenwerking tussen overheid, burgers, bedrijven en kennisinstellingen (de quadruple helix), het behoud van internationale samenwerking en tegelijk de bescherming van strategische belangen, het ontwikkelen van menselijk kapitaal, het investeren in werknemers-opleidingen, levenslang leren en een innovatiecultuur, en de rol van werknemers hierin.

Het uitwerken van zo’n visie is complex, breed, maar loont zonder twijfel. Het industriebeleid moet een samenspel zijn tussen overheid, bedrijfsleven, onderzoeksinstellingen én vakbonden. Want enkel samen kunnen we de uitdagingen aan.

Stijn Gryp is nationaal secretaris van het ACV.

Caroline Copers is algemeen secretaris van het Vlaams ABVV.

Gert Truyens is nationaal voorzitter van het ACLVB.