‘Vaag en verontrustend: wat lezen we in het Vlaams regeerakkoord over kinderopvang’

‘Goede kinderopvang is een veilig nest om als jong gezin een springplank te krijgen en je te ontplooien, niet gewoon een “parking voor kinderen” terwijl ouders werkten. Iedereen begrijpt dat, behalve misschien de Vlaamse regering’, schrijft Celia Groothedde (Groen). Zij leest in het nieuwe Vlaamse regeerakkoord geen oplossing voor de fundamentele problemen in de kinderopvang.

Kinderopvang was een van dé knelpunten en crisissen van de vorige Vlaamse regering. Dit regeerakkoord wijdt maar een paar pagina’s aan het onderwerp, maar belooft wel “Historisch hoge budgetten!” Of dit gaat om een Trumpiaans “the biggest budgets” of er boter bij de vis komt, weet nog niemand: begrotingstabellen zijn immers niet te bespeuren.

Toch vertelt dit vaag geschreven akkoord duidelijk wat het wil in kinderopvang: ouders uitsluiten, controleren en soms zelfs straffen, zelf zo min mogelijk verantwoordelijkheid nemen, commercialiseren en Nederlands niet gebruiken om te verbinden maar om te dreigen.


Wat je er niet in leest? Een oplossing voor de fundamentele problemen in kinderopvang.



Wat had de kinderopvang nu weer nodig? (Show us the money!)

Wat heeft de kinderopvang nu weer nodig, waarom en hoeveel kost dat? Heel summier opgefrist: 



1. #negenisteveel. Een verlaging van het aantal kinderen per begeleider tot 5 is nodig. Dat brengt ons (slechts) tot het middenpeloton in Europa. 


2. Meer kwalitatieve plekken, voor écht iedereen die het wenst. Vandaag is er een groot tekort aan kinderopvang, vooral voor mensen in moeilijke situaties die kinderopvang extra nodig hebben. De vorige Vlaamse regering voerde juist uitsluitingsmaatregelen in voor ouders die niet fulltime werken, en sloot zo ouders die ziek zijn uit, in afhandeling van een scheiding zit, een handicap hebben of een zware zorglast, een kankerdiagnose krijgen, tienerouder zijn of met korte en precaire af-en-aancontracten werken, zwangere ouders die minder kunnen werpen, en simpelweg ouders die wat ouderschapsverlof nemen. (Cynische noot: veel mensen in zorg en welzijn en kinderopvang werken zelf 4/5 of minder door de zwaarte van hun beroep of hun contracten.)


3. Zonder kindbegeleiders geen kinderopvang. Kindbegeleiders en organisatoren verdienen een kwalitatiever manier van werken en bescherming, met goede opleiding, menswaardige werkomstandigheden, een carrièrepad waardoor ze in de kinderopvang willen blijven en opwaardering van hun beroep. Dit is belangrijk voor hun menswaardigheid en om het beroep aantrekkelijk en houdbaar te maken. Bij een aantal grootschalige, vaak commerciële spelers, zijn zowel ouders, kinderen als kindbegeleiders de dupe van een minder-zorg-, meer-winstbeleid.

Dit alles geldt ook voor de Buitenschoolse Opvang binnen kinderopvang, die werkt onder zware normen, belangrijk is voor ouders, kinderen en maatschappij, maar waar de Vlaamse regering vorig jaar een onrustwekkend decreet aannam, dat voor een aantal steden en gemeenten hun budget tot 40% !! doet dalen. Het is dus ook uitkijken naar een geste voor hen.



Deze drie maatregelen zijn duur, en betekenen een inhaalbeweging tegen historisch lage investering. De Vlaamse regering deed zijn kindbegeleiders lang aan onhoudbare normen werken, investeerde te weinig in hun opleiding, pedagogische normen en kwaliteit, en terwijl gezinnen meer op zichzelf stonden en vrouwen meer emancipeerden, liet ze een steeds groter tekort aan plekken aangroeien.

De kost werd drie jaar geleden door specialisten op een verdubbeling van het budget geschat, een jaar geleden door de Toekomstgroen kinderopvang zelfs op een verdriedubbeling.


Tegen deze lat moet u dus het nog ontbrekend budget houden. Show us the money!


Maar zegt dit vaag geschreven akkoord inhoudelijk veel over deze fundamentele punten? Niet echt.

Het goede nieuws eerst: Het schaamlapje van een “sui generis”-statuut voor onthaalouders wordt uitgefaseerd en ze werken, hopelijk, niet meer alleen. 



Die maatregel lijkt vrij geïsoleerd. Belangrijke maatregelen worden niet genomen, slechte behouden, vreemde maatregelen wél genomen.



De kindratio lijkt niet te worden verlaagd. Volgens de regering zijn “de eerste stappen” gezet, hoewel dat volgens begeleiders op het terrein dik tegenvalt. Verder komt alleen een vaag “verder opvolgen” als beloften, en zie je in het akkoord de regeringspartijen vechten met enerzijds “verder te nemen stappen”, anderzijds “geen grote terugval in plekken”. Een pijnlijk grappige denkfout, want je kan “blijven inzetten op het aantrekken van voldoende personeel” en “aantrekkelijkheid van de job” tot je een ons weegt: onder deze onhoudbare normen willen steeds minder begeleiders werken.


Waar hoofdstukken als “dierenwelzijn”, “integratie”, “werk” vol ferme maatregelen zitten, blijft het in kinderopvang bij mistige bewoordingen en luttele glans.

De miljoenen gepaard met “investeren in extra plaatsen” blijven pure theorie als kandidaat- kindbegeleiders momenteel liever in Colruyt of Primark werken omdat het werk daar minder zwaar en gevaarlijk is (dixit verschillende verantwoordelijken). 
De “Toekomstgroep Kinderopvang”, die vorige legislatuur in volle crisis dé oplossing voor kinderopvangproblemen mocht bieden, wordt afgedaan met een cynisch vrijblijvend “We blijven in dialoog”.


En hoewel een “graduaatsopleiding” voor kindbegeleiders die willen opklimmen een stokpaardje was van mij en vele specialisten, wordt er slechts “onderzoek naar” gedaan.


Het pedagogische en sociale belang van kinderopvang krijgt minimale mondbelijdenis, maar geen maatregelen.
En de uitbreiding van plekken? Tja, de Vlaamse regering “streeft” er wel naar om “voor elk kind” een plaats te voorzien, maar bouwt er vrolijk meteen aan verder dat “zolang dat niet het geval is” de uitsluitingsregels behouden blijven.




Soms zweemt de vaagheid naar verontrusting. Wat betekent bijvoorbeeld  “bijdrage in functie van het gezinsuitkomen” – dus je betaalt wat je verdient – als het meteen gevolgd wordt door “bestaande kortingen en verminderingen reduceren”? Dé korting in kinderopvang is namelijk de laagste bijdrage voor de allerarmste gezinnen. 
Die werd door de vorige Vlaamse regering verveelvoudigde van goed 1 tot tot 6 euro per dag. Schaft de regering met dit zinnetje stoemelings zelfs die bijdrage nog af?!

En wat denken we van “zij-instromers” die al in de kinderopvang kunnen werken terwijl ze nog in opleiding zijn? Het lijkt erop dat de Vlaamse regering mensen  zonder kwalificatie met hun lieslaarzen tussen de kinderen zet, terwijl hun overbelaste ervaren collega’s ook op hen moeten letten. Dit voelt als een mogelijk recept voor problemen.

Ouders moeten fulltime werken, en anders komt er straf

De crisis in de kinderopvang is een vreselijke periode, maar doet mensen wel al jaren inzien hoe belangrijk kinderopvang is, zowel voor kinderen, ouders, als voor de maatschappij. Goede kinderopvang is een veilig nest om als jong gezin een springplank te krijgen en je te ontplooien, niet gewoon een “parking voor kinderen” terwijl ouders werkten.



Iedereen begrijpt dat, behalve misschien de Vlaamse regering. Over het hele akkoord heen moet kinderopvang dienen als dienstbare stoplap voor andere beleidsdomeinen. Onder het hoofdstuk “werk” moet kinderopvang dienen om “werk lonend te houden”. Lokale besturen moeten “moeilijk bemiddelbare werkzoekenden” naar kinderopvang begeleiden. 
De uitsluitingsregels in kinderopvang tegenover kwetsbare gezinnen blijven niet gewoon behouden, men wil zelfs invoeren in de buitenschoolse opvang. Eén keertje haalt het akkoord wel aan dat goede kinderopvang belangrijk is in de eerste jaren van het kind, maar blijkbaar geldt dat alleen voor baby’tjes en peutertjes wiens ouders fulltime werken.

Tot in het hoofdstuk mobiliteit moet de buitenschoolse opvang als schaamlapje dienen om het “recht op leerlingenvervoer” af te schaffen voor kinderen in het buitengewoon onderwijs, en het ophalen “haalbaarder te maken”.

Een rode draad is dus dat de Vlaamse regering haar huiswerk niet af krijgt, en vindt dat ouders en ondergefinancierde buitenschoolse en kinderopvang het dan maar moeten maken voor haar.



Doorheen het akkoord worden ook in kinderopvang kliklijnen en afgebouwd beroepsgeheim mogelijk om ouders te bestraffen of onder verhoogd toezicht te zetten. Een zeer pijnlijk terzijde is dat vlak na de abortusstemming van deze week, deze Vlaamse regering vindt dat “ondertoezichtstelling van het ongeboren kind (of zwangere vrouw) via gerechtelijke weg moet kunnen worden toegepast”. Een abortus krijgt u dus niet, maar uw lichaam, doen en laten komen wel onder curatele van de Vlaamse regering.



Als het kind er eenmaal is, gaat de controle verder. Onbetaalde facturen, problemen thuis, of u spreekt geen Nederlands? U kan worden uitgesloten, gecontroleerd, aangegeven of een toeslag verliezen, ook via de kinderopvang.

Wat denkt u dat dit met de vertrouwensfunctie die de kinderopvang nu geniet zal doen, vooral voor ouders die al geviseerd worden? Ik als Brusselaar denk dan aan mijn stad, waar meer dan de helft van de kinderen in meertalige gezinnen worden geboren en waar veel gezinnen hun stinkende best doen maar het verdomde moeilijk hebben. Veel Vlamingen zullen ook wel gezinnen in gedachten hebben die onder deze pestmaatregelen kunnen vallen, maar ze kunnen missen als kiespijn.

Vlaanderen én commercialisering boven


Nochtans komen vaak de woorden “vrije keuze” en “gelijk speelveld” terug – weliswaar niet voor ouders, wel voor organisatoren in kinderopvang en buitenschoolse opvang. Een “gelijk speelveld” betekent dat hoeveel subsidies je ook afroomt van je werking naar je aandeelhouders in plaats van naar de dienstverlening, zolang je aan enkele basisvoorwaarden voldoet kan je rustig verder doen
.

Dat klinkt logisch en “vrij”, maar in kinderopvang voorspelt het niets goeds. Grote, vaak buitenlandse commerciële groepen hebben in andere landen talloze faillissementen en schandalen achter zich gelaten en komen ook in ons land hun kans wagen. Dit akkoord maakt het hen makkelijker.



Wat gaat er dan mis? Vele verhalen bereikten me van ouders, kindbegeleiders en verantwoordelijken: hoe ze toptarieven aanrekenen met flinke “extraatjes”, specifiek azen op kapitaalkrachtige ouders, die ouders leren hoe ze de dure tarieven van de belasting kunnen aftrekken zodat zij winst maken op de kap van onze sociale zekerheid, hoe ze hun kindbegeleiders zo onervaren mogelijk rekruteren en overbelast inzetten, hoe ouders met chronisch zieke kinderen of grote problemen tot 60 euro aanrekenen per gemiste dag. Dit alles levert flinke winsten op voor hen, en flinke verliezen voor de maatschappij. Want deze grote bedrijven worden met uw belastinggeld gesubsidieerd.


De Vlaamse overheid wil hiervoor de deuren nog meer open zetten. Ook bedrijfscrèches moeten kunnen, waar de uitwassen nog erger zijn: bedrijven weten niet hoe op kwaliteit te controleren, kindbegeleiders worden onder druk gezet om te lange uren te maken, en hun contracten zijn vaak slechter. De ouders, vooral moeders, hangen intussen vast aan hun werkgever door de gouden kooi van de kinderopvangplaats.


In Nederland, Frankrijk en andere landen trokken dit soort bedrijven een spoor van vernieling door het kinderopvanglandschap. Pas vorige week kwam nog een boek uit van onderzoeksjournalisten, dat de schandalige uitwassen van grote commerciële opvang in Frankrijk blootlegde van onderbezetting en verwaarlozing tot ondervoeding van kinderen. Er is weinig internationaal onderzoek over privatisering, maar dat wijst er allemaal op dat de opvang duurder, het aanbod schraler en de kwaliteit slechter wordt.


Dus als deze opvang niet goed is voor landen, begeleiders, kinderen en ouders, wie profiteert hier dan wél van? Wel: het geld van de subsidies gaat langs de (vaak Franse) buitenlandse eigenaars met de (vaak Canadese) buitenlandse aandeelhouders naar wie de winsten worden doorgesluisd.


En dat met uw belastinggeld


Dit Vlaams akkoord wil bovendien dat openingstijden nòg flexibeler worden. Nu al is veel kinderopvang open om 6 of 6u 30 tot 18 of 19 uur. Je kan je beginnen af te vragen hoe die kindbegeleiders, verantwoordelijken en de baby’s en peuters zelf dat ritme nog moeten bolwerken.
Ook de inzet van mensen moet flexibeler, tussen functies en plekken, terwijl zowel kinderen als begeleiders behoefte hebben aan stabiele opbouw van plekken en groepen. Ook in een klas zet je niet elke week een andere leerkracht. “Flexibel” inzetten van mensen is bovendien een mogelijke manier om te frauderen. Slechtmenende organisatoren gaven dan bijvoorbeeld aan dat er drie mensen voor 16 kinderen aanwezig waren, maar bij inspectie bleek er een “op de bureau” te zitten, eentje schoon te maken, en één wanhopige begeleider stond tussen veel te veel kindjes. Onverantwoorde praktijken, die opgespoord en gestopt moeten worden.

Maar worden die dan wel goed opgespoord? Helaas doet het akkoord vermoeden van niet. Kind en Gezin en de inspectie bleken tijdens de vorige legislatuur zwaar onderbemand en -gefinancierd, maar waar zit hun versterking in dit regeerakkoord? Er luiden zelfs wat mistige alarmbellen. Wat te denken van “alle aanbieders worden onderworpen aan dezelfde kwaliteitscontrole”, als je weet dat sommige aanbieders bekend staan als voortdurende overtreders of werkend in risicosituaties? Moeten die niet wat meer gecontroleerd worden?



En wat met de zin “De focus bij inspecties is de reële omgang met de kinderen”. Ja, papierverrommeling moet vermeden worden. Maar in de vorige legislatuur ontdekten wij dat veel misbruik juist via een “paper trail” werd opgespoord: systematisch misbruik van kindbegeleiders, onderbezetting of ander bedrog, soms grootschalig. De persoon die bij Kind en Gezin specifiek zulke misstanden opspoorde, was in een afvloeiingsronde verdwenen. Bij de inspectie moesten inspecteurs honderden opvanginitiatieven opvolgen.

Waar zit de verbetering in dit regeerakkoord? Of is de redenering: als de misstanden die wij zelf toelaten niet worden opgespoord, dan bestaan ze niet?

De draad doorheen dit akkoord is Jambon I op speed: er bestaan niet alleen verschillende soorten burgers, maar ook verschillende soorten kindjes. De een heeft recht op een plek, de ander is net iets minder belangrijk, zijn gezin moet uitgesloten of bestraft worden. Mensen uit zorg en welzijn en specifiek kinderopvang krijgen veel lof, maar blijkbaar weinig maatregelen – die zijn er voor grote commerciële spelers. En u als ouder zal inspectie en klikmaatregelen krijgen, maar zichzelf controleert de Vlaamse regering een pak minder. 

Dat is dus het warm en welvarend Vlaanderen: als je al welvaart hebt, zal het je wel goed gaan. Als je het moeilijker hebt, zorg dan zelf maar voor je warmte, of je krijgt straf.