V-partijen hebben meerderheid in 151 gemeenten: ‘Vlaams Belang kan het cordon lokaal breken’

In Aalst en Turnhout behaalden het Vlaams Belang en de N-VA samen meer dan 50 procent. Kan het Belang in oktober de deur naar de meerderheid openbreken op gemeentelijk vlak? ‘De N-VA moet lokale fracties uit de partij zetten als dat zou gebeuren.’

Kwart over één in de nacht van 9 op 10 juni. In Deurne aan het Sportpaleis is een hoogtewerker in weer om een billboard aan te brengen met in reuzenletters ‘Dewinter voor Antwerpen’. Antwerps Vlaams Belang-kopstuk Filip Dewinter laat er geen gras over groeien. Het mag duidelijk zijn: het Vlaams Belang richt zijn pijlen nu al op de gemeenteraadsverkiezingen van 13 oktober om de overwinningsnederlaag van 9 juni om te zetten in bestuursmacht.

Eén schamele zetel komt het Vlaams Belang of de N-VA tekort om in het Vlaams Parlement een meerderheid te vormen. De Chinese muur van N-VA-voorzitter Bart De Wever lijkt daardoor toch weer iets steviger. Politoloog Bart Maddens (KU Leuven): ‘De droom van de meer radicale flaminganten – ook binnen de N-VA – ligt aan diggelen. De Wever zal die deur dicht laten.’ Het cordon sanitaire, de afspraak van de democratische partijen om niet te regeren met het Vlaams Belang, zou dus standhouden.

Landelijke gebieden

Ook op lokaal niveau zal de N-VA niet regeren met het Vlaams Belang, zo gaf De Wever in de campagne duidelijk te verstaan. Nochtans ligt die mogelijkheid mathematisch in het verschiet in de helft van Vlaanderen. Het Nieuwsblad berekende dat de N-VA en het Vlaams Belang in 151 van de 300 Vlaamse gemeenten samen meer dan 50 procent behalen.

Vooral in landelijk gebied scoorde het Vlaams Belang bovengemiddeld sterk, schrijft De Morgen: Zuid-West-Vlaanderen, Zuid-Oost-Vlaanderen, de Kempen, het Waasland en het Meetjesland kleuren donkergeel. Maar ook in de centrumsteden Aalst (28,6%), Roeselare (28,3%), Sint-Niklaas (22,7%) en Turnhout (27,3%) behaalde Vlaams Belang meer stemmen dan de N-VA.

Alleen in de progressieve bastions Gent (28,2%) en Leuven (33,9%) behalen het Vlaams Belang en de N-VA samen minder dan 40%. In de andere centrumsteden wordt telkens geflirt met een absolute meerderheid. In Aalst (53%) en Turnhout (52,9%) is dat zelfs nu al het geval, op basis van de uitslag van de Vlaamse verkiezingen.

‘Je kunt de uitslag van de Vlaamse verkiezing niet zomaar doortrekken naar de gemeenteraadsverkiezingen in oktober’, waarschuwt politoloog Herwig Reynaert (UGent). ‘Op lokaal niveau wordt minder ideologisch gestemd, en meer op de buurvrouw of vriend op – welke lijst die ook staat.’

Innovaties in kiessysteem

Naast de aparte lokale dynamiek zijn er in oktober ook twee innovaties in het kiessysteem die bepalend kunnen zijn voor het al dan niet doorbreken van het cordon.

Ten eerste is de opkomstplicht afgeschaft. ‘Ik betwijfel of de proteststemmers daardoor zullen wegblijven,’ zegt Reynaert, gespecialiseerd in lokale politiek, ‘Vlaams Belang slaagt er altijd in om vrij sterke lokale campagnes te voeren. Dat zal nu in twee fases gebeuren: één om mensen te overtuigen om naar de stembus te gaan en een tweede om voor hun partij te stemmen.’

De tweede innovatie in de lokale kieswet is het initiatiefrecht. De grootste partij krijgt na 13 oktober twee weken de tijd om een meerderheid te vormen. Die regeling komt er om voorakkoorden tegen te gaan. Reynaert: ‘In gemeenten waar het Vlaams Belang de grootste partij zou worden, kan het dat initiatiefrecht gebruiken om lokale fracties te overtuigen met hen in zee te gaan. De kans bestaat dat een lokale N-VA-fractie overstag gaat, maar dan moet de N-VA-top consequent zijn en die afdeling uit de partij zetten.’

Een grotere kans om het cordon te doorbreken ligt voor het Vlaams Belang in gemeenten met lokale lijsten die niet verbonden zijn aan de traditionele nationale partijen. ‘Zonder nationale marsorders hebben die "lijsten van de burgemeester" en dergelijke de handen vrij’, zegt Reynaert. ‘Puur symbolisch zou het voor het Vlaams Belang genoeg zijn als het in één Vlaamse gemeente een lokale lijst daartoe kan verleiden, bijvoorbeeld met extra postjes. Dat is zeker mogelijk. Dan kan het claimen: "Ja, het cordon is doorbroken."’

Absolute meerderheid

Ook de kiezer zelf kan het cordon doorbreken. Als het Vlaams Belang in een Vlaamse gemeente meer dan de helft van de kiezers kan overtuigen, dan is het simpel en kan het Belang alleen regeren. In 39 gemeenten doorbrak de partij de grens van 30 procent. Maar zelfs in het Ninove van Guy D'haeseleer blijft het Vlaams Belang met 39,2 procent nog een eind verwijderd van de magische grens van 50 procent.

‘Als afzonderlijke politieke partij een absolute meerderheid behalen is voor geen enkele partij evident, ook niet voor het Vlaams Belang’, zegt Reynaert. ‘Ik kijk natuurlijk met argusogen naar de lijst Forza Ninove, want Guy D'haeseleer maakt zich sterk in oktober die 39,2 procent nog te kunnen verbeteren.’ Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen van 2018 behaalde Forza Ninove 40 procent.

Mocht het Vlaams Belang in Ninove of elders meer dan 50 procent behalen, is het cordon dan gebroken? Reynaert: ‘Je kunt dat zo beschouwen, maar de politieke partijen hebben het cordon sanitaire dan niet gebroken. Dat heeft de kiezer dan zelf gedaan.’

Helft Vlamingen vindt cordon sanitaire niet essentieel voor democratie