Voor het eerst blikt Tom Van Grieken (Vlaams Belang) terug op de campagne. ‘Ik weet niet waarom we dachten dat het een goed idee was om te wachten op de speech van Bart De Wever.’
‘Dit is een persoonlijke analyse, niet die van de partij’, begint Tom Van Grieken. De Vlaams Belang-voorzitter blikt voor het eerst terug op de campagne. Op verkiezingsavond werd al snel duidelijk dat het Vlaams Belang de torenhoge verwachtingen niet kon inlossen. Vijf jaar lang gaven de peilingen hen de koppositie. Voor het eerst in 15 jaar zou de N-VA niet meer de grootste partij van Vlaanderen zijn. De verkiezingen zelf leken een formaliteit.
Het pakte anders uit. Bart De Wever (N-VA) is Vlaams informateur, en niet Van Grieken. 9 juni draaide uit op een overwiningsnederlaag. De partij behaalt op het Vlaamse niveau 22,7 procent. Nu het stof is neergedaald blijkt echter dat het amper iets gescheeld heeft. ‘Als we 5000 stemmen meer hadden gekregen, was er een V-meerderheid met de N-VA geweest en was ik nu informateur’, zegt Van Grieken vandaag. ‘Vergeet niet dat wij de winnaar zijn van de verkiezingen. De N-VA verliest louter minder hard.’
‘Als we 5000 stemmen meer hadden gekregen, was er een V-meerderheid met de N-VA geweest en was ik nu informateur.’
Volgens Van Grieken zaten de peilingen er niet naast. Er is dus wel degelijk iets gebeurd in die laatste rechte lijn richting 9 juni. Maar wat dan? ‘Voor de twijfelende kiezer was het doorslaggevend dat De Wever zich opwierp als staatsman: hij zou orde op zaken stellen in moeilijke tijden met een ontsporende begroting. Hij stond voor zekerheid. Plots riepen Vlaams-nationalisten “Bartje, premier.” Een gedurfde gok, want ik wil nog wel eens zien hoeveel hij van zijn communautaire eisen zal binnenhalen. In 20 jaar heeft hij nog niets gerealiseerd op dat vlak.’
Drie ongemakkelijke waarheden over de verkiezingen van 9 juni
Kookwekker van de bomma
Een memorabel moment was de ‘eierwekker van de bomma’, die Van Grieken aanhaalde in het VTM-programma Het Conclaaf. Het werd een begrip tijdens de campagne, De Wever alludeerde erop in zijn toespraak op de N-VA-familiedag in Planckendael: ‘Wij gaan echt geen vijf jaar luisteren naar de kookwekker van de bomma.’
‘Hij wist dat ik dat wekkertje ging gebruiken, want ik heb die beeldspraak al eerder ingezet’, zegt Van Grieken. ‘Hij probeerde onze strategie te ridiculiseren, maar niemand heeft hem gevraagd hoe hij dan zou onderhandelen. Ik denk niet dat het wekkertje een effect heeft gehad op ons uiteindelijke aantal stemmen, maar wel de onzekerheid errond. In 20 jaar tijd is De Wever geëvolueerd van iemand die voor Vlaamse onafhankelijkheid streed tot een CVP-staatsman.’
‘Voor de twijfelende kiezer was het doorslaggevend dat De Wever zich opwierp als staatsman.’
Een tweede gamechanger was volgens het Vlaams Belang het harde ‘nee’ van De Wever tegen samenwerking. Hij zette de deur altijd op een kier –soms meer, soms minder – maar nu was ze potdicht. ‘Volgens mij heeft hij daarmee zowel stemmen gewonnen als verloren. Ontevreden N-VA-kiezers zijn naar ons gekomen, maar mensen die een “nuttige stem” wilden geven, trokken van de CD&V en de Open VLD naar de N-VA. Hij heeft iets meer gewonnen dan verloren. Maar het V-blok groeit: het Vlaams Belang wint fors meer zetels dan dat N-VA er verliest.’
Walter Pauli analyseert: Bart De Wever verdient stilaan respect van links Vlaanderen
‘Daar had ik moeten stoppen’
En dan het thema dat de laatste campagnedagen kleurde: alles wat betreft lgbtq en ethische thema’s. De confrontatie in het VRT-programma Eerste keus met de trans jongen Bee werd een vaak herhaald moment. ‘Als ik een belachelijk kostuum aan heb, lachen ze ook met mij’, zei Van Grieken op televisie. Zowel in het verkiezingsprogramma van het Belang als in toespraken kwam de kwestie aan bod. Over Groen-kopstuk Petra De Sutter zei Van Grieken dat ze wat hem betreft een biologische man is.
‘Ik heb onvoldoende nadruk gelegd op de nuance. Maar spoel de band van Eerste keus eens terug: ik begin met te zeggen “dat ik aan uw zijde sta wanneer ze u uitlachen”. Daarna zeg ik dat de vrijheid van meningsuiting absoluut is. Daar had ik moeten stoppen, en niet moeten zeggen dat uitgelachen worden de prijs voor die vrijheid is. Door de massale aandacht van media en tegenstanders op het thema – ten koste van het thema migratie – ben ik eruit gekomen als iemand die hard is, wat ik niet ben.’ Tegelijkertijd denkt Van Grieken niet dat hij stemmen heeft verloren door de kwestie.
‘Ik had éérst moeten spreken op verkiezingsavond.’
En dan nog een vergissing, aldus Van Grieken. ‘Ik had éérst moeten spreken op verkiezingsavond. ‘Ik weet niet waarom we dachten dat het een goed idee was om te wachten op de speech van Bart De Wever. Wij hebben evenveel zetels in het Vlaams Parlement als de N-VA, en we waren de grootste partij voor de Europese verkiezingen – al wisten we dat nog niet op dat moment. Iedereen dacht dat het Vlaams Belang was afgestopt. Quod non, we zijn de grootste in West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en Limburg. Nu: op naar de gemeenteraadsverkiezingen in oktober.’
De gevreesde overwinningsnederlaag van het Vlaams Belang: ‘We zullen het in 2029 opnieuw moeten proberen’
Verkiezingen 2024
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier