‘Onze parlementen zijn herleid tot theater. De partijhoofdkwartieren beslissen, regeringen voeren uit en parlementsleden geven toestemming met een druk op de knop’, schrijft Sepp Tyvaert, voorzitter van Jong VLD. Hij legt vijf voorstellen op tafel om de vicieuze cirkel te doorbreken.
Heeft u nog vertrouwen in onze politiek? Indien wel, dan behoort u tot een krimpende groep. De jaarlijkse peiling van de Universiteit Antwerpen en de VUB, ‘De Stemming’, wond er weinig doekjes om. Het vertrouwen in politici kreeg een vernietigende 3,1 op 10. Een meerderheid van de respondenten vindt bovendien niet dat onze volksvertegenwoordigers goed geplaatst zijn om voor hen beslissingen te nemen. 43% van de mensen is ontevreden over de werking van onze democratie, slechts 26% is tevreden. Dat mogen we een vertrouwenscrisis noemen.
In 2024 dreigt dat er niet beter op te worden, want donkere wolken pakken zich samen boven onze politiek. De opmars van extreme partijen werpt een schaduw over de verkiezingen. De coalitievorming wordt moeilijker dan ooit. Opnieuw zal ons land in een politieke crisis verstrikt geraken. Opnieuw zal een stoet onderhandelaars, informateurs en preformateurs opdraven terwijl partijvoorzitters aanvallen op elkaar afvuren, verwikkeld in een dolle perceptiestrijd die niemand nog volgt. Opnieuw zal het beleid tot stilstand komen, de begroting ontsporen en het vertrouwen in de politiek een knauw krijgen. Als jonge liberaal ben ook ik hier mateloos gefrustreerd over.
De belangrijkste oorzaak van die blokkering is de particratie. Onze parlementen zijn herleid tot theater. De partijhoofdkwartieren beslissen, regeringen voeren uit en parlementsleden geven toestemming met een druk op de knop. Politieke partijen zijn in zichzelf gekeerde instellingen geworden waar een handjevol toppolitici alles voor het zeggen heeft. Opgejaagd door peilingen, communicatiebureaus en sociale media durven ze nauwelijks nog akkoorden sluiten. Het gevolg is dat intergenerationele uitdagingen blijven liggen. Van vergrijzing, klimaatcrisis, rigide arbeidsmarkt, torenhoge belastingen tot de achteruitgang van ons onderwijs: hervormingen komen er niet, komen te laat of zijn ontoereikend. Dat hypothekeert de toekomst van de jonge generatie. Geen wonder dat velen van hen zich aangetrokken voelen door de heilloze lokroep van extreme partijen, waardoor alles nog verder blokkeert.
(Lees verder onder de preview.)
Als ik één cruciale opdracht voor onze politiek moet noemen, dan is het dus dat: deze vicieuze cirkel doorbreken. Gelukkig kan dat. Met de jonge liberalen leggen we een aantal ingrepen op tafel waarmee we de particratie kunnen slopen en de parlementaire democratie in ere kunnen herstellen.
1. Hervorm de partijfinanciering. Partijen zijn stinkend rijk. Wie dat geld bezit, heeft macht. Daarom moeten we deze partijdotaties fors verminderen en verschuiven richting het versterken van parlementsleden. Geef partijen enkel nog een klein forfait aan dotaties, aangevuld met een matchingsysteem waarbij voor elke euro die partijen binnenhalen uit giften de overheid er een halve euro naast legt. Hierdoor moeten partijen meer bottom-up werken, wat de kloof tussen politiek en kiezer verkleint.
2. Wijzig het kiessysteem. Vandaag zijn het de partijhoofdkwartieren die beslissen wie er in het parlement komt. De partij bepaalt immers de volgorde op de lijst. De KU Leuven becijferde dat: tussen 1987 en 2019 dankte 96,5% van de Vlaamse Kamerleden hun zetel aan de lijstvolgorde en dus de gunst van de partij. Schaf daarom de lijststem en de opvolgerslijsten af en randomiseer de lijstvolgorde in elk stemhokje. Zo hangt het alleen nog maar van de voorkeurstemmen en dus de kiezer af wie het volk in het parlement mag vertegenwoordigen, waardoor politici hun energie ook veel meer zullen moeten richten op contact met kiezers in plaats van interne partijpolitiek.
3. Breng kieskringen dichter bij de burger. De huidige, provinciale kieskringen zijn te groot om parlementairen dicht bij de burger te laten staan, tegelijkertijd te klein om politici te verkiezen die heel het land vertegenwoordigen. Ga daarom naar een dubbel systeem: kleinere kieskringen in combinatie met een federale kieskring waarin een klein deel van de Kamerleden nationaal wordt verkozen. Dat laatste spoort politici aan om ook in de andere deelstaten campagne te voeren en akkoorden te sluiten die in het belang zijn van alle burgers.
4. Herstel de macht van het parlement. Door het bovenstaande worden parlementairen opnieuw volksvertegenwoordigers, met meer middelen om hun job naar behoren te doen. Onderwerp kandidaat-ministers daarnaast aan een parlementaire hoorzitting zoals bij het Europees Parlement en ontneem de regering de bevoegdheid om wetsontwerpen in te dienen, behalve voor de begroting, waardoor het opnieuw de wetgever wordt die de wetten maakt. Zo verschuif je de macht in ons land van partijhoofdkwartieren en kabinetten naar de plek waar het thuishoort: bij de verkozen vertegenwoordigers van het volk.
Het goede nieuws is dat het probleem niet ligt bij onze politici zelf. Velen van hen hebben de oprechte ambitie om onze samenleving beter te maken. Maar ze zitten gevangen in een systeem dat conflict en blokkering in de hand werkt.
Laat dat hopelijk de silver lining worden van de politieke crisis die naar alle waarschijnlijkheid op ons afkomt: dat het onze politici, over partijgrenzen heen, doet inzien dat het zo niet verder kan. Dat de particratie gesloopt moet worden. Dat we opnieuw echte volksvertegenwoordiging nodig hebben. Onze politici zijn nog steeds in staat om ons land te verbeteren, maar dan moeten ze ook zichzelf verbeteren.
Aan u en mij om hen bij de komende verkiezingscampagne aan de noodzakelijkheid van deze politieke vernieuwing te herinneren.
Volksvertegenwoordiging
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier