Tien bemerkingen bij de impuls tot gemeentefusies

De gemeentelijke fusies zijn terug op de politieke tafel beland. En vooral de aangekondigde maar mislukte fusie tussen Mechelen en Boortmeerbeek heeft daarvoor gezorgd.  Bij de impuls vanuit de Vlaamse regering, om budgettair, vrijwillige fusies te bevorderen zijn er bemerkingen te plaatsen, zegt expert openbare financiën Herman Matthijs (VUB, UGent)

Het plan van deze Vlaamse regering voor de gemeentelijke fusies, dat ook al bestond in het vorige Vlaamse bestuur, is budgettair onbetaalbaar. De bedragen die Vlaanderen belooft als gemeenten fusioneren, lossen wel hun schuldproblemen op, maar daarvoor betaalt dan wel de rest van Vlaanderen. 

Momenteel tellen alleen Antwerpen, Gent, Brugge en Leuven meer dan 100.000 inwoners. De creatie van bijkomende steden met meer dan 100.000 inwoners gaat het Gemeentefonds belasten en vooral in het nadeel spelen van de kleinere gemeenten. Bovendien mag men niet vergeten dat dit Gemeentefonds jaarlijks ruimschoots wordt verhoogd binnen de Vlaamse begroting.

Als men kijkt naar welke bedragen de gemeenten per capita van het Gemeentefonds  krijgen, dan ziet men enorme verschillen tussen de kleinere/middelgrote en de grotere gemeenten/steden.   Men kan zich de vraag stellen, waarom die verschillen zo groot moeten zijn? Want de kleinere/middelgrote gemeenten zijn in de huidige verdeling wel zwaar benadeeld.

Er is geen enkel bewijs dat grotere gemeenten beter zouden bestuurd worden dan kleinere lokale besturen. Meestal zijn het de grotere gemeenten/steden die een enorm budget hanteren qua  uitgaven en financieel in de slechtste papieren zitten. Daarmee samenhangend  hebben de grotere steden ook meestal een overvloed aan personeel.

De gemeentelijke openbare financiën staan al langer onder druk en dat heeft ook te maken met de wildgroei aan bevoegdheden en personeel. De Vlaamse regering zou beter terug een artikel invoeren binnen het decreet lokaal bestuur, afdeling begroting, om het onderscheid terug in te voeren tussen verplichte- en niet-verplichte uitgaven. Daardoor zouden de bevoegde schepen van financiën/begroting en de financieel directeur terug greep krijgen op het lokale budget.

Een fusie van gemeenten/steden over de provinciegrenzen heen, gaat invloed hebben op de kieskringen. Ongetwijfeld zijn er voorbeelden van fusies tussen gemeenten over de provinciegrenzen heen die bestuurlijk-economisch te verdedigen zijn. Maar dat heeft zijn invloed op de kieskringen. Neem het voorbeeld van  Mechelen en Boortmeerbeek : gaat dan Mechelen naar Vlaams-Brabant of Boortmeerbeek naar Antwerpen? Dat kan zijn invloed hebben op de zetelverdeling voor de Kamer van Volksvertegenwoordigers en het Vlaams Parlement per provincie.

Dat gemeenten met meer dan 100.000 inwoner districten mogen vormen, zal zeker nog een grootse invloed hebben bij fusies. Hier heeft de stad Antwerpen een gouden zaak gedaan door de fusie met Borsbeek. Ongetwijfeld gaan nog andere steden het Antwerpse voorbeeld volgen omdat de creatie van districten meer dan een lokvogel kan zijn bij fusies.

Fusies tussen gemeenten zijn een belangrijk politiek gegeven voor de inwoners. Het lijkt dan ook aangewezen om die plannen eerst te laten beoordelen door het kiezerspubliek van de betrokken gemeenten. Dat zou dan tenminste een democratisch draagvlak geven aan die plannen.

Er is in Vlaanderen nooit een ernstige poging gedaan om eens het takenpakket van de lokale besturen te bekijken. Bovendien zijn er ook vele overlappingen tussen bevoegdheden tussen de gemeenten,  de provincies en de Vlaamse overheid. Waardoor er veel regels bestaan en dubbele administraties.

Het landschap van de lokale besturen is onoverzichtelijk en budgettair zeer duur: provincies, regio’s, gemeentelijke samenwerkingsverbanden, ziekenhuisregio’s, intercommunales, kerkbesturen, politiezones, veiligheidszones etc. Het zou meer dan nuttig zijn om hierin eens te saneren.

Conclusie

De volgende Vlaamse regering moet zeker als prioriteit hebben om eens eindelijk werk te maken van een doorgedreven administratieve vereenvoudiging plus bestuurlijke sanering. Maar eerst eens zien tot welk  debat het fusiedossier binnenkort gaat leiden in de arena van de Vlaamse democratie, het Vlaams Parlement.