© BELGA/BELPRESS
‘De overgrote meerderheid van de geschrapte langdurig werklozen zal bij het OCMW belanden,’ voorspelt ABVV-topman Thierry Bodson.
ABVV-voorzitter Thierry Bodson, geboren in Luik en jarenlang het invloedrijke Waalse boegbeeld van de socialistische vakbond, is een man van de cijfers, en is heel goed thuis in de ins en outs van de sociale zekerheid. Als gestaald pleitbezorger van linkse frontvorming zet hij zich nu schrap voor de gevreesde sociale afbraak door nieuwe centrumrechtse regeringen.
De beperking van de werkloosheid in de tijd, waarvoor de verwachte toekomstige coalitiepartners N-VA, CD&V, Vooruit, MR en Les Engagés allemaal te vinden zijn, komt haast zeker in het volgende federale regeerakkoord. ‘Maar we gaan actievoeren als er een concreet voorstel is, en dat verwacht ik op zijn vroegst dit najaar’, zegt Thierry Bodson aan de telefoon. ‘Ik wil in de tussentijd niet het verwijt krijgen dat de vakbond de verkiezingsuitslag niet respecteert.’
Hoeveel mensen worden getroffen als we de werkloosheidsuitkeringen tot twee jaar beperken?
Thierry Bodson: Tussen de 20 en 40 procent van alle uitkeringsgerechtigde werklozen, ongeacht het gewest. Waarom zo’n brede vork? Omdat de werkloosheid beperken tot twee jaar in se een slogan is. Neem iemand die al drie jaar werkloos is, maar in die periode wel tijdelijke arbeidscontracten heeft gehad, goed voor in totaal vier maanden per jaar. Strikt genomen is die persoon twee jaar werkloos. Maar gaan we mensen van de werkloosheidsuitkering uitsluiten die duidelijk op zoek zijn naar werk en vaak tijdelijk werk verrichten? Er zullen dus ongetwijfeld extra criteria komen tijdens de onderhandelingen daarover. Daarom zullen we naar mijn mening uiteindelijk eerder uitkomen op het schrappen van 20 procent van alle vergoede werklozen.
Wat gebeurt er met die 20 procent voor wie de uitkering stopt?
Bodson: We beschikken op dat vlak over een grootschalig reallife experiment. In 2012 werd de zogenaamde inschakelingsuitkering voor schoolverlaters tot drie jaar begrensd. Uit studies van de RVA achteraf bleek dat relatief weinig van die jongeren na hun uitsluiting aan het werk zijn gegaan. De overgrote meerderheid is bij het OCMW beland. Van die groep had twee derde, de gezinshoofden en alleenstaanden, recht op steun. De anderen niet, omdat ze samenwoonden met mensen met een inkomen.
Die groep is vervolgens van de radar verdwenen. Omdat die jongeren geen werkloosheidsuitkering meer kregen, waren ze vaak ook niet langer ingeschreven bij de VDAB, de Forem of Actiris, werden ze niet begeleid door het OCMW, en hadden ze geen contact meer met een vakbond.
Aanwerven of bezuinigen?
Ze voegden zich bij de groeiende groep inactieven, die niet werken en ook niet naar werk op zoek zijn?
Bodson: Precies.
Als er een verschuiving is van werkloosheidsuitkeringen naar leeflonen, zijn dat uiteraard minder uitgaven voor de federale overheid, maar wel extra kosten voor de OCMW’s en dus de steden en gemeenten?
Bodson: Tussen 60 en 70 procent van het leefloon wordt terugbetaald door de federale overheid, de rest is voor rekening van de gemeente. Maar naast die 40 procent bijdrage in het leefloon, zijn er nog andere extra kosten voor lokale overheden als langdurig werklozen richting het OCMW worden geduwd. Er zal te weinig personeel zijn in de OCMW’s, vooral in de grote steden, om de nieuwe administratieve taken erbij te nemen, net zoals de op maat gesneden begeleiding die de uitgesloten werklozen zouden moeten krijgen. Gemeenten die hun werk goed willen doen, zullen mensen in dienst moeten nemen.
Een en ander hangt ook af van hoe die beperking in de tijd concreet vorm zal krijgen. De MR wil bijvoorbeeld na twee jaar werkloosheid uitsluiting zonder meer. Les Engagés vindt dat de overheid die mensen een arbeidscontract in non-profitorganisaties of de publieke sector moet aanbieden. Alleen wie dan weigert, wordt geschrapt. Maar ik zie niet goed in hoe we tienduizenden nieuwe banen gaan creëren in de non-profit en bij publieke diensten. Want het beperken van de werkloosheid in de tijd zou toch al snel over 50.000 mensen kunnen gaan. Terwijl aan de andere kant diezelfde rechtse partijen, met name de MR, zwaar willen bezuinigen in de publieke dienstverlening.
Veel arbeidsmarktspecialisten zeggen dat uitkeringen stopzetten geen bewezen stimulans is om weer aan het werk te gaan, wel integendeel. Mensen ervaren door de financiële onzekerheid nog meer stress en worden minder mobiel en gefocust. Dat zijn niet de juiste omstandigheden om werk te zoeken. Zou dit dan vooral een bezuinigingsmaatregel zijn?
Bodson: Ja, maar wel een in hoge mate symbolische maatregel. De werkloosheidsuitkeringen, dat gaat op dit moment nog maar over 4 miljard euro per jaar. Het hele RVA-budget bedraagt weliswaar 7 miljard euro, maar die resterende 3 miljard worden gebruikt voor loopbaanonderbrekingen, tijdelijke werkloosheid, enzovoort. Naar vergoedingen voor volledige werkloosheid gaat jaarlijks dus slechts 4 miljard of zelfs nog iets minder. Dat is een kleine begrotingspost, afgezet tegen de totale jaarlijkse federale begroting van 280 miljard euro.
‘Stomverbaasd’
Wat u vindt van het voorstel van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez om de gewesten deels financieel verantwoordelijk te maken voor de werkloosheidsuitkeringen?
Bodson: Dat is echt de kers op de taart, met alles wat ik net heb uitgelegd. We regionaliseren namelijk sowieso al een deel van de werkloosheidsverzekering, omdat voortaan de lokale overheden – en dus hun voogdijoverheden: de gewesten – zullen opdraaien voor een stuk van het leefloon van langdurig werklozen. Vergeet ook niet: nu al ontvangt nog maar twee derde van de werkzoekenden een werkloosheidsuitkering. Een derde krijgt geen vergoeding meer van de RVA. Die mensen zitten al bij het OCMW of hebben helemaal nergens recht op. Tel daar straks de slachtoffers bij van de beperking van de werkloosheid in de tijd, en de helft van de werkzoekenden zal niet meer voor een federale RVA-uitkering in aanmerking komen. Als Bouchez vindt dat daarbovenop nog een vorm van gewestelijke responsabilisering moet komen, stevenen we echt af op de sluipende regionalisering van de werkloosheidsverzekering.
Maar zal de MR, nu de partij in Brussel en Wallonië aan zet is en gezien de toestand van de Franstalige begrotingen, nog wel financieel in het eigen vlees willen snijden?
Bodson: Wij waren in Franstalig België stomverbaasd toen we Bouchez in dat verkiezingsdebat met Jan Jambon op de VRT zover hoorden gaan dat hij letterlijk aanbood om de regio’s mee verantwoordelijk te maken voor het budget van de werkloosheidsuitkeringen. U hebt volkomen gelijk, dat is gezien de financiële situatie van Brussel en Wallonië onbegrijpelijk. We hebben recent bijvoorbeeld nieuwe informatie gekregen over de Waalse begroting. De toestand is catastrofaal. Het voorstel van Bouchez dreigt dat natuurlijk alleen nog maar erger te maken.
Levenslange werkloosheidsuitkeringen bestaan in haast geen enkel ander land, wat voor tegenstanders bewijst dat dit onmogelijk een goede praktijk kan zijn.
Bodson: Maar denkt men soms dat Duitsland, Nederland of Frankrijk de mensen die na twee of drie jaar het einde van hun uitkeringsperiode bereiken, vervolgens laten verhongeren? Nee, die schakelen over op een andere uitkering, vergelijkbaar met ons leefloon. Het grote verschil is dat mensen in België dan van een federaal naar een regionaal fonds overstappen.
De al lage werkgelegenheidsgraad in Wallonië en Brussel zit de laatste maanden opnieuw in dalende lijn. Maar in Wallonië zijn er bijvoorbeeld 40.000 openstaande vacatures en 110.000 langdurig werklozen. Hoe krijg je minstens een deel van die mensen toch opnieuw aan het werk?
Bodson: Langdurig werklozen hebben veel intensievere begeleiding nodig. Zoals in de Scandinavische landen. Het gaat echt om veel meer dan alleen een geschikte beroepsopleiding. Er is een project in Henegouwen, gericht op jongeren die heel ver van de arbeidsmarkt staan. Ze hebben geen diploma, zijn al heel lang werkloos, komen soms niet eens in aanmerking voor een werkloosheidsuitkering. Die jongeren worden samengebracht in groepen van 20, begeleid door vijf mensen. Ik heb lange tijd zo’n groep gevolgd. Het ging om jongeren die compleet het vertrouwen in zichzelf waren verloren. Ik herinner me in het bijzonder één meisje, dat zich helemaal had laten gaan. Ze was 20 kilo aangekomen, verzorgde zich niet meer, was aan het eind van haar Latijn. Het is een traject van máánden geweest, gewoon om haar te leren ’s ochtends op te staan, zich te wassen, haar haar te doen, zich netjes aan te kleden… Pas daarna was ze in staat om een opleiding te volgen, en sindsdien werkt ze.
