Theo Francken (N-VA): ‘Nog eens president Trump is niet noodzakelijk slecht voor de wereldvrede’

Het is geen toeval dat vorige week zowel de ­Russische president Vladimir Poetin als de Amerikaanse presidentskandidaat Donald Trump het wereldnieuws haalde met uitspraken over oorlog en defensie. Tegen de Amerikaanse journalist Tucker Carlson toonde ­Poetin zich van zijn minst oorlogszuchtige kant. Of 
hij probeerde dat toch, met de uitspraak dat hij geen plannen heeft om Polen of Letland binnen te vallen – het tegendeel zou pas nieuws geweest zijn.

Een paar dagen later porde Trump Poetin aan om dat misschien toch te overwegen. Trump is het beu dat de meeste Europese NAVO-lidstaten veel minder investeren 
in defensie dan ze volgens het Washington-verdrag uit 1949 moeten doen.

En dus diste de presidents­kandidaat tijdens een verkiezingsmeeting in South-­Carolina een anekdote op van een bezoek aan de NAVO uit zijn tijd als president. ‘Een president van een groot land vroeg mij of de VS hen zouden beschermen, als ze niet zouden betalen. Ik antwoordde dat ik
hen inderdaad niet zou beschermen en hen (de 
Russen, nvdr) zou aanmoedigen om te doen wat 
ze willen.’ Pro ­memorie: samen met Luxemburg zijn de defensie­budgetten van België de laagste van de ­hele NAVO.

Dat laatste ziet ook Kamerlid Theo Francken (N-VA) met lede ogen aan. Als staatssecretaris voor Asiel en Migratie tijdens de Zweedse regering-Michel (2014-2018) werd hij een van de bekendste politici van het land. Ook vanaf de oppositiebanken blijft Francken gebeten door alles rond internationale politiek en lands­verdediging. Veertien jaar al zit hij in de Kamercommissie Landsverdediging en daarnaast is hij onder meer lid van de subcommissie Buitenlandse Missies.

Sinds 2023 is hij ondervoorzitter van het NAVO-­parlement en in dat verband is hij lid van onder meer het Comité NAVO-Oekraïne en de Mediterrean and Middle East Special Group: aan informatie uit eerste hand ontbreekt het hem niet. Het sterkt Francken ­alleen maar in zijn overtuiging dat België dringend meer moet investeren in zijn leger.

Theo Francken: Laten we er geen doekjes om winden, we zitten opnieuw in een oorlog. Die wordt op ver­schillende continenten uitgevochten en daarbij staan telkens opnieuw twee dezelfde kampen tegenover ­elkaar: de VS en hun bondgenoten – veelal westerse democratieën – aan de ene kant, en aan de ander kant een cluster rond autoritaire regimes als China en ­Rusland. In Europa woedt die strijd in Oekraïne, in het Midden-Oosten in Israël en als China straks 
Taiwan zou aanvallen is er in Azië een derde front geopend. Wij zitten misschien nog niet helemaal in hetzelfde oorlogsvoerende kamp – het is momenteel 
uitgesloten dat er NAVO-troepen aan het front in 
Oekraïne mee zouden vechten tegen Rusland – maar we zitten wel aan dezelfde kant van het conflict. De mobilisatie is kamerbreed: zelfs bedrijven als Microsoft helpen ons.

U hebt het voortdurend over ‘ons’ en ‘wij’.

Francken: Ik vergader geregeld met de parlementsleden van Oekraïne, we beschouwen elkaar als collega’s, we kennen elkaar inmiddels erg goed – dus ja, het gaat over ‘ons’. We leven in een tijd waarin het Westen staat tegenover the dark force. De tegenstander wordt met de dag sterker, en organiseert zich ook beter. Noord-Korea levert wapens aan Rusland, Iran steunt Hamas en voorziet Rusland van drones. Mij verbaast het zelfs niet meer als ik lees dat Noord-Koreaanse ingenieurs in Gaza ­Hamas geholpen hebben bij de bouw van de tunnels. Of dat andere ingenieurs uit Noord-Korea aan de slag zijn in de Donbass. Het is geen toeval dat vorige week vanuit China een cyberaanval werd uitgevoerd op Nederland, twee jaar nadat hetzelfde België is over­komen. Of 
dat uitgerekend Zuid-Afrika voor het ­Internationaal Gerechtshof in Den Haag een procedure opstart tegen ­Israël wegens vermeende genocide.

Meent u dat? Israël zegt dat het in Gaza Hamas 
bestrijdt. Maar na een paar maanden ligt het aantal doden bij de Palestijnen in Gaza al hoger dan het aantal dodelijke slachtoffers van twee jaar oorlog in Oekraïne. Zuid-Afrika kreeg juist internationale waardering om de zaak in Den Haag aan te kaarten.

Francken: Als Zuid-Afrika dan zo verontwaardigd is over de Palestijnse doden, waarom probeert het in de Verenigde Naties dan elke veroor­deling tegen te houden van Rusland vanwege de oorlog in Oekraïne? Alles hangt aan alles. Wij zijn daar veel te naïef in. En dus ben ik per definitie wantrouwig als uitgerekend Zuid-Afrika een procedure opstart tegen Israël. Poetin mag duizenden Oekraïners vermoorden, maar als 
Israël terugvecht na een aanval van Hamas is dat ineens een gigantisch probleem.

Wat ik de ‘as van het kwade’ noem, erkent de internationale wereldorde niet meer die vorm kreeg na de Tweede Wereldoorlog. Ze erkennen de legitimiteit niet meer van instellingen als de Verenigde Naties of de Wereldbank. Er zijn natuurlijk nog verschillen. De NAVO beschouwt Rusland in haar strategisch concept als een vijand – al wordt dat in diplomatentaal een ­beetje minder expliciet verwoord – en China als een ‘strategische rivaal’. Iran en Venezuela zitten ook in dat andere kamp, net als de Afrikaanse landen die nadrukkelijk weg willen uit de Franse invloedssfeer.

Het lijkt een mondiaal spel Stratego.

Francken: Ik krijg vaak het verwijt dat ik een oorlogsstoker ben, omdat ik te weinig over vrede praat. Toen ik meteen na de Russische invasie Oekraïne steunde in zijn verzet tegen de Russen, kreeg ik ongelofelijke commentaren op X en andere sociale media, maar ook in de Wetstraat en in eigen kring. Dat herhaalde zich na de Israëlische reactie op de aanval van Hamas. ­Mensen wierpen mij voor de voeten hoe harteloos ik wel was. Elisabeth Lucie Baeten (politiek satirica op Instagram, nvdr) zei dat ik geen moreel kompas heb. Dat is niet zo. Ik wil vaak en graag over vrede praten: er is niets zo afschuwelijk en wreed als oorlog. Maar ik heb wel meer eelt op mijn ziel dan de gemiddelde ­Vlaming. Ik heb dan ook al wat kilometers op de geopolitieke teller. Maar dat betekent niet dat ik emotie­loos naar oorlogsbeelden kijk. Net daarom mijn 
pleidooi voor meer investeringen in defensie.

België zal na het dreigement van Donald Trump
eerder vroeg dan laat 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) aan defensie moeten besteden, zoals afgesproken is in NAVO-verband. Tegelijk heeft minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) zich vrijdagnacht akkoord verklaard met de nieuwe Europese begrotingsafspraken. En dus moet België de volgende zeven jaar een kolossale 24 miljard euro besparen. Die combinatie dreigt onze welvaartsstaat te ontwrichten. Wat nu? De pensioenen ver­lagen? De kosten voor de gezondheidszorg verhogen? Minder ­investeren in openbare werken?

Francken: Echt? Op Luxemburg na slagen alle andere NAVO-lidstaten er wél in om veel meer in defensie te investeren dan België. Alleen wij zouden dat niet kunnen. Uitgerekend het land met het gigantische voordeel dat het in Bergen en Evere de hoofd­kwartieren van de NAVO mag huisvesten, zou de afspraken niet kunnen nakomen? Er woedt een oorlog aan onze buiten­grenzen en intussen stelt onze militaire infrastructuur niets meer voor. In de federale begroting kan niets extra naar defensie gaan, omdat alle extra middelen naar nog meer sociale zekerheid gaan om al die inactieven te ondersteunen. Hebben ze in Nederland en Duitsland soms geen goed onderwijs? Geen pensioenen? Geen gezondheidszorg? Is er in onze buur­landen geen vergrijzing?

Niemand maakt mij wijs dat alleen België er niet in slaagt om de gezondheidszorg efficiënter te maken waardoor er bespaard kan worden op de groeivoet. Het is niet realistisch dat dergelijke uitgaven zomaar ­kunnen blijven stijgen. Dat kan gewoon niet. Vivaldi heeft in zijn regeerakkoord een zogenaamd ‘traject’ opgenomen om uiteindelijk pas in 2035 2 procent van het bbp te besteden aan defensie. Alleen hadden ze bij de regeringsvorming niet voorzien dat er een oorlog zou uitbreken. Sindsdien hinkt België nog verder achter­op, want de andere NAVO-landen hebben hun militaire budgetten nu verhoogd. België is een freerider. Als Donald Trump dan zegt: ‘Sorry, maar de NAVO kan de boom in’, dan is dat onze eigen dikke schuld.

De kans bestaat dat Donald Trump in 2025 opnieuw president van Amerika wordt. Dat zal gigantische consequenties hebben voor de wereldvrede, voor 
zover die nog bestaat.

Francken: Een nieuw presidentschap van Donald Trump is niet noodzakelijker slechter voor de wereldvrede dan de aanpak van Biden vandaag.

Nee? Een man die Europese bondgenoten nu al ­verbaal uitlevert aan Rusland?

Francken: Donald Trump is meer onberekenbaar dan Biden en hij heeft inderdaad minder affectie met zijn Europese bondgenoten. Biden zweert nog bij
de klassieke doctrine van trans-Atlantische samen­werking met Europa. Maar Bidens voorzichtige internationale aanpak heeft ook nadelen. Zijn zeer zachte aanpak van Iran is uitgedraaid op een complete mislukking: Iran is alleen maar sterker geworden. De terug­trekking van de Amerikaanse troepen uit Afghanistan, kort na zijn eedaflegging, was bijzonder pijnlijk, een wereldwijd teken van zwakte. Dat is ook zo ge­noteerd in Rusland en China. Of Donald Trump slechter zal zijn voor de wereldvrede is nog niet gezegd.

Daarover zal de Oekraïense president Volodymyr ­Zelensky anders denken. Hij vreest dat Trump zijn land zal uitleveren aan Rusland.

Francken: Trump zal ongetwijfeld druk uitoefenen op Zelensky om te onderhandelen met Poetin. Veel Republikeinen vinden de 50 miljard dollar steun voor Oekraïne nu al te veel, voor een land dat ze amper kunnen aanwijzen op de wereldkaart. Maar daarom beschouwen ze Poetin nog niet als een vriend van ­Amerika. Au fond vinden ze dat de oorlog in Oekraïne een zaak is van dat land, van Rusland en van de andere Europese landen. Die moeten het conflict zelf maar onderling oplossen, en de Amerikanen hoeven daar niet voor te betalen.

Diezelfde Amerikanen hebben een totaal andere visie op het Midden-Oosten. Het steunpakket voor Israël is er veel minder omstreden. Het zou dus wel eens kunnen dat Trump zal aansturen op een deal ­tussen Rusland en Oekraïne. Is een vredesakkoord ­dan slechter voor de wereldvrede dan oorlog? Tegelijk zal Trump Israël ­militair steunen en heeft hij ook nog een appeltje te schillen met China. Anders dan wat het ­Europese publiek denkt, is Trump niet de ­president die zomaar alle autocratische regimes op deze planeet naar de mond praat. Als president was hij veel harder tegenover China, de Iraanse ayatollahs en Zuid-Afrika dan Joe Biden.

In uw communicatie toont u opvallend weinig mededogen voor de bevolking van Gaza. Israël wreekt zich op ongezien bloedige wijze op de Palestijnse burgers als wraak voor de moorddadige raid van Hamas op 
7 oktober. Maar de 1200 Israëlische doden van toen staan toch niet meer in verhouding tot de tienduizenden Palestijnse slachtoffers sindsdien?

Francken: Israël voert geen oorlog tegen de burgerbevolking van Gaza. Israël voert een oorlog tegen ­Hamas en Hamas gebruikt de Palestijnse burgers als een menselijk schild. Als Hamas morgen uit zijn ­tunnels komt en met open vizier tegen Israël vecht, zal het snel gepiept zijn. Verder kun je de zaken niet los van elkaar zien. Driekwart van de bevolking van Gaza steunt Hamas en vindt de aanslagen gerechtvaardigd.

Daar hebben de duizenden kinderen in Gaza weinig aan. Afgelopen weekend werd Hind Rajib, een zesjarig meisje op de vlucht, samen met haar familie door ­Israëlisch vuur gedood, net als de hulpverleners die haar wilden redden. Dat valt toch allemaal niet te negeren en goed te praten, ook niet na de raid van Hamas?

Francken: Ik probeer een geopolitieke analyse te maken, en telkens opnieuw word ik gecounterd met het argument van de vele dode kinderen. Natuurlijk is het afschuwelijk dat kinderen het slachtoffer worden van oorlogsgeweld. Maar blijkbaar ga ik voor een aantal critici in de fout als ik wijs op de overwegingen die men in Israël maakt – los van het feit dat ik zelf voor een tweestatenoplossing ben en ik tijdens al mijn ­lezingen benadruk dat ik de Israëlische kolonisatie­politiek op de Westelijke Jordaanoever volstrekt afkeur. Want dat is de kerosine van het conflict. Israël kan geen ernstig vredesgesprek opstarten met de ­Palestijnen als het op hetzelfde ogenblik gewapende Joodse kolonisten ­financiële steun verleent om de ­Palestijnse inwoners met harde hand te verdrijven. Zolang de Israëlische kolonisatiepolitiek niet stopt, komt er ook geen op­lossing voor het Israëlisch-
Palestijnse conflict. Om dezelfde reden is de ontmanteling van Hamas net zo’n belangrijke prioriteit.

Ik vind trouwens dat een groot deel van onze ­publieke opinie veel te weinig empathie heeft voor de schok en het trauma die de aanval van Hamas heeft veroorzaakt in Israël. Er werden 1200 mensen vermoord in een land van amper 10 miljoen inwoners. Vergelijk dat eens met de impact van de terroristische aanslagen in Zaventem en Maalbeek bij ons: toen 
vielen er 36 doden en wij zijn met 11 miljoen. En nog altijd weet iedereen waar hij was toen hij het nieuws over de aanslagen hoorde. Israël is nog meer in schok.

Het is niet meer dan normaal dat Israël Hamas de oorlog heeft verklaard. Het Israëlische leger voert een logische militaire operatie uit, zij het in een bijzonder ‘onlogische’ plaats: het zeer dichtbevolkte en compleet ondertunnelde Gaza, waar de strijders ondergronds zitten en de bevolking bovengronds. Dat ze met die oorlog Hamas een ernstige slag zullen toebrengen, lijkt mij zeker. Dat ze, zoals ze nu bezig zijn, helaas geen enkele kans maken om the hearts and minds van de wereld­bevolking mee te krijgen, laat staan de Arabische publieke opinie – dat is natuurlijk een heel andere zaak. Op dat vlak zijn de Israëli’s het aan het ver­kloten. Niemand heeft nog sympathie voor hun zaak. Hun pr is vreselijk, het optreden van hun diplomaten is beneden alle peil, want onduidelijk en hoegenaamd niet transparant. Ze zouden veel openlijker en eerlijker moeten communiceren, want vaak hebben ze argumenten. Zoals bij die raketaanval op het Al Alhi Arab-hospitaal of Baptist-ziekenhuis. Dat projectiel werd niet afgevuurd door de Israëli’s, maar door de Islamitische Jihad. Zo zijn er tientallen voorbeelden.

Politici zoals ik proberen om nuances aan te ­brengen in een conflict waarbij burgerdoden onvermijdelijk zijn. Ik ben niet blind, ik lees de reacties op sociale media ook: elk argument valt op een koude steen. Daarom was ik zo kwaad op premier Alexander De Croo (Open VLD). Met zijn eis van ‘geen burgerslachtofers meer’ zorgt hij ervoor dat Hamas wint. Zo ziet de Israëlische publieke opinie in Tel Aviv en ­Jeruzalem het. Maar blijkbaar vinden velen het fout als je ook maar enige empathie opbrengt voor het ­Israëlische standpunt.

De oorlog beperkt zich niet tot Oekraïne en Gaza. Ook in eigen land duiken er steeds meer verhalen op van hele of halve spionnen en buitenlandse agenten, zoals wellicht Vlaams Belang-politici Frank Creyelman en Filip Dewinter.

Francken: Het buitenland dringt door tot in het binnen­land. Nederland maakte vorige week een zware cyberaanval vanuit China mee. Daarom vind ik dat we ook in eigen land veel voorzichtiger moeten zijn: 
the battlefields of the future beperken zich niet tot de klassieke slagvelden.

Vandaar uw aversie tegen populaire netwerken als TikTok, dat vanuit China wordt aangestuurd.

Francken: We zijn veel te weinig beducht voor de ­mogelijkheden van de OSINT-netwerken: Open Source Intelligence. Als je het gezicht van een ­militair in beeld brengt, dan weten ze in China en ­Rusland binnen het kwartier hoe die persoon heet, waar hij woont, hoeveel kinderen hij heeft, wat zijn diploma is, wat zijn vrouw doet enzovoort. Daarom begrijp ik niet dat Alexander 
De Croo en minister van Lands­verdediging Ludivine 
Dedonder (PS) herkenbare foto’s van militairen op hun socials zetten. Dat Dedonder ­onnozele filmpjes over haar witte basketschoenen op TikTok plaatst, is nog zoiets. 
Vergeet niet dat het Belgische leger twee jaar geleden zelf voorwerp was van een Chinese cyberaanval. België heeft geen veiligheids­cultuur en deze regering geeft het slechte voorbeeld. De Chinezen lachen zich een kriek. Zij sporen hun eigen jeugd aan om te excel­leren en jutten ze op om beter, slimmer, sneller en krachtiger te zijn. En ondertussen zetten ze gesofisticeerde technieken in om de westerse tieners dom te houden. Ze bestoken ons de hele dag 
met junk. Dat is bepaald niet onschuldig. Ik vind onze ­argeloosheid tegenover TikTok niet te verantwoorden.

Zit uzelf als politicus dan niet op TikTok?

Francken: Natuurlijk niet.

Maar uw partijvoorzitter Bart De Wever wel. En veel andere N-VA’ers ook.

Francken: Daarover hebben we een debat gehad in de partij. Ik begrijp het allemaal wel: TikTok heeft een enorme draagwijdte bij de jeugd, de partij wil in de aanloop naar de verkiezingen zo’n hyperpopulair ­kanaal niet onbenut laten. Maar dat verandert niets aan mijn mening. Die is – en dat weet iedereen in de N-VA en ik denk in heel het land: ‘Blijf daar weg’. TikTok is niet te vertrouwen en zal vroeg of laat voor veel miserie zorgen. Dus ja, ik heb een probleem met TikTok.

Het is slechts één wapen in een wereld die steeds onvei­liger wordt. Ook met hogere militaire budgetten en meer gesofisticeerde wapens zal dat niet veranderen. Wel integendeel. Wat denkt u: kan België blijven vermijden dat het betrokken raakt bij een gewapend conflict?

Francken: Eerlijk? Ik denk het niet. We hebben trouwens al troepen uitgezonden naar oorlogsgebieden. Onze soldaten waren actief in Afghanistan, onze F-16’s hebben de IS bekampt in Syrië. Het is een wereldwonder dat wij daar zonder bodybags zijn uitgekomen. En ik vrees dat, nog voor ik oud ben, Belgische soldaten 
opnieuw ergens aan een front zullen worden ingezet. 
Dat zie ik trouwens niet met angst tegemoet: ik weet zeker dat onze strijdkrachten zullen vechten voor een rechtvaardige zaak. We moeten ze dan wel veel beter uitrusten en stoppen met onze naïviteit.