Theo Francken (N-VA): ‘De mensen gaan van premier De Wever houden, ook in Wallonië’

Als het van N-VA-kopstuk Theo Francken afhangt, vormt Bart De Wever zo snel mogelijk een federale regering met hemzelf als premier: ‘Bart De Wever is belangrijker als premier van België dan als burgemeester van Antwerpen.’

Kamerlid Theo Francken heeft de reputatie een politicus te zijn die ‘een grote mond’ durft opzetten, maar the day after de federale verkiezingen komt er alleen een hees geluid uit zijn keel. De sporen van een zware keelontsteking, de fysieke prijs die menig politicus betaalt na wekenlang intensief campagne voeren, dit jaar zelfs dag na dag in de regen.

Welja, een overwinning, ook al won het Vlaams Belang het meest in stemmen, procenten en zetels. De N-VA verloor weliswaar één Kamerzetel, maar behaalde wel een goede tachtigduizend stemmen méér dan in 2019 en blijft zowel in stemmen als in zetels de grootste partij van het land. En Theo Francken zelf is zijn electorale gewicht nog altijd waard. In de Belgische ranking van verkozenen voor de Kamer staat Francken met 73.820 voorkeurstemmen op nummer vier, en dat in een relatief kleine kieskring als Vlaams-Brabant.

Francken: ‘Zelf voelde ik al wekenlang dat de vibe goed zat. Mijn 73.820 voorkeurstemmen zijn er inderdaad minder dan de 112.000 uit 2014, maar toen had ik vier jaar lang elke dag de media gehaald als staatssecretaris voor Asiel en Migratie, terwijl ik nu al jaren slechts een van de vele Kamerleden ben, plus burgemeester van een bescheiden gemeente. Ik kan niet anders dan uiterst tevreden zijn. Op één onbegrijpelijk minpunt na: door die totaal geflipte manier van zetelverdeling in dit land verloren wij in Vlaams-Brabant in extremis nog twee zetels, één voor de Kamer en ook één voor het Vlaams Parlement. Met onder meer als spijtig gevolg dat Jeroen Tiebout, de zeer ervaren kabinetschef van onderwijsminister Ben Weyts, niet in de Kamer zal komen. Maar dat zijn hoe dan ook de enige twee kleine angeltjes in een campagne die voor de rest bijna perfect is verlopen.’

Nochtans lag het Vlaams Belang sinds 2022 op kop in de peilingen. Dat moet voor een partij als die van u toch niet gemakkelijk opboksen zijn tegen een andere, zij het nog wat radicalere Vlaams-nationalistische partij?

Theo Francken: Eerlijk gezegd: in het begin van de campagne had ik dat resultaat ook nooit verwacht. Ik had gedacht dat de N-VA in Antwerpen en ook in Vlaams-Brabant ondanks de slechte vooruitzichten toch de grootste partij zou blijven, maar dat het Vlaams Belang elders meer zou behalen dan wij. Het is dus anders gelopen en het Vlaams Belang heeft een ‘overwinningsnederlaag’ opgelopen. Ze gingen alles winnen en ze waren zegezeker. Dat bleek ook uit hun slogans – bralleriger kun je het toch niet bedenken: ‘We komen eraan!’ ‘Vlaanderen terug van ons!’ Ze hebben in volle campagne ook een paar zware fouten gemaakt. Ze hebben zich compleet verkeken op homorechten: in dit land zijn die al een paar jaar compleet verworven, óók bij rechts Vlaanderen. Hoe vaak heb ik niet gehoord op campagne: “Wij zijn rechts, maar we zijn daarom toch niet meer van de oude stempel? Waar moeit die Van Grieken zich eigenlijk mee?” De Vlaming is zeer liberaal geworden: wij aanvaarden niet meer dat de overheid of politieke partijen zich nog bemoeit met het privéleven van ieder van ons. Tenslotte mag je niet onderschatten dat zelfs voor een Vlaams-nationalistisch publiek hun communautaire strategie hoogst onrealistisch was. Iedere geïnteresseerde kiezer weet inmiddels dat je België niet één-twee-drie gesplitst krijgt. Wie nog probeert indruk te maken met zo’n stoere praat, komt van een koude kermis thuis.

Tijdens de verkiezingscampagne heeft het Vlaams Belang dus in grote mate zijn eigen voorsprong verkwanseld.

Francken: De laatste weken voelden wij overal: het is aan het kantelen. We zijn dan in snel tempo onze achterstand beginnen goed te maken. Het was een bijna perfecte race. We kregen voortdurend positieve commentaar van de mensen die we aanspraken en dat heeft onze troepen nog strijdbaarder gemaakt. Wij deden appèl op het gezonde boerenverstand van de mensen. Het enige thema dat ik aansneed, was: ‘Wij willen Vivaldi weg!’ Ik moest maar beginnen over ‘die regering met de groenen erin’ en mijn publiek was mee.

Je zou denken dat mensen vooral wakker liggen van hun inkomen en hun welvaart, van de oorlog in Oekraïne en de onveiligheid die dat meebrengt, maar veel minder van een welbepaalde kabinetsformule.

Francken: Toch wel. Vivaldi was de negatie van de volkswil van 2019. Vlaanderen heeft toen al massaal Vlaams en rechts gestemd, maar uiteindelijk kreeg het een totaal tegengestelde regering. Kiezers zijn niet dom. Ze nemen het niet als met hun stem wordt gesold.

De N-VA kon natuurlijk rekenen op de nog altijd allesbepalende factor genaamd Bart De Wever. Vriend en vijand erkennen dat hij hoogst energiek campagne heeft gevoerd. In ‘Het conclaaf’ veegde De Wever de vloer aan met Vlaams Belangvoorzitter Tom Van Grieken, in andere debatformules nam hij de maat van PS-voorzitter Paul Magnette of eerste minister Alexander De Croo (Open VLD).

Francken: Bart is beginnen te vechten als een oude leeuw. Er ging een ongelofelijke kracht van hem uit. Hoe vaak hebben ze hem al niet afgeschreven? Hoeveel keren waren jullie in de pers al niet bezig over zijn opvolging als partijvoorzitter? Terwijl hij in elk debat dat hij aangaat de meeste concurrenten onder tafel praat. Is Bart dan arrogant? Nee, Bart is vooral ongelofelijk intelligent. Hij heeft gewoon gelijk. Wat is daar arrogant aan? (nadrukkelijk) Dat de koning dus maar snel begint met zijn raadplegingen. Het land ligt compleet op apegapen. Er is geen tijd om te dralen voor we kunnen beginnen met de omkering. Het budget moet op orde. Er moet dus worden bespaard, zoals Europa oplegt. Er moet dringend worden geïnvesteerd in defensie, zoals de NAVO vereist, en dat geldt ook voor onze diplomatie. Daar is in het verleden ook veel te onverstandig in gesnoeid. En natuurlijk mogen we asiel en migratie niet vergeten. Asiel helemaal onder controle krijgen, blijft een absolute prioriteit.

Met permissie, maar wat asiel betreft leunt het N-VA-verkiezingsprogramma soms bangelijk dicht aan bij dat van het Vlaams Belang. U omschrijft uitgeprocedeerde asielzoekers als ‘persona non grata’. Zij blijven natuurlijk wel mensen.

Francken: Die omschrijving hebben we gewoon geleend uit Denemarken en Zweden. In Scandinavië gebruiken de socialisten die term al lang, om duidelijk te maken dat er een bepaald punt is waarop ze geen deel meer kunnen uitmaken van de maatschappij. Het gaat om mensen die hun asielvraag mochten indienen, die vervolgens de hele procedure hebben doorlopen maar waar uiteindelijk een negatieve beslissing is gevallen. Dus moeten ze het land verlaten – dat is niet meer dan de correcte toepassing van de wet. Het klinkt misschien hard maar ik zie niet in wat er fout aan is. Illegaliteit is een megaprobleem dat we dringend moeten aanpakken. Dat heeft met het Vlaams Belang werkelijk níéts te maken.

Wat staat de komende dagen het hoogst op jullie politieke agenda?

Francken: Zoals gezegd: onze inzet tijdens de campagne was: ‘Vivaldi moet weg.’ Dus mag ik toch aannemen dat dit nu nog altijd onze prioriteit is? Ik ga natuurlijk niet in Knack uit de biecht praten over de gesprekken tussen de koning en Bart De Wever of over onze partijstrategie. We moeten verstandig zijn, onze verantwoordelijkheid nemen en niet arrogant zijn. Maar wij moeten het wel doen. Vivaldi moet weg.

Bij de vorige verkiezingen in 2014 en 2019 primeerde altijd de vorming van een Vlaamse regering. De federale kon wachten. Dat strookte met jullie visie dat in een (con)federaal land de regio’s primeren op het overkoepelende federale niveau.

Francken: De vorming van een stabiele Vlaamse regering zal zeker bijzonder belangrijk worden. Maar deze verkiezingen draaiden vooral rond ‘voor of tegen Vivaldi’. Dat was ook de focus van Bart De Wever, daarom heeft hij zo veel stemmen behaald. Vanuit de N-VA moeten we dus zo snel als het kan de leiding nemen in de federale regeringsvorming. De verzamelde politieke concurrentie ligt knock-out. Dat hebben we nog niet vaak meegemaakt, toch niet in die mate. Vivaldi is volledig afgestraft. Alexander De Croo is zijn legitimiteit als premier kwijt: er moet zo snel mogelijk een nieuwe regeringsleider komen aan het hoofd van een nieuwe coalitie. De meeste oude regeringspartijen hebben zware nederlagen geleden: Wallonië heeft zijn rug gekeerd naar de PS, Ecolo en Groen zijn politiek uitgeteld.

De grote triomfator in Franstalig België is Georges-Louis Bouchez. Uw goede vriend Bouchez.

Francken: Ik ben ervan overtuigd dat de plotse aanwezigheid van de N-VA in Wallonië een sleutelrol heeft gespeeld in zijn succes. Toen daar ineens een N-VA-lijst opdook, werd een heel ander debat mogelijk. Tot kort daarvoor probeerden de verzamelde linkse partijen Bouchez en de hele MR nog weg te zetten als ‘des racistes’ omdat ze zich bereid toonden om met de N-VA over communautaire kwesties te praten. Maar toen er N-VA-lijsten opdoken, bleek ook het Franstalige publiek oren te hebben naar thema’s als prospérité en croissance économique. Ik ben met onze N-VA’ers mee campagne gaan voeren in Franstalig België. Het was vraiment chaleureux. Twintig jaar heeft het geduurd, maar de Walen hun ogen zijn inmiddels écht opengegaan en de MR heeft die stroming die openstond voor een ‘ruk naar rechts’ helemaal gecapteerd. Dat succes heeft de partij overigens niet alleen te danken aan Georges-Louis, ook Sophie Wilmès heeft een fabuleus hoge score behaald in het Europees Parlement: met 530.000 stemmen verpulverde ze zelfs het twintig jaar oude all-time record van Elio Di Rupo (483.000 stemmen) uit 2004. Franstalig België heeft zondag afscheid genomen van het socialisme en de N-VA heeft daarin een actieve rol gespeeld: mogen wij fier zijn?

Bouchez en co. zullen ongetwijfeld willen meestappen in een rechts socio-economisch verhaal, zoals de MR wil. Maar het blijft vrij onwaarschijnlijk dat De Wever voldoende Franstaligen zal vinden voor zijn communautaire project van ‘minder België’.

Francken: Georges-Louis Bouchez en Sophie Wilmès zijn redelijke mensen. Bouchez heeft zijn communautaire bocht trouwens al ingezet tijdens zijn campagne. Daarop heeft de PS gigantische mediabudgetten ingezet om Bouchez publiek af te branden als de man die Wallonië al verkocht had. Bouchez is ook vragende partij om van de uitbetaling van de werkloosheid een regionale bevoegdheid te maken. Als Wallonië zelf moet betalen voor haar werklozen, zal het vlug veel minder zijn, is zijn terechte redenering. En met hem vragen heel veel Walen zich vandaag af wat daaraan zo fout is. De linkse aanpak om via de N-VA de MR te diaboliseren is compleet mislukt.

De peilingen gaven al aan dat het moeilijke verkiezingen zouden worden voor de PS. Maar had u een politieke aardverschuiving als die van zondag verwacht? De MR wint voor het Waals Parlement 8,2 procentpunt en klimt naar 29,8 procent, de PS verliest 3 procentpunt en strandt op 23,2 procent. Het verschil bedraagt 6,6 procentpunt. Nog nooit was de achterstand van de PS op de MR zo groot.

Francken: Het verwondert me niet. Het is het Frankrijkeffect. Wallonië is gefocust op Frankrijk, en daar heeft de kiezer de ooit almachtige Parti Socialiste uit de tijd van François Mitterrand ook de rug toegekeerd. Dit weekend is dat gebeurd met het model-Magnette. Ook in Franstalig België is de tijd definitief voorbij dat de socialisten een vast trekkingsrecht hadden op de kiezer. Hoe minder PS, hoe groter de kans is dat Wallonië eindelijk uit het sociaal-economische moeras kan kruipen waarin het zo veel decennia geleden terechtgekomen is. Het enige wat de PS nog te bieden had, was de bescherming van de koopkracht en van de uitkeringen. En vergeet al die schandalen niet. Wallonië is helemaal in de ban geraakt van die zaak van Frédéric Janssens, de griffier van het Waals Parlement die zich te buiten was gegaan aan dure onkostennota’s, buitenlandse reizen, geldverspilling en financieel wanbeheer. Dat heeft ginds een verpletterende indruk gemaakt. Bovendien is de socialistische parlementsvoorzitter, Jean-Claude Marcourt, moeten opstappen. Waarop het hele bureau van het Waals Parlement zijn ontslag indiende. Die zaak bleef maar aanslepen en heeft de Franstalige publieke opinie diep geschokt.

Maar zelfs nu de PS en Ecolo op apegapen liggen, zal het nog niet makkelijk zijn om Bart De Wever aanvaard te krijgen als eerste minister. Maxime Prévot van Les Engagés – in Wallonië ook een grote winnaar van de verkiezingen – heeft gisteren nog herhaald dat voor zijn partij Bart De Wever niet evident is: ‘Om premier te zijn, moet je respect hebben voor alle mensen in het koninkrijk. Ik weet niet zeker of dat voor Bart De Wever het geval is’, aldus Prévot.

Francken: Hij slaat de deur dus niet helemaal dicht. De Wever heeft een monsterscore behaald. Bart moet premier worden. Daar is geen discussie over.

Vorige zondag was De Wever kandidaat-premier van België. Straks op 13 oktober is hij kandidaat-burgemeester van Antwerpen. Beide combineren is onmogelijk en Bart De Wever blijft in poleposition om zichzelf op te volgen.

Francken: Ik zou nooit durven te zeggen dat Antwerpen ‘secundair’ is, maar ditmaal primeert de toekomst van België en Vlaanderen. Bart heeft alle kwaliteiten om een supersterke premier van België te zijn. Hij is een briljante geest, zijn humor is superieur. Hij spreekt ook heel goed Frans. De mensen gaan van premier De Wever houden, ook in Wallonië. Ze gaan hem adoreren. Ze moeten hem alleen leren kennen.

Áls de Franstalige politici en de publieke opinie hem de kans geven en dat blijft hoogst onzeker.

Francken: Ik denk dat het goed gaat meevallen. Natuurlijk verwachten we dat het FGTB en de andere vakbonden nu al plannen aan het smeden zijn voor een reeks stakingen – waarom niet meteen een tiendaagse staking? Ze doen maar.

In Vlaanderen lijkt Vooruit de meest voor de hand liggende coalitiepartner voor de N-VA.

Francken: Waarom niet? Ook Vooruit hoort bij de winnaars van de verkiezingen. Niet alleen Conner Rousseau heeft het uitstekend gedaan, het resultaat van Melissa Depraetere in West-Vlaanderen of – in mijn eigen provincie Vlaams-Brabant – die van Frank Vandenbroucke, Mohammed Ridouani en Hans Bonte waren knap. Met deze socialisten vallen stappen vooruit te zetten. En ik wéét wel welke vraag nu kan komen, maar ik ben het eigenlijk beu het voortdurend te moeten hebben over ‘accidenten’ en ‘incidenten’. Als ik de media iets verwijt, dan hun hijgerige toon als het gaat over ‘accidenten’ of ‘peilingen’. Dan valt ineens veel van de normale voorzichtigheid weg. Ik vind het geen positieve ontwikkeling.

Heeft de heisa omtrent Conner Rousseau de seinen op rood doen springen? U bent in uw communicatie ook niet altijd even voorzichtig.

Francken: Ik kan scherp uit de hoek komen, zeker op sociale media, maar ik probeer nooit persoonlijk te worden. En als ik eens iets verkeerds zegt, of het valt verkeerd, dan bied ik mijn excuses aan. Ik ben een stuk gelouterd, rustiger geworden ook. In de politiek moet je vroeg of laat met ongeveer iedereen samenwerken. Alleen bomen komen elkaar nooit tegen. Vandaar dat ik het zo schandalig vond hoe Tom Van Grieken tijdens deze campagne Petra De Sutter heeft aangepakt – die aanval was helemaal gericht tegen haar persoon zelf. Heel veel mensen vonden dat niet oké en Van Grieken is daarvoor ook afgestraft.

Het stemt mij dus tevreden, zelfs gelukkig dat zo veel Vlamingen zich níét hebben laten opjagen door die peilingen en hun gezond verstand zijn blijven gebruiken. Net zoals de modale Vlaming zich een eigen mening heeft gevormd over de ‘incidenten’ die wekenlang de voorpagina’s van de kranten haalden. Zondag was een mooie dag voor de democratie.