Jongeren blikken terug op Eerste keus: ‘Ik ben er zeker van dat het Vlaams Belang door mij stemmen is verloren’

Drie jongeren uit het VRT1-programma Eerste keus blikken terug op hun eerste keer in het stemhokje.

Fran Reynders: ‘We leggen onszelf te veel druk op’

Deze vraag stelde Fran Reynders in het eerste seizoen van Eerste keus aan Bart De Wever (N-VA), Melissa Depraetere (Vooruit) en Sammy Mahdi (CD&V): ‘Er zijn ontzettend veel jongeren die last hebben van de hoge druk op school of van burn-outs. Ik vind het niet normaal dat die druk al zo hoog is op onze leeftijd. Ik vraag me af: hoe denkt u dat dit komt en wat kunt u daaraan doen?’

‘2024 is voor mij een fijn jaar geweest. Ik ben begonnen aan de universiteit en ben op kot gegaan in Leuven. Grote veranderingen, maar alles is goed meegevallen.

Op mijn deelname aan Eerste keus heb ik veel positieve reacties gekregen, dat had ik niet verwacht. Veel jonge mensen herkenden zich blijkbaar in mijn verhaal. “Dankzij jouw vraag en getuigenis zie ik het zelf weer beter zitten”, stuurde iemand me via Instagram. Dat verraste me, ik was blij dat ik iemand kon helpen.

Over de vraag die ik in het programma wilde stellen hoefde ik niet lang na te denken. Mentale gezondheid en de druk die veel jongeren vandaag voelen is een thema dat mij al langer bezighoudt. Nu gaat het goed met mij, maar op mijn zestiende heb ik het lastig gehad. In die periode werd het me allemaal te veel. School, scouts, turnen: ik voelde dat ik minder en minder energie had en op een dag ben ik gewoon ingestort. Ik kon niets meer, mijn lichaam was op en mijn hoofd ook. Rond mijn twaalfde was er ook al eens van alles aan de hand geweest – ik heb altijd al last gehad van paniekaanvallen – en daarom ga ik naar een therapeut. Ik had een burn-out, zei die.

Ik bleef twee weken thuis van school, toen was het krokusvakantie, en in die drie weken kon ik niets doen. Ik lag gewoon de hele tijd in bed. Het ging niet meer. Alles was te zwaar.

Na die drie weken thuis was ik bang om opnieuw te beginnen, want op school wisten alleen de leerkrachten wat er precies met me gebeurd was. Gelukkig reageerden alle leerlingen begripvol en kon ik beetje bij beetje mijn schoolwerk weer oppikken. Ik ben toen tijdelijk gestopt met de scouts en wat later ook met turnen. Dat was een moeilijke beslissing, want die sport heeft veel voor me betekend.

Sindsdien gaat het beter. Maar ik blijf waakzaam. Ik ben een perfectionist en dat heeft zich toen tegen mij gekeerd. Op school en in het turnen was het een beetje een puinhoop en daar kon ik niet mee omgaan. Nu weet ik dat het oké is als het eens niet helemaal perfect is. Al moet ik dat nog altijd wat leren te aanvaarden.

Bij veel van mijn leeftijdgenoten speelt dezelfde problematiek. We leggen onszelf te veel druk op, en dat komt onder andere door sociale media. Je kunt wel zeggen dat Instagram en TikTok geen realistisch beeld geven van iemands leven, maar je blijft toch gevoelig voor wat je daar de hele tijd ziet.

In het derde middelbaar heb ik eens een maand lang al mijn sociale media van mijn telefoon gehaald. Dat was heerlijk, opeens had ik veel meer tijd om bijvoorbeeld met de hond te wandelen. Misschien moet ik dat nog maar eens doen.

Ik was verrast door de eerlijke reactie van Bart De Wever (N-VA) in Eerste keus. Zijn dochter heeft het blijkbaar ook lastig gehad en ik zag dat mijn vraag hem persoonlijk raakte. Op tv komt hij vaak over als een “harde” maar nu zag ik toch ook zijn zachtere kant naar boven komen. Waarna hij meteen weer in discussie-­modus ging. (lacht)

Dit jaar mocht ik voor het eerst stemmen, en dat vond ik spannend. Eindelijk! Ik volg de politiek al lang en was blij dat ik mijn stem mocht laten horen. Ik heb op de CD&V gestemd. Ik kon me het best vinden in hun standpunten en in Beringen, waar ik woon en waar de burgemeester van de CD&V is, is er de laatste jaren veel ten goede veranderd.

Na drie jaar architecturale vorming heb ik uiteindelijk gekozen voor een studie rechten en politieke wetenschappen. Ik droom van een job als advocaat, in het Europees recht of het strafrecht. Maar ik wil vooral blijven doen wat ik graag doe. In het begin voelde ik me zo nu en dan wat alleen op kot, maar toen ben ik gaan hockeyen in Leuven en sindsdien valt dat al veel beter mee. Hockey helpt om mijn hoofd leeg te maken en even aan niets anders meer te denken.’

‘Dat Bart De Wever (N-VA) extreemrechts heeft afgestopt, was vooral een neveneffect’

Bee Opdecam: ‘Opeens had zelfs Dries Van Langenhove een mening over mij’

De vraag die Bee in het eerste seizoen van Eerste keus stelde aan Tom Van Grieken (Vlaams Belang), Gwendolyn Rutten (Open Vld) en Nadia Naji (Groen): ‘Transmensen maken nog altijd heel veel discriminatie mee. Geweld ook. En velen van hen krijgen niet de zorg die ze superhard nodig hebben. Welke middelen wil uw partij gebruiken om transgendermensen die dringende zorg te geven?’

‘Ik herinner me nog goed een toets in het voorjaar. Het antwoord op de vraag “Wie zal straks de verkiezingen winnen?” was: het Vlaams Belang. Mensen zagen gewoon geen andere optie. Maar toen kwam Eerste keus en Tom Van Griekens opinie over abortus- en transrechten, en dat heeft alles verpest voor hem. Ik ben er zeker van dat ik het Vlaams Belang stemmen heb gekost.

Factcheck: uitspraken Tom Van Grieken over foetussen zijn overdreven

Iedereen zat wat rond de pot te draaien toen ik mijn vraag stelde. Ik ben zelf trans en ik voel de pijn van andere trans personen, ik vond die vraag belangrijk en wilde een inspiratiebron zijn voor andere jongeren die nog in de kast zitten. Maar het lijkt wel alsof politici aangeleerd krijgen hoe ze moeten communiceren zodat ze van geen enkele kant stemmen kunnen verliezen.

Behalve dan Tom Van Grieken. Hij dacht gewoon: fuck you all, transgenders. Ik was erop voorbereid dat hij zou antwoorden dat iedereen welkom was en dat ze zelf ook een homoman in hun partij hebben (Chris Janssens outte zich in 2011 als homoseksueel, nvdr), ik zat al klaar om wat weerwerk te bieden.

En toen zei hij recht in mijn gezicht dat gender niet bestaat en dat hij zich niet wil aanpassen aan “mijn maatschappij”, met genderneutrale toiletten, en dat geslachtsoperaties niet terugbetaald moeten worden. Hij vergeleek me zelfs met carnaval, gewoon omdat trans mensen gender confirming kleren aantrekken. Ik was gechoqueerd en ik zat sowieso al vol stress. Op den duur zag ik alles wazig.

Na de opnames heb ik hem niet meer gezien. Toen hij op onze school aankwam, stonden er aan de poort ouders tegen hem te protesteren en dus is hij via een achterdeur snel weer verdwenen.

Online kwamen de reacties natuurlijk meteen op gang. Opeens had zelfs Dries Van Langenhove een mening over mij. (lacht) Ik vond het wel leuk om de reacties te lezen, zowel de positieve als de negatieve. Het deed me nog maar eens beseffen hoe weinig de meeste mensen weten over transgendermensen, maar ook over politiek. Ze roepen gewoon het fake news na dat ze lezen op sociale media.

Mijn haar is uitgegroeid en ik kleur het niet langer: mensen herkennen me echt niet meer. Maar zelfs met mensen die niet positief reageerden op Eerste keus ging ik graag in gesprek. Ik wil graag hun perspectief leren kennen, zij leven nu eenmaal ook in onze samenleving.

In mijn vriendenkring zijn er mensen die op het Vlaams Belang hebben gestemd. Een veertigjarige single moeder die al lang op de lijst staat voor een sociale woning en die het beu is dat anderen worden voorgelaten: dat snap ik nog. Maar er was ook een jongen die als argument gaf dat Vlaanderen weer “van ons” moet worden. Toen moest ik lachen, gewoon de slogan herhalen is niet echt een goed argument. “Ik ken niet echt andere partijen”, zeggen veel jongeren ook. Dat doet me denken aan hoe Donald Trump herverkozen raakte in Amerika.

Zelf heb ik spijt van mijn stem. Ik wil niet zeggen op wie ik in juni heb gestemd, maar na de verkiezingen heeft die partij haar standpunt over abortusrechten veranderd. En daardoor was ik ontgoocheld.

Ik weet al sinds mijn vijftiende dat ik trans man ben. Eerst dacht ik dat ik non-binair was, maar dat paste niet bij me. Een meisje heb ik me nooit gevoeld, ik vond niets aan mijn ­lichaam oké. Alles mocht eraf, zeg maar. ­Ondertussen heb ik het wel aanvaard. Ik voel me meestal redelijk comfortabel in mijn ­lichaam. Geslachtsoperaties en hormoon­therapieën zijn duur en duren lang, voorlopig wil ik daar nog niet aan beginnen. Ik wil op dit moment liever knus in mijn eigen huis kunnen zitten. Dan maar “in het foute lichaam”.

Ik kon bij de regionale verkiezingen op een lijst staan in Zottegem, maar ik wil nog niet vastgepind worden op één partij. Ik wil eerst uitzoeken wat ik met mijn leven wil aanvangen, de komende jaren zo veel mogelijk geld verzamelen en sparen om zelfstandig te kunnen leven.

Nadat ik in juni was afgestudeerd, ben ik meteen beginnen te werken. Op mijn werk zijn er genderneutrale toiletten. Ik heb daar nog niets negatiefs over gehoord.’

Wat liep er mis voor Vlaams Belang? ‘Bart De Wever wist dat ik dat wekkertje ging gebruiken’

Varinder Kaur Singh: ‘Er moet meer naar minderheden geluisterd worden’

De vraag die Varinder in het tweede seizoen van Eerste keus stelde aan Bart Tommelein (Open VLD), Theo Francken (N-VA), Freya Van den Bossche (Vooruit) en Guy D’haeseleer (Vlaams Belang): ‘Er wordt vaak gezegd dat politici veel te veel verdienen. Daarom zou ik willen weten hoeveel u verdient in de gemeentepolitiek en wat u daar zelf van vindt.’ 

‘Politiek interesseert me al langer en Eerste keus zag ik als een mooie kans om me er meer in te verdiepen. In mijn vriendenkring ben ik de enige die met politiek bezig is. Het deed deugd om tijdens de opnames te merken dat er nog jongeren zijn zoals ik. En de hele Sikh-gemeenschap in Vlaanderen leefde ook mee, heb ik gemerkt aan de reacties. (lacht)

Mijn ouders zijn zo’n dertig jaar geleden vanuit Punjab in India naar België gekomen. We zijn sikhs, een minderheid in dit land die nog altijd te weinig bekend is. ­Wereldwijd is het sikhisme de vijfde grootste religie. Dan is het toch raar dat wij daar in de lessen godsdienst nauwelijks over leren?

Sikhs mogen bijvoorbeeld hun haar niet knippen. Mijn vader heeft dus een lange baard en lang haar, dat hij in een tulband draagt. Daarom wordt hij vaak verward met een moslim. Racisme komt wel voor in de Sikh-gemeenschap, maar ik heb het gelukkig nog nooit zelf ondervonden.

Mijn ouders hebben een dagwinkel bij de Blaarmeersen in Gent. Ze hebben hun hele leven keihard gewerkt. Eerst bleef mijn mama in de winkel werken en ging mijn vader werken in de tomatenpluk, maar toen hij te veel rugpijn begon te krijgen hebben ze het omgedraaid. Mijn moeder ging werken als poetshulp in een rusthuis en mijn vader heeft de winkel overgenomen.

Als kind ben ik nooit naar de crèche geweest. Samen met mijn broertje en mijn twee zussen was ik altijd in de winkel, we hielpen ook van kinds af mee. Sommige vaste klanten hebben me zien opgroeien tussen de rekken.

Omdat mijn ouders zo hard hebben gewerkt, kan ik nu naar de universiteit en kunnen we straks verhuizen naar een huis in Destelbergen. Tot nog toe woonden we boven de winkel. Ik zie elke dag hoe hard mijn ouders werken en ik kijk erg naar hen op. Dus wilde ik graag de kleine zelfstandige onder de aandacht brengen toen duidelijk werd dat ik op tv zou komen.

Ik was verrast door de reactie van de politici op mijn vraag. Ze vertelden alle vier eerlijk hoeveel ze verdienden in de gemeentepolitiek, maar ze zeiden ook meteen dat het niet zo veel was voor het harde werk dat bij hun functie hoorde. Terwijl het toch over bedragen ging die mij best hoog leken. Veel mensen werken ook hard en verdienen lang niet wat zij verdienen. En bovendien zitten sommigen van hen ook nog in het Vlaams Parlement en daar worden ze ook goed betaald. Het is sowieso te veel.

Mijn politieke voorkeur is niet meer veranderd door het programma, maar het heeft mij wel een duidelijker beeld van alle partijen gegeven. Op wie ik heb gestemd, vertel ik liever niet. Het is niet voor niets dat we in een afgesloten stemhokje onze stem uitbrengen. Laten we het erop houden dat ik zeker niet op een extreme partij heb gestemd.

Door mijn deelname aan Eerste keus is mijn interesse in politiek verbreed. We waren met vijftig jongeren en voor en na de opnames hebben we de hele tijd met elkaar gepraat over politiek en maatschappelijke thema’s. Ik vind het jammer als ik hoor dat mensen van mijn leeftijd niet gaan stemmen. Stemmen is de enige manier om je echt te laten horen. Politici beslissen ook over onze toekomst en onze levens.

Ik zit nu in mijn tweede jaar rechten en de komende jaren wil ik me verder engageren, wie weet ook in de politiek. Meer aandacht voor minderheden vind ik belangrijk, er moet meer naar hen geluisterd worden. En als ik ooit minister van Onderwijs word, dan schaf ik het hoofddoekenverbod meteen af. Mijn broertje gaat nu nog naar school met een rumaal, een doek om zijn haar te bedekken, maar vanaf het middelbaar mag dat niet meer. Ik maak me daar toch wat zorgen om.’