‘Taboe doorbreken? Tijd om ons syseem van langdurige ziekte eens te herbekijken’

‘Bijna acht op de 100 Belgen ontvangen vandaag een ziekte-uitkering. Dat cijfer ligt een pak hoger dan in andere Europese landen. Wie er dan precies ziek is: de Belg of het systeem?’, vraagt Katrien Houtmeyers (N-VA).  ‘Volgens de christelijke mutualiteit CM moet arbeidsongeschiktheid vooral gedestigmatiseerd worden. Bewijze daarvan de ‘imagocampagne’ die ze tegenwoordig afvuurt op kijkers van tv en sociale media.’

Laat mij beginnen met het goede nieuws. Het aantal werklozen in ons land is momenteel historisch laag: 273.000 mensen hebben geen job, het laagste aantal in 50 jaar. Jan Denys (ex-Randstad) spreekt zelfs van full employment: iedereen die kan en wil werken, is aan het werk.

Maar er is een keerzijde aan de medaille. Vandaag zitten maar liefst een half miljoen Belgen ziek thuis. En als we het geweer niet van schouder veranderen, zouden er de komende tien jaar nog eens 100.000 bijkomen. Bijna acht procent van de Belgen ontvangt momenteel een ziekte-uitkering. Dat is zeer hoog, vooral in vergelijking met Nederland (4,5%), Duitsland (3%) en Oostenrijk (2%).

Hoog tijd dus om het systeem van de langdurige ziekte even onder de loep te nemen. Ik denk daarbij aan twee pistes: enerzijds het kaf van het koren scheiden, anderzijds follow the money. Iedereen kan ziek worden, ook ernstig ziek, wat vaak leidt tot langdurige afwezigheid. Ik wens het niemand toe. Voor die mensen is een opvangnet noodzakelijk. Dat heet beschaving.

Maar als een half miljoen Belgen langdurig ziek is, dan gaat er iets grondig mis. We moeten dus nader onderzoeken hoe het komt dat mensen zo gemakkelijk kunnen thuisblijven en wie er beter van wordt.

Artsen hebben in dit land een onvoorstelbare vrijheid om iemand betaald thuis te laten blijven. Aanvankelijk op kosten van de werkgever, na een maand op die van de buurman die wél gaat werken. Zou het kunnen dat een dokter in België soms een attest van arbeidsongeschiktheid schrijft dat niet strookt met zijn diepste overtuiging? Dit heilig huisje van alleenheerschappij moet aangepakt worden, zodat we het kaf van het koren kunnen scheiden.

En dan: follow the money. Het kostenplaatje van langdurige ziekte is torenhoog. In 2020 betaalden we meer dan 1,6 miljard euro voor langdurig zieken met depressie of burn-out. Ter vergelijking: de 41 grote infrastructuurwerken in Vlaanderen in 2024 kostten de belastingbetaler circa 906 miljoen euro. Die hoge kost geldt niet alleen voor de werknemer zelf, maar ook voor de werkgever en de sociale zekerheid. De volledige maatschappij torst de factuur. Slechts enkelen worden er beter van: de onechte zieke die een uitkering krijgt en de mutualiteit die een vergoeding krijgt.

Ondanks alle aantoonbare feiten pakte CM eerder dit jaar uit met een grootschalige imagocampagne op tv, internet en sociale media. Daarin zien we enkele langdurig zieken die toch nog van het leven genieten: op restaurant, in een jacuzzi en op de fiets. Wat bezielt CM om dergelijke filmpjes de wereld in te sturen? Officieel wil ze er het taboe rond arbeidsongeschiktheid mee doorbreken. Welk taboe? Meerdere studies bewijzen dat mensen gezonder zijn en zich beter voelen als ze betaald werk doen.

CM zou dus beter een campagne opzetten om langdurig zieken weer aan het werk te krijgen en hen begeleiden in de complexe ‘terug naar werk trajecten’. Maar daar heeft de overheid ook zeker zijn steentje bij te dragen en kan ze het traject om terug aan het werk te gaan veel eenvoudiger maken.

Mogen langdurig zieken nog van het leven genieten? Uiteraard wel. Moeten mensen die écht ziek zijn zich schuldig voelen omdat ze niet kunnen werken? Natuurlijk niet. Maar laat ons het probleem eerst aanpakken en ervoor zorgen dat enkel wie écht ziek is, een ziekte-uitkering krijgt. En dat wie kan werken, ook effectief werkt. We hebben alle handen nodig. Alleen zo kunnen we als maatschappij onze welvaart behouden. Met oogkleppen blijven kijken naar een groeiend probleem is de snelste manier om deze welvaart te vernietigen.

Katrien Houtmeyers is Vlaams volksvertegenwoordiger voor N-VA.