‘Subsidieregister laat zien dat het tijd is voor een kerntakendebat’

‘Een kerntakendebat moet leiden tot een ernstige aanpak van de inflatie aan regelgeving in Vlaanderen’, schrijft professor Herman Matthijs (UGent en VUB). ‘Een sanering en vereenvoudiging van de structuren van de Vlaamse administratie zijn daarvoor een noodzakelijk begin.’

De Vlaamse Minister van Begroting en Financiën Matthias Diependaele (N-VA) heeft de verdienste dat hij het Vlaamse subsidieregister heeft gelanceerd. De bedragen en begunstigden in dat register roepen vele bedenkingen op. En illustreren dat een kerntakendebat zich opdringt.

Het subsidieregister spreekt over 17,7 miljard euro subsidies in het jaar 2022. Ter vergelijking: de twee voornaamste uitgavenposten in de Vlaamse begroting 2023 zijn onderwijs met 17,5 miljard euro en welzijn met 16 miljard euro. Samen begroten deze twee gemeenschapsbevoegdheden meer dan de helft van de Vlaamse uitgaven (62 miljard in 2023). Opmerkelijk is dat er de voorgaande jaren vele extra miljarden naar de beleidsdomeinen onderwijs en welzijn zijn gegaan, maar met de opmerkelijke vaststelling dat er enorm wordt geklaagd over het kwaliteitsverlies in deze beide sectoren. 

Verzuilde maatschappij

Aan de top van de hitparade staan de lokale besturen met onder andere het gemeentefonds voor 3,9 miljard euro. De verdeling van de gelden in dit fonds is al jaren het onderwerp van terechte kritiek omwille van de gebruikte parameters en hun weging. Dat kan zeker eens bekeken worden.

De massieve stroom aan subsidies is ook de weerspiegeling van de enorme verzuilde Vlaamse maatschappij en dat is breed te interpreteren. Want naast de lokale overheden passeert veel volk langs de Vlaamse subsidiekassa: vakbonden, ziekenkassen, werkgevers, de land- en tuinbouw, de middenstand,  ziekenhuizen, onderwijsinstellingen, allerhande verenigingen en nog heel veel meer.

Woonbonus

De woonbonus is in Vlaanderen afgeschaft, maar dat is een subsidie waarvan de terugkeer te verdedigen is. Want dat het was een subsidie aan de burgers met grootse maatschappelijke- en economische voordelen. Vlaanderen heeft er alle belang bij dat zoveel mogelijk mensen een eigen huis in bezit hebben. Uiteindelijk is dit de vierde pensioenpijler voor de mensen.

Bovendien is het bezit van een eigen woonst ook een voordeel voor de opbrengst van de Vlaamse belastingdienst in het kader van de zogenaamde grondbelasting. Tenslotte was deze woonbonus ook een stimulans voor de belangrijke bouwsector. Ondanks alle zelf verklarende wetenschappelijke studies heeft de afschaffing van de woonbonus zeker niet geleid tot een daling van de huizenprijzen. Indien Vlaanderen de weg opgaat van de huurwoningen al dan niet via de huisvestingsmaatschappijen à la Brussel en Wallonië, dan staat de poort open voor een forse daling van de welvaart.

Regionale verdeling

Uit het subsidieregister blijkt dat 23 procent van de subsidies gaat in de provincie Antwerpen, gevolgd door Oost-Vlaanderen en  Brussel met elk 20 procent en dan volgt pas West-Vlaanderen (14 procent), Vlaams-Brabant en Limburg met elk een aandeel van 11 procent. Met andere woorden, er zal nog een aardig politiek  woordje worden gepraat over deze regionale verdeling van de miljarden subsidies over de Vlaamse Gemeenschap/Gewest.  

Kerntakendebat  

Het is dan ook meer dan een aanrader dat er eens werk wordt gemaakt van een echt kerntakendebat in Vlaanderen en dat op het niveau van de Vlaamse overheid én de lokale besturen met inbegrip van het uitgebreide intermediair bestuursniveau. De vraag moet gesteld worden wat de overheden als taken moeten blijven doen. En die taken moeten ze goed doen wat inhoudt dat deze behoorlijk moeten gefinancierd worden. Dat betekent dat er zaken zullen afgestoten worden naar andere bestuursniveaus en/of de private sector en/of verdwijnen.

Een dergelijk kerntakendebat is ook al doorgevoerd in vergelijkbare landen als Nederland en Zweden met een meer dan goed resultaat voor de openbare financiën. Want Vlaanderen heeft er ook budgettair alle belang bij dat er een kerntakendebat komt om het budgettair tekort (vorderingssaldo ruim 3 miljard euro en de geconsolideerde schuld (45 miljard euro) in de hand te houden.

Regeldrift

Daarom zou het wenselijk zijn dat in de volgende Vlaamse regering de Minister van Begroting en Financiën ook de bevoegdheid krijgt over het thema ‘administratieve vereenvoudiging’ en ‘de openbare administratie’. Want moest Kafka terug neerdalen op deze aardbol zou deze man onmiddellijk een groots werk beginnen te schrijven over de uitgebreide Vlaamse regeldrift.

Een kerntakendebat moet dus ook leiden tot een ernstige aanpak van de inflatie aan regelgeving in Vlaanderen. Een sanering en vereenvoudiging van de structuren van de Vlaamse administratie zijn daarvoor een noodzakelijk begin. Het Vlaams Parlement zou zich ook eens kunnen buigen over de vraag of al de bestaande decreten en besluiten onbeperkt moeten blijven bestaan? Waarom ze niet allemaal om de tien jaar eens herevalueren en terug ter stemming voorleggen?

Het zal hopelijk een thema worden bij de Vlaamse regeringsvorming vanaf eind mei 2024.