‘Statiegeld treft ook de mensen die zelf geen zwerfvuil dumpen’

‘We betalen ons al blauw aan groene belastingen, ambeteer ons dus niet meer met statiegeld’, schrijft Jean-Marie Dedecker.

De Europese keizer-kosters luiden de alarmbel voor nieuwe recyclagedoelstellingen en onze klimaatschoothondjes beginnen van de weeromstuit pavloviaans te keffen. De roep om statiegeld galmt dan plots luid in het hok van politieke profileringsdrang, en de regeltjescarroussel begint volop toertjes te draaien. De Statiegeldalliantie slaat dan terug aan het lobbyen tot groot jolijt van bedrijven als TOMRA die terugname-automaten voor flessen en blikjes verkopen. De ene zijn vuilnis is de andere zijn brood.

Statiegeld is voor de klimaatdeugneuzen een bedeltocht met afval om alles af te leveren met de bakfiets na de veganistische maaltijd, en er nog geld voor terug te krijgen ook. Het is echter ook het straffen van mensen die zelf geen afval achterlaten of zwerfvuil dumpen.

We zijn katholiek opgevoed maar krijgen een protestants gereformeerd schuldgevoel aangepraat, terwijl zwerfvuil niet zelden een multicultureel probleem is. Op zondag 11 augustus 2024 was het 30 graden warm aan zee. De trein zette ’s morgens een massa dagjestoeristen af op het Klein Strand in Oostende. Bij hun avondlijke terugtocht naar Brussel en Noord-Frankrijk lieten de zonnekloppers 4.000 liter afval achter op een strook van nauwelijks 500 meter strand.

Volgens het Brussels Groen Ketje Luckas Vander Taelen is vuiligheid in hun Hellhole blijkbaar een onoplosbaar probleem, en het park rond de Hallepoort is een haveloos rattenparadijs. Op een afrit van de Ring in Anderlecht raakte een enorm sluikstort tot voor kort niet opgeruimd omdat de gemeentelijke en de gewestelijke diensten ruzieden over wie verantwoordelijk was voor de opkuis. In Brussels Kafka rules, schreef Luckas in De Morgen.

Deze zomer in Oostende was het vzw Proper Strand Lopers die op maandag de vuilnisbelt opruimden.

We moeten ons nest, ons strand en ons zeetje proper houden, maar de groene zelfkastijding en het gezondheidspaternalisme van onze westerse ecologisten tegenover de rest van de wereld wordt stilaan epidemisch. We horen veel over de plastic soup in onze oceanen, maar zelden dat het grootste deel daarvan niet afkomstig is van rivieren die niet door Europa stromen. Van de 50 rivieren die het meeste plastic naar de oceanen brengen, liggen er 44 in Azië.

De hoeveelheid plastic die op onze westerse vuilnisbelten terechtkomt is sedert 1992 meer dan gedecimeerd. Maar je kan je de vraag stellen wat die cijfers van de afgelopen jaren juist betekenen. Tot vorig jaar konden Europese landen hun plastic afval exporteren naar derde landen. Ook dat gold dan in veel gevallen als gerecycleerd. Maar dat wil niet zeggen dat het uiteindelijk niet in zee terecht komt.

Er wordt in ons landje nu gerecycleerd, gecomposteerd en verbrand dat het een lieve lust is. We zijn zelfs wereldkampioen in recycleren. We zamelen 80,8 procent van onze petflessen terug in, en 64,2 procent van onze blikjes halen we weer op. Onze blauwe pmd-zak is ingeburgerd in menig Vlaams huishouden.

Nederland heeft statiegeld ingevoerd en er wordt daar niet meer gerecycleerd dan in Vlaanderen. Supermarkten kampen er met logistieke uitdagingen en overvolle inleverautomaten. Bijkomend probleem is dat er soms vuilniszakken opengetrokken worden, op zoek naar lege flessen voor een centje statiegeld. Dat heeft kapotte zakken en bakken als gevolg, en zorgt voor extra druk op de schoonmaakdiensten. 

Om los slingerende plastics te verminderen, moest ook al het dopje bloedirritant vastgeklikt blijven hangen aan aan de teut van de fles, en dat op bevel van onze dolgedraaide Europese regelneven. Lange tanden en zere lippen voor de consument, maar wat zal de impact zijn op het milieu? De fles is Pet en de dop HDPE. Het eerste zinkt, het laatste drijft. ‘Als we die doppen daaraan vastmaken, zullen die gewoon mee zinken. Ze zijn misschien verdwenen van het strand, maar belanden nog steeds in de plasticsoep. Het is dus geen geweldige maatregel’, vertelde hoofddocent ecodesign Karine Van Doorsselaer (UAntwerpen) vorig jaar nog op Radio 1. Wat de impact op termijn zal zijn op de traditionele ‘Dopjesactie’ van het Belgisch Centrum voor Geleidehonden, valt nog te bezien.

De rij reglementen is eindeloos. Oorstokjes en drankrietjes kregen al een banvloek, en her en der staan ook plastic zakken op de verbodslijst. Vergelijken is niet eenvoudig, maar om tot een vergelijkbare CO2-voetafdruk als een plastic zak te komen moet je een katoenen zak al grofweg 100 keer hergebruiken.

Voor de vervanging van fossiel plastic door bioplastic op basis van maïs zou er 40 procent van de totale maïsoogst van de VS nodig zijn, of 12 tot 18 miljoen hectare. Het dancefestival Tomorrowland kreeg recent een monsterboete van 727.200 euro omdat het nog wegwerpbekers gebruikte. Rock Werchter berekende de financiële en logistieke impact van herbruikbare bekers op een miljoen euro. Pukkelpop had al een systeem met recycleerbare bekers, maar moest overschakelen naar herbruikbare, en diende daarvoor 200 man extra personeel in te schakelen. Om te renderen moeten herbruikbare bekers al minimaal vier keren door een dure wasstraat. Grote festivals kunnen zich die aderlating nog veroorloven. Kleine festivals wassen hun herbruikbare bekers in een spoelbak. Soms krijg je er dan eentje met lippenstift terug. Le ridicule ne tue pas.

Ik ben zo naïef dat ik nog geloof in de innovatieve capaciteiten van de mensheid. Er wordt nu ook biologisch afbreekbaar plastic geproduceerd, maar voor de aanbidders van moeder aarde en de kringloopmannetjes is zelfs dat procedé nog vloeken in de milieukerk. Plastics zijn immers een bijproduct van fossiele brandstoffen en per definitie uit den boze. Nochtans is het totale aandeel van alle opgepompte olie die gebruikt wordt voor het vervaardigen van dit onmisbaar product in onze samenleving, al bij al beperkt.

Elke dag worden er in de wereld zo’n 450 miljoen plasticflessen geconsumeerd en 2,7 miljard zakken gevuld. Plastic is een miraculeus materiaal, licht en sterk, warmte- en waterbestendig en niet alleen gebruikt in duizenden consumptiegoederen en industriële toepassingen, maar ook in levensnoodzakelijke variaties zoals artificiële aders, katheders of hartpompen in de geneeskunde.

We betalen ons al blauw aan groene belastingen, ambeteer ons dus niet meer met statiegeld. Straks, als de zon in het zenit staat, ga ik met mijn kleinkinderen naar het strand. Elk met een plastic emmertje, een plastic schepje en een frigobox vol frisdrank. Ze zullen hun manieren houden, en het strand maagdelijk rein achterlaten.