‘Samen werken aan een warm en welvarend Vlaanderen’: Wat staat in het nieuwe Vlaamse regeerakkoord?
“Samen werken aan een warm en welvarend Vlaanderen.” Dat is de titel van het 203 pagina’s tellende nieuwe regeerakkoord dat N-VA, Vooruit en CD&V zaterdagochtend hebben bereikt. Die titel is volgens de introductietekst niet zomaar een slogan, maar “een belofte die in dit regeerakkoord vorm krijgt”.
“Van Vlaanderen een nog betere plek maken om te wonen, te werken en te leven: dat is de komende 5 jaar de ambitie van deze nieuwe regeringsploeg”, zo luidt de openingszin van het nieuwe regeerakkoord dat Belga kon inkijken. “Ons doel: een warm en welvarend Vlaanderen waarin iedereen de kans krijgt om te groeien en zijn of haar dromen waar te maken.” De woorden welvarend, warm en samen lopen als een rode draad door het regeerakkoord.
Zo wil de nieuwe regering blijven “gaan voor een welvarend Vlaanderen”. Ondanks een aantal uitdagingen zoals de verzilvering van de samenleving, de klimaatverandering, de nood aan betaalbaar wonen en de geopolitieke context wil Vlaanderen vasthouden aan de ambitie om “te excelleren op alle vlakken”. “Of het nu gaat om ons onderwijs, ons welzijn of onze economie.” “Welvaart is een ploegsport”, staat er. “De kernopdracht van deze Vlaamse regering is dan ook om onze welvaart veilig te stellen om zo het welzijn te versterken van de huidige en toekomstige generaties”, luidt het. De regering belooft nieuwe investeringen en wil daarbij werken met “investeringskalenders”. “
Zo geven we een duidelijk signaal waarin we de komende decennia als overheid zullen investeren”. De regering ziet de rol van de overheid vooral als ondersteunend. De overheid kan namelijk “niet alles oplossen door alles in regeltjes te gieten”. “Die overregulering, bestuurlijke verrommeling en administratieve en politieke verkokering aanpakken, loopt als een rode draad door het regeerakkoord”, luidt het. Bedoeling is dat de nieuwe minister-president ook meteen een plan op tafel legt voor de nodige administratieve vereenvoudiging.
Op het vlak van vergunningen belooft de regering meer rechtszekerheid en minder drempels. De overheid moet ook “met 1 stem” naar de Vlaming en de ondernemingen spreken. “We leveren geen tegenstrijdige adviezen meer af”, belooft de regering. De regering houdt vast aan het principe van ‘no gold plating’. Dat betekent dat de Vlaamse overheid zichzelf geen hogere standaarden of normen zal opleggen dan de Europese of internationale regels voorzien om op die manier “de Vlaamse economie en concurrentiepositie niet te ondergraven”.
Wat het luik ‘Warm Vlaanderen’ betreft, belooft de regering meer dan ooit te investeren in mensen, gaande van baby’s en jongeren tot personen met een handicap en ouderen. De regering blijft naar eigen zeggen werk maken van armoedebestrijding, maar wil de sociale ondersteuning wel richten op “de kwetsbaarsten in de samenleving”. “Om dat te bereiken maken we werk van een ruimer inkomensbegrip, waarbij we ook kijken naar de roerende inkomsten. We gaan hiervoor in overleg met de federale overheid.”
De regering belooft werk te maken van “excellent onderwijs” waarbij het onderwijs gezien wordt als “de beste kennis- en kansenmachine”. In het luik ‘Samen voor Vlaanderen’ worden taal en gedeelde waarden en normen bestempeld als “de bindmiddelen van de Vlaamse natie”.
“De kennis van het Nederlands is de sleutel om volwaardig deel uit te maken van onze Vlaamse samenleving en brengt ons allemaal samen. Een goede kennis van onze taal is dé basisvoorwaarde voor de integratie van nieuwkomers”, luidt het. De vrijheden en rechten die er zijn in Vlaanderen gaan volgens het akkoord “hand in hand met plichten”. “We verwachten dat iedereen naar vermogen bijdraagt en onze waarden en normen respecteert. Zo zorgen we ervoor dat wat we verwezenlijkt hebben behouden en verbeteren waar nodig.”
De overheid moet zich ook minder opstellen als “controlerend” en moet zich volgens de regering “meer dan ooit focussen op zijn kerntaken en de rol van facilitator (in de samenleving, red.) opnemen”.
Het volledige regeerakkoord telt 203 pagina’s. Voor de liefhebbers: dat is 11 pagina’s minder dan het vorige regeerakkoord van de regering-Jambon.
Om 14u zitten de partijvoorzitters samen om de bevoegdheden te verdelen. Volg alle updates in onze liveblog.
Overzicht: Wat zijn de belangrijkste elementen uit het nieuwe Vlaamse regeerakkoord?
Evenwicht in 2027, lagere erfbelasting en registratierechten
Op fiscaal en budgettair vlak behoudt de nieuwe Vlaamse regering de ambitie om in 2027 opnieuw met een evenwicht op de begroting aan te knopen. Ze verlaagt de registratierechten verder van 3 naar 2 procent en verlaagt de erfbelasting.
Het was in de vorige Vlaamse regering minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA) die er een erezaak van maakte de vinger op de knip te houden en op die manier te mikken op een budgettair evenwicht in 2027. Zijn partij N-VA, met Diependaele ditmaal als formateur, wilde die ambitie opnieuw in het regeerakkoord vastleggen. En zo geschiedde. De nieuwe ploeg van N-VA, Vooruit en CD&V gaat voor een “performante overheid” die zich concentreert op haar kerntaken. “We moeten voor ogen houden wat de Vlaming écht nodig heeft van de overheid. Voor cruciale maatschappelijke noden maken we waar mogelijk meer mensen en middelen vrij. Daarbuiten gaan we na of we bepaalde activiteiten afbouwen of stopzetten.”
Zoals eerder bekendraakte, kijkt de Vlaamse regering naar de federale lastenverlagingen. Die maken de weg vrij voor de afschaffing van de jobbonus. Maar indien de federale regering onvoldoende werk kan maken van een verlaging van de lasten op arbeid, blijft de jobbonus overeind en wordt elders gezocht naar middelen om het begrotingstekort dicht te rijden. Er komt ook een extra buffer in de meerjarenbegroting. Die wordt pas aangesneden indien het zeker is dat de hervorming geen negatief effect heeft op de begroting.
Op fiscaal vlak komt er een hervorming en verlaging van de erfbelasting. Iedereen moet kunnen genieten van een lagere erfbelasting. De nieuwe regering mikt in eerste instantie op de kleine en middelgrote erfenissen. Bij de hervorming gaat ook aandacht naar de situatie waarbij een overledene niemand nalaat of kan begiftigen in de rechte lijn. Onrechtmatige achterpoortjes worden gesloten.
Vanaf 1 januari volgend jaar verlagen de registratierechten van 3 naar 2 procent voor de enige en eigen woning. Het tarief voor aankopen door beroepsverkopers verhoogt naar 6 procent. De regering schaft het gunstregime af in de onroerende voorheffing voor wie bij verbouwingen een bepaald E-niveau haalt.
Omdat bij elke verbouwing aan de strengste normen wordt voldaan, is een gunstregime immers niet langer nodig. Op het vlak van verkeersfiscaliteit komt er een einde aan de ondersteuning van nulemissievoertuigen (elektrische wagens). Het regeerakkoord merkt daarbij op dat de vergroening van het wagenpark zich razendsnel doorzet . Bovendien zorgt de vrijstelling van belasting op inverkeerstelling en van verkeersbelasting voor “een erosie van de inkomsten”, terwijl die voertuigen ook gewoon de openbare weg gebruiken. Die verkeersfiscaliteit zal enkel gelden voor nieuwe inschrijvingen. Voor leasingwagens overlegt Vlaanderen met de andere gewesten.
De nieuwe ploeg zet ook de strijd verder tegen sociale en fiscale fraude. Bij sociale fraude wordt sociale hulp geweigerd en worden onterechte uitkeringen, premies en voordelen teruggevorderd. Ze maakt daarbij werk van een ruimer inkomensbegrip, waarbij ook wordt gekeken naar de roerende inkomsten. Dankzij inzage in alle eigendommen en bankrekeningen via de Nationale Bank, breiden bij cliënten van het OCMW de mogelijkheden van het sociaal onderzoek uit.
De regering ijvert ook voor een doorgedreven controle op het bezit van buitenlands vastgoed. De redenering daarbij is dat iemand een gezinswoning kan kopen aan een verlaagd tarief registratierechten als het de enige en eigen woning is. Maar als de koper vastgoed in het buitenland heeft, dan kan die dat verlaagd tarief niet genieten. Alleen is die informatie niet altijd bekend. Daarvoor is een betere informatie-uitwisseling nodig.
Het is tot slot de bedoeling met een fijne kam door de subsidies te gaan in alle beleidsdomeinen. Het regeerakkoord preciseert dat over het overgrote deel van de subsidies geen discussie bestaat. Subsidies die niet de gewenste resultaten opleveren en die kunnen worden stopgezet of verminderd, worden geschrapt. Dat gebeurt dus niet via de kaasschaaf, maar via duidelijke keuzes voor kerntaken.
De regering voorziet de mogelijkheid om subsidies te schorsen van begunstigden die onderworpen zijn aan een gerechtelijk onderzoek. In elk subsidiereglement of subsidiebesluit wordt opgenomen dat er geschorst kan worden als er aanwijzingen zijn dat subsidies niet doelmatig gebruikt worden. Bij subsidiefraude wordt de subsidie volledig teruggevorderd.
Regering wil “verder werk maken” van wachtlijsten voor personen met handicap
De Vlaamse regering wil “perspectief” geven aan personen met een handicap en belooft ook “verder werk te maken van de wachtlijsten voor meerder- en minderjarige personen met een handicap”. Maar concrete cijfers over budgetten of een concrete ambitie in de afbouw van de wachtlijst staan niet in het regeerakkoord. De regering wil ook de bestedingsregels voor mensen met een persoonsvolgend budget “aanscherpen”. Wat daarmee concreet bedoeld wordt, staat niet uitgelegd in de tekst.
De wachtlijsten voor personen met een handicap zijn al jaren een pijnpunt. Eerdere Vlaamse regeringen maakten al grote beloftes rond die wachtlijsten, maar eind 2023 stonden er nog steeds meer dan 17.000 personen met een handicap op de wachtlijst voor een (hoger) persoonsvolgend budget. Sommige mensen wachten al jaren op (meer) hulp.
De vorige Vlaamse regering trok de budgetten voor het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) fors omhoog. Zo kon het agentschap in 2023 rekenen op 2,4 miljard euro aan beleidskredieten, een stijging met 600 miljoen euro tegenover 2019. Met die extra middelen kon het agentschap ook meer mensen helpen, maar ook de vraag naar ondersteuning stijgt. “Het aantal personen met een handicap dat nood heeft aan gepaste ondersteuning blijft elk jaar toenemen met 3 procent”, zo staat ook letterlijk in het nieuwe regeerakkoord.
Hoeveel de nieuwe regering precies zal investeren in de sector is niet bekend. Dat zal moeten blijken uit de budgettaire tabellen. In het regeerakkoord zelf staat enkel dat de regering werk zal maken van de wachtlijsten. Tegelijk voegt ze eraan toe dat er wordt bekeken welke personen “via andere zorg- en ondersteuningsvormen geholpen kunnen worden”.
De tekst spiegelt wel een reeks hervormingen voor. Zo is het de bedoeling om voor personen met een handicap “één aanspreekpunt” te voorzien om hen “te ontzorgen”. Ook de procedures die mensen met een handicap moeten doorlopen, worden grondig vereenvoudigd en er komt “één duidelijke erkenning” en een “efficiëntere uitwisseling van gegevens”. Ook het systeem voor het toekennen van hulpmiddelen, bijvoorbeeld ook aanpassingen aan de woning of wagen, wordt “minder rigide en flexibeler”.
Voor wie een persoonsvolgend budget heeft – dat is een budget waarmee mensen met een handicap zorg en ondersteuning op maat kunnen inkopen – zullen de “bestedingsregels worden aangescherpt”. Wat dat precies inhoudt, is nog niet duidelijk. Momenteel zijn de mogelijkheden voor het besteden van die budgetten wel vrij ruim.
6 miljard euro voor sociale woningmarkt
De Vlaamse regering voorziet de komende regeerperiode 6 miljard euro voor de sociale woningmarkt. Dat is te lezen in het regeerakkoord. Tegenover dat budget staan wel strengere regels voor sociale huurders.
Zo zullen sociale huurders met arbeidspotentieel die weigeren te werken worden gesanctioneerd. Hun huurprijs wordt na twee jaar verhoogd tot de prijs die iemand met een minimuminkomen uit arbeid in dezelfde situatie betaalt. Alle sociale huurders moeten zich inschrijven bij de VDAB, die maximale inspanningen zal doen om hen te activeren. Bij de toewijzing van sociale woningen krijgen werkenden voorrang. Het is ook de bedoeling dat sociale huurders die werken zo veel mogelijk kunnen doorstromen naar de private markt. Voor hen komt er een doorstroompremie.
Het verplichte taalniveau van sociale huurders wordt opgetrokken tot B1 mondeling. Op de eigenaarsmarkt is de belangrijkste maatregel de daling van de registratierechten op de eerste eigen woning van 3 naar 2 procent. Voor wie niet terecht kan bij de banken voor een voordelige lening, wordt er verder geïnvesteerd in de Vlaamse woonlening. Op de private huurmarkt krijgen verhuurders die weigeren om hun woning energetisch op niveau te brengen een verbod om de huurprijs te indexeren vanaf 2028. Bij de huurwaarborglening, voor wie de waarborg niet uit eigen zak kan betalen, wordt de terugbetalingstermijn verlengd van 24 naar 36 maanden.
VDAB staat voor een hervorming
De nieuwe Vlaamse regering voert een hervorming door van de VDAB. Het huidige opdrachtenpakket is immers te uitgebreid zodat de arbeidsbemiddelingsdienst zijn kerntaken niet efficiënt kan uitvoeren. Daarom zal VDAB nog amper beroepsopleidingen en loopbaanbegeleiding aanbieden. En er komt een afslanking van de tussen- en managementstructuren.
“De VDAB wordt hervormd zodat ze performanter wordt in de uitvoering van haar kerntaken, met bijzondere aandacht voor de niet-zelfredzame werkzoekenden. We leggen daarbij de nadruk op haar kerntaken van bemiddeling, matching, databeheer, activeringsregie en controle en sanctionering van werkzoekenden”, staat te lezen in het nieuwe regeerakkoord. Voor het aanbieden van beroepsopleidingen en loopbaanbegeleiding mikt de regering op kostenefficiëntie. Het gevolg is dat ze grotendeels verschuiven naar privé- en publieke partners. “Enkel waar er geen privaat of semi-publiek opleidingsaanbod is, kan de VDAB dat zelf voorzien.
Ook de VDAB-mastercampussen worden verder ondersteund vanuit die filosofie”, luidt het. Voorts maakt de nieuwe ploeg werk van een afslanking van de tussen- en managementstructuren bij de VDAB, zodat de focus kan worden gelegd op de eigenlijke kerntaken. De VDAB zet daarbij in op het ondersteunen en versterken van het aandeel bemiddelaars. “De VDAB profileert zich als een aantrekkelijke werkgever en het hoge ziekteverzuim wordt teruggedrongen. Het uitbestedingsbeleid van de VDAB wordt geoptimaliseerd” in opvolging van de aanbevelingen uit een rapport van het Rekenhof van enkele jaren geleden.
Topman Wim Adriaens ziet in het regeerakkoord de bevestiging dat er op VDAB wordt gerekend om een sterke rol te vervullen. “Het is duidelijk dat die rol focust op onze kerntaken. We zullen ons in de komende jaren optimaal organiseren om die taken zo goed mogelijk te vervullen. Een mogelijke aanpassing van onze structuren maakt daar onderdeel van uit. Al moeten we erover waken dat we onze opdrachten kwaliteitsvol en efficiënt kunnen blijven uitvoeren.” Hij merkt op dat VDAB vandaag al grotendeels focust op de beroepsopleidingen waarvoor er geen privaat of semi-publiek opleidingsaanbod is. “Sectororganisaties zijn blij dat we die opleidingen aanbieden, omdat er anders geen aanbod is. De bouw van onze mastercampussen zullen de speerpunten zijn in ons opleidingsaanbod”, aldus Adriaens.
Tot slot komt er ook een afslanking van de raad van bestuur, met voor de helft min één onafhankelijke bestuurders, en een beheersovereenkomst. De dienst is volgens voorzitster Elke Jeurissen vragende partij voor zo’n overeenkomst. “Een beheersovereenkomst geeft ons de nodige stabiliteit en focus. Het biedt de mogelijkheid om op middellange termijn duidelijke doelstellingen voorop te stellen voor VDAB. Samen met het beleid en de raad van bestuur zullen we afspreken wat die doelstellingen en de verwachte resultaten zullen zijn”, zegt Jeurissen.
Geen verdere verstrenging lage-emissiezones in Vlaanderen
De nieuwe Vlaamse regering gaat de regels in de lage-emissiezones (LEZ) die in Vlaanderen van kracht zijn, niet verder verstrengen. Dat staat in het nieuwe regeerakkoord. De regering is ervan overtuigd dat de geplande verstrenging niet nodig is om de luchtkwaliteit te verbeteren, net omwille van de evolutie naar emissievrije wagens.
“Omdat de evoluties naar een emissievrij wagenpark de luchtkwaliteit verbeteren, verstrengen we het wettelijk kader rond de lage-emissiezone (LEZ) niet verder dan de voorwaarden die op 1 september 2023 effectief van kracht waren”, zo staat te lezen in het regeerakkoord. Dat betekent concreet dat de normen in de lage-emissiezones, die in Vlaanderen van kracht zijn in Gent en Antwerpen, niet verder zullen verstrengen.
In principe zouden de LEZ-regels de komende jaren stelselmatig verstrengd worden, met vanaf 2026 bijvoorbeeld een verbod voor dieselwagens met euronorm 5. Maar die verstrenging komt er dus niet. De vraag is of Vlaanderen dan nog de doelstellingen uit zijn eigen luchtbeleidsplan zou halen, maar de regering gaat er dus van uit dat de geplande verstrenging niet nodig is door de lopende elektrificatie van het wagenpark.
Gemeenschapsdienst voor langdurig werklozen vervangen door ‘samenlevingsjobs’
De verplichte gemeenschapsdienst voor langdurig werklozen wordt stopgezet en vervangen door ‘samenlevingsjobs’. Dat staat in het Vlaamse regeerakkoord dat Belga kon inkijken.
De gemeenschapsdienst werd op initiatief van Open VLD in 2021 ingevoerd. De bedoeling van het systeem van gemeenschapsdienst was dat iedereen die al twee jaar zonder werk zit verplicht aan de slag gaat. Zij moeten gedurende zes maanden minimaal één en maximaal twee dagen per week bepaalde taken uitvoeren. Dat syteem bleek geen onverdeeld succes: onlangs maakte ontslagnemend Vlaams minister van Werk Jo Brouns (CD&V) nog bekend dat er op dit moment slechts 494 mensen in het systeem zitten.
De nieuwe regering van N-VA, Vooruit en CD&V heeft nu beslist dat de gemeenschapsdienst verdwijnt, en wordt vervangen door een systeem van samenlevingsjobs op lokaal niveau.
Het gaat om een nieuw programma van tijdelijke werkervaring voor mensen die langer dan een jaar werkzoekende zijn, via maatschappelijk zinvolle taken bij lokale besturen, lokale vzw’s en scholen, zoals administratief werk, ondersteuning bij evenementen, groendienst, personenvervoer of toezicht.
“Door het verwerven van de nodige competenties en arbeidsritme vormt dit gemeenschapswerk een opstap naar een passende job op de reguliere arbeidsmarkt”, aldus de tekst. Wie na twee jaar een passend aanbod van een samenlevingsjob weigert, zal gesanctioneerd worden door de VDAB. De langdurig werkzoekenden behouden tijdens de samenlevingsjob hun werkloosheidsuitkering, aangevuld met een vergoeding van 4,5 euro per uur – bij de gemeenschapsdienst was dat 1,3 euro per uur.
De tijdelijke werkervaring wordt dus na één jaar werkloosheid aangeboden, als opstap naar een reguliere job. Werkzoekende die er toch niet in slagen om een job te vinden en het einde van de vergoedingsperiode (van maximum 2 jaar) naderen, worden bijvoorbeeld begeleid naar de sociale economie en desgevallend zo snel mogelijk geïndiceerd.
Nieuwe Vlaamse regering kondigt 40 nieuwe zwembaden aan
De toekomstige Vlaamse regering van N-VA, Vooruit en CD&V heeft de ambitie dat “elke Vlaming – ongeacht geslacht, geaardheid of afkomst – in elke gemeente in de eigen buurt kwaliteitsvol en betaalbaar kan sporten en bewegen”. Dat vertaalt zich concreet in bijvoorbeeld 40 nieuwe zwembaden, zo valt te lezen in het regeerakkoord dat Belga kon inkijken. Zwemmen in open lucht moet dan weer overal kunnen, tenzij op plaatsen waar een expliciet verbod is.
De drie partijen zetten in op “breedtesport én topsport, met aandacht voor kansengroepen”. Er is sprake van een “golf aan nieuwe en gerenoveerde sportinfrastructuur” zoals nieuwe zwembaden, en nieuwe kunstgrasvelden. “We gaan resoluut voor meer en nieuwe zwembaden. Elk kind moet kunnen zwemmen. Concreet rollen we een ambitieus investeringsprogramma uit, voor minstens 40 nieuwe (instructie)zwembaden (van minimaal 25 m x 10 m)”, klinkt het.
Ook wordt voortgewerkt aan een versoepeld wetgevend kader rond openwaterzwemmen en rond zwembaden. “Zwemmen in open water wordt een recht”, heet dat. Daarom wordt het huidige principe dat zwemmen overal verboden is tenzij op plaatsen waar het expliciet toegestaan wordt, omgedraaid: “Zwemmen is overal toegestaan, tenzij op plaatsen waar het expliciet door de (lokale) overheid verboden wordt.”
Voorkooprecht landbouwers – versterking Blue Deal
De Vlaamse regering wil verder blijven inzetten op natuurherstel. Want samen met voldoende biodiversiteit “versterkt dat onze weerbaarheid tegen klimaatverandering en extreme weersomstandigheden”, luidt het in het regeerakkoord dat Belga kon inkijken.
Natuur- en landbouworganisaties wordt gevraagd om structureel overleg te plegen over hun aankoopbeleid met het doel van 10.000 ha extra bos tegen 2030 voor ogen. Boeren krijgen voorrang voor de aankoop van grond in agrarisch bestemde gebieden. Aankopen in agrarisch gebied worden wel beperkt tot percelen die gelegen zijn buiten herbevestigd agrarisch gebied (HAG) of in speciale beschermingszones of gebieden van het Vlaams Ecologisch Netwerk.
Indien voor grondaankopen voor de natuur- of bosrealisatie overheidsmiddelen worden gebruikt (via overheidsentiteiten of via subsidies aan derden) dan worden deze gronden op basis van de schattingsprijs eerst actief aangeboden aan actieve landbouwers die, in geval van aankoop, deze gronden ook effectief in (landbouw)gebruik nemen. Als er binnen de 3 maanden geen kandidaat-koper gevonden wordt, komt deze grond in aanmerking voor bosuitbreiding.
Er komt een Blue Deal 2.0 om de negatieve gevolgen van droogteperiodes en het risico op overstromingen in te perken. Die wordt goedgekeurd bij het begin van de regeerperiode. Concreet gaat het onder meer om het creëren van natte natuur, het herstellen van veengebieden en permanente graslanden. Waar mogelijk moet rivieren opnieuw hun natuurlijke loop krijgen.
Gemeentebesturen blijven bevoegd inzake vergunningen, maar “de Vlaamse overheid gaat consequent in beroep tegen lokale besturen die adviezen naast zich neerleggen en onzorgvuldig gemotiveerde vergunningen blijven afleveren in overstromingsgevoelige gebieden”.
Blue Deal moet ook zorgen voor zuiver en betaalbaar water. De drinkwaterfactuur wordt hervormd in functie van het verbruik, met een correcte tarifering voor alleenstaanden. Er komt ook een aanpassing van de waterheffingen in functie van het verbruik en het ‘de vervuiler betaalt’-principe.
Regionale luchthavens complementair naast Zaventem
De regionale luchthavens hebben een rol “naast en complementair” aan de luchthaven van Zaventem. Zo staat te lezen in de tekst van het regeerakkoord die Belga kon inkijken.
De luchthaven van Zaventem is een belangrijke motor van groei en voorziet in talrijke jobs voor de regio. “We onderzoeken hoe we de synergie tussen de drie regionale luchthavens en Zaventem kunnen versterken, met meer efficiëntie en minder overheidssteun,” luidt het. Het voortbestaan van de luchthaven van Deurne werd in het verleden regelmatig in vraag gesteld, onder meer door actiegroepen en buurtbewoners. Eerder dit jaar kreeg de luchthaven een nieuwe omgevingsvergunning met een aantal strikte voorwaarden rond nachtvluchten en geluidsnormen. Vlaanderen heeft drie regionale luchthavens, in Deurne, Oostende en Wevelgem.
Er komen sancties voor ouders, smartphoneverbod en minimumdoelen voor kleuters
Ouders die geen inspanningen leveren om Nederlands te leren, verliezen de schoolbonus van al hun schoolgaande kinderen, minimumdoelen voor Nederlands voor kleuters en een smartphoneverbod in het basisonderwijs. Dat zijn enkele maatregelen rond onderwijs die in het nieuwe regeerakkoord staan dat N-VA, Vooruit en CD&V zaterdagochtend hebben bereikt.
Verschillende maatregelen die de nieuwe Vlaamse regering in het onderwijs wil nemen, waren al gelekt. Zo was al duidelijk dat anderstalige ouders moeten bewijzen dat ze stappen willen zetten om Nederlands te leren.
Ouders hebben Nederlands nodig om zelf te kunnen communiceren met de school en om het onderwijsproces van hun kinderen op te volgen, luidt de redenering. Daarom moet minstens een van hen een bewijs van kennis van het Nederlands leveren of zich engageren om zelf Nederlands te leren door een deelnamebewijs te kunnen voorleggen. Wie dat niet kan, verliest de schoolbonussen van al zijn schoolgaande kinderen tot wanneer een deelnamebewijs kan worden voorgelegd. De nieuwe Vlaamse regering wil ook op andere manieren blijven focussen op Nederlands, onder meer met minimumdoelen in het kleuteronderwijs, iets waar vanuit het veld eerder al weigerachtig op gereageerd is.
Zo komen er te bereiken doelen voor woordenschat en luistervaardigheden en zullen er na te streven minimumdoelen gelden voor spreekvaardigheden en aanvankelijke lees- en schrijfvaardigheden.
Verder komt er een smartphoneverbod in het basisonderwijs. Secundaire scholen krijgen de vraag om een strikt beleid over smartphonegebruik op school te ontwikkelen via het schoolcontract. Verder staat in het regeerakkoord dat er een breder onderzoek zal worden gevoerd naar de impact van sociale media op het mentaal welzijn, de concentratie en leerprestaties van jongeren op secundaire scholen, en welke maatregelen daarrond genomen kunnen worden.
In het secundair onderwijs wordt de inzet van differentiatie-uren in de eerste graad “geoptimaliseerd”. Zo kunnen scholen zelf kiezen of ze die invullen met algemene of praktijk- of technische vakken.
De regering wil volop de kaart van het beroeps- en technisch onderwijs trekken door de werkingsmiddelen te verhogen. Omdat het organisatorisch moeilijk is in het officieel onderwijs om de leerlingen per levensbeschouwing op te splitsen, valt het vak godsdienst weg en komen er in de plaats twee uur interlevensbeschouwelijke dialoog. Om het lerarentekort aan te pakken, zeggen de partijen in te willen zetten “op de verdere actualisering van de onderwijsorganisatie en het personeelsstatuut. We versterken zowel beginnende als ervaren leraren, schooldirecties en schoolbesturen.”
Concreet komt er sociaal overleg om de vaste benoemingen te verfijnen, worden de vele verlofstelsels onder de loep gehouden, krijgen de scholen meer financiële flexibiliteit en komen er opleidingen op maat voor zij-instromers.
Kleutertoeslag verdwijnt, middelen verschuiven
De nieuwe Vlaamse regering schrapt de kleutertoeslag in het Groeipakket, de vroegere kinderbijslag, en verschuift de middelen naar het gezinsbeleid.
Dat de Vlaamse regering van plan is om het Groeipakket opnieuw te koppelen aan de gezondheidsindex (met een minimum van 2 procent) was al bekend. Maar de regering sleutelt nog meer aan de vroegere kinderbijslag. Zo worden de inkomensgrenzen van de sociale toeslagen (de toeslagen voor gezinnen met een beperkt inkomen) “geleidelijk uitgefaseerd, zodat drempels richting werk en loon- en promotievallen worden weggewerkt en de sociale toeslag geen ‘alles of niets’-verhaal is”. Voor de huidige rechthebbenden verandert er niets. Bedoeling is om het nieuwe systeem toe te passen op nieuwe instromers vanaf 2026.
Daarnaast schrapt de regering de kleutertoeslag. Dat is een toeslag van 143,53 euro per jaar om te stimuleren dat kinderen van 3 en 4 jaar naar de kleuterschool gaan. Er was al langer kritiek op het feit dat de maatregel duur was en eigenlijk maar gericht was op zowat 1 procent van de kinderen omdat 99 procent van de kleuters sowieso ingeschreven worden op de kleuterschool. “Die maatregel schiet zijn doel voorbij, gezien het stabiel hoge percentage aanwezige kleuters”, erkent de regering. “Daarom kiezen we ervoor om de kleutertoeslag af te schaffen en de vrijgekomen middelen te herinvesteren in het Vlaams gezinsbeleid”, luidt het. Ook daar is het niet de bedoeling om in te grijpen bij de huidige rechthebbenden en om te zorgen voor een “zachte overgang”.
Renovatieplicht wordt versoepeld
De nieuwe Vlaamse regering versoepelt zoals verwacht de renovatieplicht voor residentiële gebouwen. Dat staat in het Vlaams regeerakkoord dat Belga kon inkijken. Via een Vlaamse taxshift wil de Vlaams regering de aankoop van warmtepompen ook aanmoedigen.
“De renovatieplicht wordt beperkt tot op het huidige niveau van label D. Het verstrengingspad wordt afgeschaft”, staat te lezen in het regeerakkoord van N-VA, Vooruit en CD&V. Aanvankelijk was voorzien om de lat vanaf 2028 geleidelijk aan hoger te leggen om vanaf 2040 alle woningen en vanaf 2045 alle appartementen te verplichten om te renoveren tot EPC-label A.
Dat pad wordt nu dus afgeschaft. Daarnaast wordt de termijn voor de uitvoering van de werkzaamheden om aan de renovatieplicht te voldoen, verhoogd van vijf naar zes jaar. Voor niet-residentiële gebouwen wordt de renovatieplicht behouden, er en wordt een “ambitieus groeipad” aan gekoppeld richting 2050. Voor de nieuwe regering met N-VA, Vooruit en CD&V blijft de renovatie van het Vlaamse gebouwenpark een “hoeksteen van het beleid”. Mijn VerbouwPremie, Mijn VerbouwLening en Mijn VerbouwBegeleiding worden verdergezet en hervormd.
Zo wil de regering de Vlamingen motiveren om beter te doen dan de norm. De Mijn VerbouwLening wordt versterkt door het koppelen van een getrapte rentekorting aan het inkomen van de aanvrager.
De nieuwe regering maakt ook werk van een “Vlaamse taxshift die budgetneutraal is voor de overheid”, klinkt het. Die maakt elektriciteit geleidelijk goedkoper ten koste van fossiele brandstoffen, waardoor er sneller gekozen zal worden voor investeringen in bijvoorbeeld warmtepompen.
De nieuwe regering wil ook focussen op de minst zuinige energielabels (E en F) door in heel Vlaanderen laagdrempelige collectieve renovatieprogramma’s uit te rollen, “onder de vorm van groepsaankopen met de Mijn VerbouwLening als prefinanciering”. Ook zal worden ingezet op de opmaak van renovatiemasterplannen voor appartementsgebouwen.
Wel praktijktesten in arbeidsmarkt, niet in huurmarkt
Er komen praktijktesten voor de arbeidsmarkt op sectorniveau. Dat staat in het Vlaams regeerakkoord dat Belga kon inkijken. Over dergelijke testen op de huurmarkt staat in het akkoord dan weer niets.
De uitbreiding van de praktijktesten was een van de laatste twistpunten waarover de onderhandelaars zich nog moesten buigen. Vooruit pleitte voor een uitrol van de praktijktesten op de arbeids- en huurmarkt, zoals die al in bepaalde grote steden bestaan, in heel Vlaanderen, N-VA was daar niet voor te vinden. De nieuwe minister-president Matthias Diependaele was als vice-minister-president en minister van Wonen een uitgesproken tegenstander, omdat de overheid niet mag liegen tegen haar burgers. In het regeerakkoord dat N-VA, Vooruit en CD&V in de nacht van vrijdag op zaterdag hebben afgeklopt, staat dat er “voor discriminatie en racisme er geen plaats is in Vlaanderen.
Iedereen in Vlaanderen moet de job van zijn of haar dromen kunnen uitoefenen”. De partijen doen dat onder meer door praktijktesten uit te rollen in de arbeidsmarkt op sectorniveau. “We doen daarbij een beroep op wetenschappelijke ondersteuning met een gefaseerde cyclus die omvat: een nulmeting, een verbeterplan met de nadruk op sensibilisering zonder culpabilisering, en een opvolgmeting.”
Nog voor de arbeidsmarkt zet de nieuwe Vlaamse regering in op “sensibilisering, zelfregulering door de sectoren, opleiding en gerichte controles vanuit de sociale inspectie”, die versterkt wordt met 30 inspecteurs.
Versterkte preventie rond eetstoornissen en verslavingen
De onderhandelaars van het Vlaams regeerakkoord focussen in het preventiebeleid onder meer op eetstoornissen en verslavingen. Zo is te lezen in de tekst die Belga kon inkijken.
Bij jongeren nemen eetstoornissen sterk toe. Er komen gerichte onlinecampagnes en de bestaande samenwerking met de vzw Eetexpert wordt structureel verankerd. Er is daarbij ook aandacht voor de begeleiding van familieleden. De verslavingsproblematiek gaat breed. Er is niet enkel drugs, tabak en alcohol, maar ook vapen, smartphone, medicatie, gamen en gokken, luidt het. De regering wil inzetten op extra opvang voor mentale en verslavingsgerelateerde problematiek. Drughulpverlening binnen de reguliere zorg wordt versterkt, ook voor mensen met een justitieel statuut.
We zetten, in samenwerking met andere sectoren en beleidsdomeinen, in op preventieve en sensibiliseringscampagnes, luidt het nog. “In de media mag er absoluut niet de perceptie gewekt worden dat dergelijke verslavingen leuk zijn.” De strijd tegen obesitas wordt verder opgevoerd.
De regering wil daarnaast voorrang geven aan milieugezondheid door maatregelen te nemen “over klimaat en gezondheid, leefomgevingskwaliteit zoals luchtvervuiling, geluidsoverlast en schadelijke en zeer zorgwekkende stoffen zoals PFAS, asbest en zware metalen om het welzijn en de gezondheid van onze bevolking te beschermen.”
Lagere kind-begeleiderratio mag niet doorwegen op beschikbare plaatsen in kinderopvang
De nieuwe Vlaamse regering voorziet naar eigen zeggen “historisch hoge budgetten” voor de kinderopvang. Bedoeling is om te zorgen voor “zoveel mogelijk nieuwe en betaalbare plaatsen”. Zo staat te lezen in het Vlaams regeerakkoord dat Belga kon inkijken. De geplande verlaging van de kind-begeleiderratio in de kinderopvang wordt “nauwgezet opgevolgd”. Maar er zal wel over gewaakt worden “dat de verlaging van de ratio geen te grote terugval in het aantal beschikbare plaatsen oplevert”.
Hoeveel middelen er precies naar de kinderopvang gaan, staat niet expliciet in het regeerakkoord, maar het zal in de begrotingstabellen zitten. Ook een cijfer van het aantal extra plaatsen wordt niet genoemd. Specialisten waarschuwen dat Vlaanderen tegen 2035 in 29.000 extra kinderopvangplaatsen moet voorzien om problemen te vermijden. “De Vlaamse regering blijft verder investeren in kwalitatieve, flexibele en betaalbare kinderopvang, waarbij het creëren van extra plaatsen een absolute prioriteit is”, zo staat te lezen in het akkoord. Zolang er niet voor elk kind een plaats in de kinderopvang, houdt de regering ook vast aan de veelbesproken voorrangsregel voor ouders die werken of een werkgerichte opleiding volgen.
Het is ook de bedoeling om de ouderbijdrage in de inkomensgerelateerde kinderopvang te hervormen. Daarbij wordt “maximaal gestreeft naar een bijdrage in functie van het gezinsinkomen”. “Bestaande kortingen en verminderingen reduceren we met het oog op een transparant en uitvoerbaar systeem, waardoor werken blijft lonen, ook als je kinderen naar de kinderopvang gaan”, luidt het.
Na de crisis in de kinderopvang van de voorbije jaren besliste de Vlaamse regering al werk te maken van een verlaging van de kind-begeleiderratio, het aantal kinderen per begeleider. Nu ligt die ratio nog op minstens één op acht (of negen). Ten laatste in 2027 heeft elke groepsopvang een ratio van minimum één begeleider per vijf baby’s, één begeleider per acht oudere kinderen en één begeleider per zeven kinderen in een gemengde groepen. In de gezinsopvang gaat het om één begeleider per zeven kinderen. “We volgen dat proces nauwgezet op”, staat in het regeerakkoord.
Maar een lagere kind-begeleiderratio zorgt meteen voor uitdagingen op het vlak van personeel en plaatsen. “We blijven inzetten op het aantrekken van voldoende personeel naar de sector. Na evaluatie maken we werk van verder te nemen stappen. We waken er te allen tijde over dat de verlaging van de ratio geen te grote terugval in het aantal beschikbare plaatsen oplevert”.
Wat de onthaalouders (gezinsopvang) betreft, herhaalt de regering de ambitie om te zorgen voor een “duidelijk statuut met gepaste verloning”. “Daarvoor wordt het werknemersstatuut voor aangesloten onthaalouders geoptimaliseerd en ijveren we dat het sui generis-statuut op federaal niveau uitdooft”. Opvallend is ook dat onthaalouders “niet geïsoleerd” mogen werken. Wat dat concreet betekent, is niet helemaal duidelijk.
Gemeenschapsinstellingen verschuiven van Welzijn naar Justitie
De Vlaamse gemeenschapsinstellingen en het Vlaams Detentiecentrum worden ondergebracht bij de Vlaamse Justitie. De bevoegdheid gaat samen met het personeel en de budgetten van Welzijn naar Justitie. Jeugddelinquenten zullen ook opgevolgd worden door justitieassistenten.
Vlaanderen telt verschillende gemeenschapsinstellingen waar jongeren (tot de leeftijd van 20 jaar), die een delict gepleegd hebben of die in een problematische opvoedingssituatie zitten, opgevangen en begeleid worden. Het gaat om gesloten instellingen waar die jongeren onder meer worden voorbereid op een re-integratie in de samenleving.
Naast de gemeenschapsinstellingen heeft Vlaanderen ook een Detentiecentrum waar minderjarigen (vanaf minstens 16 jaar) kunnen terechtkomen na een uithandengeving door een jeugdrechter. Dat betekent dat de jongere niet langer onder de bepalingen van het jeugddelinquentierecht valt, maar de gewone strafrechtelijke procedure voor meerjarige delictplegers doorloopt. Het is al langer de uitdrukkelijke wens van N-VA om de gemeenschapsinstellingen onder te brengen bij het Agentschap Justitie en Handhaving en weg te halen bij Welzijn. Dat zal nu ook gebeuren.
“In het kader van de aanpak van jeugddelinquentie, hevelen we de gemeenschapsinstellingen en het Vlaams detentiecentrum, met inbegrip van het personeel en budget, integraal over naar de Vlaamse Justitie”, luidt het. “Zo zullen jeugddelinquenten ook opgevolgd worden door justitieassistenten”, gaat het verder. Het is wel de bedoeling om dan vanuit justitie samen te werken “met de relevante actoren uit het welzijnsveld”. “Het jeugddelinquentiedecreet blijft een gedeelde bevoegdheid van de ministers van Justitie en Welzijn”.
Géén afschaffing van de provincies of kleiner parlement
De afschaffing van de provinciebesturen staat finaal niet in het Vlaams regeerakkoord dat N-VA, Vooruit en CD&V zaterdagochtend afgeklopt hebben. Ook een daling van het aantal leden van het Vlaams Parlement heeft het regeerakkoord niet gehaald.
Qua betere bestuurlijke organisatie klinkt het dat de drie partijen verderwerken aan de interne staatshervorming en “blijven streven naar een betere bestuurlijke organisatie van Vlaanderen”, zo valt te lezen in het regeerakkoord dat Belga kon inkijken. Dat model gaat uit twee pijlers: sterke steden en gemeenten en een ondersteunende Vlaamse overheid. De afschaffing van de provinciebesturen wordt niet expliciet vermeld in het document.
Anderzijds klinkt het wel dat de regeringspartijen in spe op het vlak van betere bestuurlijke organisatie “alle tussenliggende structuren en hun bevoegdheden tegen het licht houden”. “Van structuren die onvoldoende meerwaarde hebben om autonoom te blijven bestaan, onderzoeken we wat overgedragen kan worden naar de steden en gemeenten of naar Vlaanderen.”
Uiteindelijk moet er een “plan dat de architectuur van deze verdere interne staatshervorming omvat” komen. Bovendien dringen ze bij de federale overheid op aan om “haar bestuurlijke indelingen integraal af te stemmen op de Vlaamse regiovorming”. Voorts is geen sprake van verplichte gemeentefusies. De nieuwe regering zet het “stimulerend beleid van de voorgaande regeerperiodes rond fusies” verder. N-VA, Vooruit en CD&V pleiten ook voor een “sobere bestuurscultuur”.
Een vermindering van het aantal leden van het Vlaams Parlement, nu zijn er dat 124, staat uiteindelijk niet in het regeerakkoord. wel sleutelen ze aan het statuut van de Vlaamse Parlementsleden. Zo verrminderen ze de regeling voor de uittredingsvergoeding en halveren ze de maximumtermijn naar 12 maanden. De bijkomende vergoeding voor de bureauleden en de voorzitters van de commissies van het Vlaams Parlement wordt verlaagd en hervormd van een forfaitair systeem naar een systeem op basis van presentiegelden.