Uiterst rechts heeft een nieuw modewoord: remigratie. Onder een schijnbaar onschuldige term schuilt een wens die al voorkwam in het 70-puntenplan van het Vlaams Blok: ‘Europa moet wit blijven.’
‘De huidige machthebbers proberen ons wijs te maken dat deze multiculturele hel onvermijdelijk en zelfs wenselijk is, een niet terug te draaien feit. Over heel Europa zeggen steeds meer politici en activisten hetzelfde: remigratie is de oplossing.’
De uitnodiging van de NSV!, voluit de Nationalistische Studentenvereniging, voor een betoging in Gent eind deze maand leest als een alarmistisch pleidooi. De NSV! zegt dat de huidige generatie de laatste is die ‘de kans heeft om mensen wakker te schudden’. Een tekening van een vliegtuig en een tekstballonnetje met daarin ‘buitenlandse verkrachters buiten’ laat weinig aan de verbeelding over. De titel van de betoging: Generatie Remigratie.
De radicaal-rechtse studentenclub wordt de officieuze studentenvereniging van het Vlaams Belang genoemd. Met filmpjes op sociale media kondigden Vlaams Belang-politici hun aanwezigheid aan. Kersvers ondervoorzitter Britt Huybrechts zegt dat ‘onze jongeren in elkaar worden geslagen’. Volgens Vlaams Parlementslid Bart Claes is de actie bedoeld voor mensen die ‘het beu zijn dat er dagelijks wordt geschoten in onze straten’. Kamerlid Ortwin Depoortere is het ‘niet eens met deze omvolking’. Volgens Barbara Pas, fractieleider in de Kamer, zet de regering-De Wever niet in op een terugkeerbeleid, noch op het ‘actief opsporen van illegalen’.
De oplossing? Remigratie.
Cultureel racisme
Het Vlaams Belang lijkt zijn karretje aan te haken bij een grotere evolutie binnen de radicaal-rechtse en identitaire bewegingen in Europa. Daar is de term ‘remigratie’ op korte tijd uitgegroeid tot een nieuw buzzword. En zoals wel vaker bij uiterst rechts, ook wel eens ‘nieuw rechts’ genoemd, dekt het woord verschillende ladingen naargelang het doelpubliek.
Oppervlakkig gezien gaat remigratie over het beter uitwijzen van mensen die geen geldige verblijfsvergunning hebben. De overheid zet al jaren in op terugkeer, zowel vrijwillig als gedwongen. Voor partijen als het Vlaams Belang schiet dat beleid tekort.
Cijfers van de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) geven aan dat sinds 2019 jaarlijks tussen 3700 en 6300 mensen terugkeerden, inclusief de coronajaren. Daartegenover staat dat in diezelfde periode jaarlijks tussen de 24.000 en 34.000 personen het bevel kregen om het grondgebied te verlaten.
Een andere veelgehoorde klacht gaat over gedetineerden. Bijna een derde van de 13.400 gevangenen heeft geen verblijfsrecht in België. Gezien de overbevolking in de gevangenissen, lijkt het logisch om gevangenen over te brengen naar hun land van herkomst. Daarnaast worden recente aanslagen van Syrische en Afghaanse nieuwkomers op het Europese continent aangehaald. Daartoe actie ondernemen valt volgens uiterst rechtse politici en activisten onder ‘remigratie’.
Maar de hippe term betekent meer dan dat, zegt politicoloog Omran Shroufi (VUB). ‘Door een nieuw vocabularium te gebruiken, wil het nieuwe rechts zich afzetten tegen het oude extreemrechts. Dat zie je ook in de shift van biologisch racisme naar eerder cultureel racisme. Maar de essentie blijft dezelfde: Europa moet wit blijven.’
Valse vliegtickets
Het ogenschijnlijk neutrale woord heeft dus een dubbele bodem. ‘De essentie is: wie behoort tot het volk en de natie?’ zegt Hanne Beirens, directeur van het Migration Policy Institute Europe. ‘Deze bewegingen willen zelf de parameters vastleggen om te bepalen wie tot “de onzen” behoort.’
Remigratie dankt haar populariteit aan de politieke ontwikkelingen in Duitsland. De uiterst rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) zette de kwestie op de agenda, ook in de aanloop naar de jongste verkiezingen, waarbij ze een ongezien hoge score van 20 procent behaalde.
Een van haar verkiezingsstuntjes werd ook nieuws bij ons. In Karlsruhe, in het zuidwesten van het land, kregen inwoners met een migratieachtergrond begin dit jaar valse vliegtickets in de bus. ‘Enkel remigratie kan Duitsland nog redden’, stond er.
‘Remigratie is een manier om “massadeportatie” te zeggen zonder extreem te klinken.’
Dat de tickets ook onder Duitse staatsburgers met migratieroots werden uitgedeeld, zegt veel over een van de betekenissen van remigratie, zegt Shroufi. ‘Uiterst rechts heeft de gave om oude ideeën te herverpakken, maar het blijft oude wijn in nieuwe zakken. Remigratie is een manier om “massadeportatie” te zeggen zonder extreem te klinken. Bovendien profiteren ze van de ambiguïteit van de term. Als iemand hen voor de voeten werpt dat ze uit zijn op deportatie, zeggen ze dat ze alleen mensen willen helpen bij hun repatriëring. Het wordt zelfs als een sociale daad gekaderd.’
Lid van de club
Voor alle duidelijkheid: juridisch kun je mensen die de Belgische nationaliteit verworven hebben niet wegsturen, zegt professor migratierecht Ellen Desmet (UGent). ‘Zodra je Belg bent, ben je lid van de club. Er bestaan wel regels die toestaan dat mensen met een dubbele nationaliteit de Belgische nationaliteit ontnomen wordt. Dat kan bijvoorbeeld bij terrorisme.’
De beschermde status van vluchtelingen opheffen behoort wel tot het wettelijk arsenaal. Dat kan bijvoorbeeld als de situatie in het land van herkomst opnieuw duurzaam veilig is na een oorlog. ‘Maar tot nu toe wordt daar weinig gebruik van gemaakt’, zegt Desmet. ‘Soms gaat het om mensen die hier al jaren zijn en wier kinderen schoollopen. Tegelijk zie je in het nieuwe federale regeerakkoord dat de regering meer aandacht wil besteden aan het tijdelijke karakter van internationale bescherming.’
Mensen zonder verblijfsrecht uitwijzen kan wel, en is zelfs een prioriteit voor tal van Europese nationale overheden, net als voor de Europese Unie. ‘Maar je hebt altijd mensen die onverwijderbaar zijn’, zegt Desmet. ‘Dat zijn personen die hier geen verblijfsrecht krijgen, maar ook niet terug kunnen gaan omdat ze bijvoorbeeld het risico lopen op onmenselijke behandeling.’
Onwoord van het jaar
Al in 2023 werd ‘Remigration’ door Duitse taalkundigen verkozen tot ‘onwoord van het jaar’, een jaarlijkse verkiezing die het taalbewustzijn van de Duitsers moet opkrikken. Volgens de jury ‘streeft nieuw rechts ernaar om culturele hegemonie en etnische homogeniteit te bereiken. Wat met het gebruik van het woord wordt geëist, schendt de fundamentele burger- en liberale rechten van mensen met een migratieachtergrond.’
Helemaal op de voorgrond kwam de term na de onthulling van een ontmoeting in het Duitse Potsdam. Op 25 november 2023 kwamen daar politici van het AfD, en neonazi’s, maar ook christendemocraten van het CDU bijeen om het remigratieplan van Martin Sellner te bespreken. Sellner, het Oostenrijkse boegbeeld van de Europese identitaire beweging, pleit niet alleen voor de verwijdering van asielzoekers, maar ook van ‘niet-geassimileerde’ burgers. Sellner is geen onbekende voor de NSV!. In april 2023 nodigde de Leuvense tak de Oostenrijker uit voor een lezing. Luc Sels, de rector van de KU Leuven, wilde voorkomen dat het evenement plaatsvond in een aula van de universiteit, maar ving bot bij de rechter in kort geding.
Het nieuws van de conferentie, uitgebracht door de onderzoeksjournalisten van Correctiv, bracht een schokgolf teweeg in Duitsland. Begin dit jaar trokken honderdduizenden Duitsers de straat op. De tegenbeweging heeft uiterst rechts niet kleingekregen. ‘Veertig jaar geleden zou het onmogelijk zijn geweest dat een deportatiecongres zonder gevolgen zou blijven’, zegt Shroufi. ‘Nu wint uiterst rechts de ene stembusslag na de andere, van de Verenigde Staten tot Duitsland.’
Wilders vs. Baudet
In Vlaanderen is remigratie geen bekende term. In het Vlaams Belang-verkiezingsprogramma van 2024 is het niet te vinden. In het Europees Parlement diende partijideoloog Tom Vandendriessche wel al een resolutie in met drie voorstellen om ‘de remigratie succesvol te organiseren’. In die tekst kleurt Vandendriessche binnen de lijntjes. Hij benadrukt dat het beperkt blijft tot de strijd tegen ‘illegale migratie’.
Op sociale media laat Vlaams Belang-kopstuk Filip Dewinter de term geregeld vallen. ‘Tijd voor radicale oplossingen: remigratie!’ tweette de Antwerpenaar vorige maand. Met als verduidelijking: ‘Kiezen voor de begeleide en gedwongen terugkeer van wie hier niet thuishoort.’ Dat klinkt al minder afgebakend dan alleen mensen die geen verblijfsrecht hebben.
‘Steeds meer radicaal-rechtse partijen komen aan de macht. De oppositiepartijen die hen over rechts willen kloppen, moeten met iets origineels komen.’
Politicologe Laura Jacobs (Universiteit Antwerpen) ziet verschillende redenen waarom uiterst rechtse partijen als het Vlaams Belang het woord remigratie in de mond nemen. ‘Mainstreampartijen van links tot rechts nemen maatregelen die vroeger alleen werden voorgesteld door uiterst rechts, zoals pushbacks aan de Europese buitengrenzen. Tegelijk komen steeds meer radicaal-rechtse partijen aan de macht. De oppositiepartijen die hen over rechts willen kloppen, moeten met iets origineels komen.’
En dus wordt een jarenoude logica binnen uiterst rechts op haar kop gezet, zegt Jacobs. ‘Een immigratiestop, waarbij alle grenzen dichtgaan, volstaat niet langer. Nu gaat het over wat de wenselijke graad van diversiteit is.’
Een sprekend voorbeeld was een uitwisseling eind vorig jaar in de Nederlandse Tweede Kamer. Daar bevroeg Thierry Baudet, de leider van het uiterst rechtse Forum voor Democratie (FvD), Geert Wilders van de uiterst rechtse PVV. Wilders’ partij maakte dan al deel uit van de Nederlandse regering.
Baudet daagde hem uit: ‘Remigratie is de essentie van wat migratiebeleid zou moeten zijn. Want zelfs als je de grenzen de komende dertig jaar hermetisch zou afsluiten en niemand Nederland meer binnen zou komen, zouden we alsnog ons land kwijtraken.’
Omvolking
De gelaagdheid van ‘remigratie’ lijkt sterk op die van ‘omvolking’, een ander buzzword. In de lightvariant is omvolking een synoniem voor superdiversiteit, de manier waarop ons straatbeeld verandert door immigratie. Tegelijk is het woord een begrip in extreemrechtse kringen, en grijpt het terug naar het racistische gedachtegoed over hoe het Europese volk eruit moet zien.
‘De techniek van het hondenfluitje’, zegt Omran Shroufi. ‘Politici die woorden als omvolking en remigratie gebruiken, weten drommels goed wat daaronder wordt verstaan. Maar als ze tegenwind krijgen van tegenstanders, dan zeggen ze dat hun woorden bewust worden misverstaan.’ In elk geval zijn beide termen gelinkt. Een spandoek op de nieuwjaarsreceptie van de radicaal-rechtse organisatie Voorpost blokletterde: ‘Remigratie: stop de omvolkers’.
‘Wie moet terug? Het begint met asielzoekers, maar daarna gaat het al snel over etniciteit.’
Volgens Hanne Beirens draaien aanhangers van remigratie mensen een rad voor de ogen. ‘Ze surfen op de energie die geproduceerd wordt door de migratiemachine. Terugkeer is belangrijker dan ooit voor de Europese politiek. Eind vorig jaar schreven 17 EU-lidstaten nog een document waarin ze de Europese Commissie opriepen tot het invoeren van een effectiever terugkeerbeleid. Van die springplank binnen de mainstream maakt uiterst rechts gebruik. Wie moet terug? Het begint met asielzoekers, maar daarna gaat het al snel over etniciteit. Uiteindelijk eindigt het met mensen die hun ideeëngoed niet genegen zijn. Wie blauwe ogen en blond haar heeft, maar een fout gedachtegoed aanhangt, mag ook zijn koffers pakken.’
Rechts zelfvertrouwen
Wordt het Vlaams Belang de komende jaren de partij van de remigratie? Laura Jacobs twijfelt. ‘Het Vlaams Belang is een grote partij die bijna een vierde van de Vlamingen voor zich heeft gewonnen. Ze hinkt dus op twee benen. Enerzijds zijn er figuren als Tom Van Grieken en Barbara Pas die een meer gematigde boodschap uitdragen. Anderzijds bedienen extremere figuren als Sam Van Rooy en Tom Vandendriessche een kleinere incrowd.’
Of het Vlaams Belang fel de nadruk zal leggen op remigratie, hangt af van de mate waarin de term controversieel wordt. ‘Niet te vergeten: de idee dat een natie het best samenvalt met een homogeen volk zat al in het 70-puntenplan van het Vlaams Blok in 1992’, zegt Jacobs. ‘Zo nieuw is het allemaal dus niet.’
Omran Shroufi ziet in ieder geval een hoge mate van zelfvertrouwen bij het huidige uiterst rechts. ‘Ze hebben de tijdsgeest mee. Onder druk van de Amerikaanse president Donald Trump beginnen bedrijven diversiteitsregels af te bouwen. Ontwikkelingssamenwerking wordt op steeds meer plekken ter discussie gesteld. Radicaal-rechts heeft een stoutmoedigheid en durf gekregen die jaren geleden nog ondenkbaar was.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
