Regering met Open VLD én volmachten? ‘Totaal van de pot gerukt’

Formateur Bart De Wever (N-VA) heeft Open VLD gevraagd om federaal mee te onderhandelen. Een coalitie zonder Vooruit maar met Open VLD heeft een krappe meerderheid van 76 zetels. Biedt een regering met volmachten soelaas? De piste maakt school in de Wetstraat, maar Sammy Mahdi (CD&V) zegt nee.

Tot maandag heeft formateur Bart De Wever (N-VA) om de federale formatie uit het slop te halen. Tegen die dag wil het paleis weten of de Arizona-coalitie van N-VA, Vooruit, CD&V, MR en Les Engagés nog leeft. Sinds Conner Rousseau (Vooruit) de socio-economische supernota van De Wever te onevenwichtig heeft bevonden, is Arizona op sterven na dood.

Na de weigering van Rousseau kijkt de Wetstraat naar andere formules. De Wever heeft Open VLD gevraagd om mee te onderhandelen. Die vraag wordt nu intern besproken, klinkt het bij een liberaal kopstuk. Woensdag zei Open VLD-kopstuk Egbert Lachaert nog dat zijn partij nog geen ‘officiële vraag’ had gekregen.

MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez steunde op Villa Politica de demarche: ‘We kunnen “Arizona, Arizona, Arizona” zeggen, maar als Vooruit niet aan de tafel komt, moeten we op een andere manier beginnen werken.’

De verliezer van de verkiezingen van 9 juni was tot dusver niet betrokken bij de federale regeringsonderhandelingen. Maar een Zweedse coalitie – zonder Vooruit en met de Open VLD – heeft nu eenmaal slechts 76 op 150 zetels.

Een meerderheid dus, maar bijzonder krap. En eigenlijk onbegonnen werk, zei Open VLD-kopstuk Jasper Pillen afgelopen maandag nog. ‘Ieder parlementslid kan dan afwezig blijven en zo de stemming van een punt verhinderen’, luidde het in een tweet. ‘Heel spijtig, maar onwerkbaar.’ Vaak wordt gewezen op de onberekenbare en ontembare Jean-Marie Dedecker, die als onafhankelijke in de N-VA-fractie zetelt.

Van Martens tot Wilmès

Is Zweeds dan bij voorbaat onmogelijk? Niet noodzakelijk, zegt advocaat en grondwetspecialist Quinten Jacobs (KU Leuven). Hij formuleert een piste die opgang maakt in de Wetstraat: werk met een regering met bijzondere machten.

Via bijzondere machten, ook bekend als volmachten, kan de krappe meerderheid via één stemming de regering verregaande bewegingsvrijheid geven. Daardoor zou de regering wetten kunnen aannemen die later pas bekrachtigd moeten worden door het parlement.

Hoe kijkt @JMDedecker naar regering met @openvld?

“We hebben unieke kans. Voor het eerst in decennia heeft Wallonië centrumrechts gestemd. Het is aan ons nu. Een kleine meerderheid is ook een meerderheid. We zitten met crisis, we kunnen soort noodregering maken.”#VillaPolitica pic.twitter.com/Sta2nkxHWK

— Villa Politica (@villapolitica) November 7, 2024

Tijdens de coronapandemie werkte de regering-Wilmès met bijzondere machten. In de jaren 90 hanteerde de regering-Dehaene ze om België klaar te stomen voor de euro. Begin jaren 80 devalueerde de regering-Martens er de Belgische frank mee. Dat zijn stuk voor stuk belangrijke gebeurtenissen in de Belgische geschiedenis. Gaat die vlieger vandaag wel op?

Volgens Jacobs wel. ‘Zowel de Raad van State als het Grondwettelijk Hof eisen dat er uitzonderlijke omstandigheden gelden’, zegt hij. ‘In de feiten zien we dat de lat niet heel hoog ligt.’

Miljardenverschil

Er valt een argumentatie op te bouwen waarom er uitzonderlijke omstandigheden gelden, zegt Jacobs. ‘De deadline voor het indienen van de begroting bij de Europese Commissie ligt op het einde van het jaar. Het halen van die deadline hangt samen met het begrotingstraject dat Europa ons zal opleggen. Ofwel krijgen we zeven jaar om orde op zaken te stellen – wat de politiek zelf verkiest –, ofwel maar vier jaar.’ En dat kan een verschil van miljarden euro’s maken.

‘Bovendien kampen we straks met het grootste begrotingstekort van de westerse wereld’, stelt Jacobs. ‘Een nog langere formatie dreigt het alleen maar te verergeren.’ Bij het geven van de volmachten zouden de Vlaamse liberalen tot in details kunnen afspreken hoe de fiscale hervorming eruit zou zien, en in welke mate er pakweg geld wordt gezocht bij de pensioenen. Ook wordt er vastgelegd hoelang de bijzondere machten duren. Of de Open VLD daadwerkelijk de regering aanvult, dan wel steun geeft vanuit de oppositie, is een vraag voor de Open VLD zelf, aldus Jacobs.

Jean-Marie Dedecker toonde donderdag op Villa Politica opvallend veel zin in een noodregering met de Open VLD én met volmachten. ‘We zijn op zoek naar 26 miljard euro, en we kunnen dat doen met een soort noodregering en dan kijken wat er uit voortkomt binnen zes maanden of een jaar.’ En nog: ‘Een kleine meerderheid is ook een meerderheid’.

Willy Claes

Binnen de Open VLD heerst er echter scepsis over het depanneren van de federale regering. ‘Wij zijn nog niet klaar om zomaar in een regering te stappen, laat staan om de discussie om de volmachten te voeren’, zegt een topper. ‘Sommigen onder ons zitten nog volledig in oppositiemodus.’

De vraag is in welke mate de Open VLD echt een optie is. CD&V-voorzitter Sammy Mahdi heeft laten verstaan geen zin te hebben in avonturen met krappe meerderheden. ‘Een circus organiseren in het parlement? Ik denk het niet.’ Ook volmachten ‘om het parlement buitenspel te zetten’ lijken hem ‘niet verstandig’, zei hij donderdag op Villa Politica. Zeker niet gezien de krappe meerderheid.

Een Arizona-onderhandelaar windt er minder doekjes om: ‘Het parlement straal negeren via volmachten? Dat is totaal van de pot gerukt.’

Het is niet ondenkbaar dat het gespin over een regering met Open VLD wordt gebruikt om Vooruit onder druk te zetten. Belandt de bal dan toch weer in het kamp van Rousseau? Op Villa Politica liet de socialistische éminence grise Willy Claes (Vooruit) optekenen dat Arizona beter zou slagen. ‘Er zijn weinig andere mathematisch doenbare formules mogelijk.’ Ook Bouchez, die weliswaar opnieuw hard uithaalde naar Vooruit, sluit de deur nog niet volledig voor Conner Rousseau.

Na ontslag De Wever: ‘Is links Vlaanderen ervan overtuigd dat het beter zal zijn zonder Conner Rousseau aan tafel?’