Van ‘Quicky’ tot topminister: de flexibele politieke loopbaan van Vincent Van Quickenborne

Met zijn ontslag als minister van Justitie neemt de loopbaan van Vincent Van Quickenborne (Open VLD) een dramatische wending. Eerder waren de wendingen niet altijd zo dramatisch, maar flexibel was de carrière zeker.

Vincent Van Quickenborne, ook wel ‘Q’ en ‘Quicky’, kwam via verschillende omwegen terecht bij de Open VLD. Voor hij in de politiek ging, was hij actief in de witte comités. Die groeperingen schoten als paddenstoelen uit de grond na de Witte Mars van 20 oktober 1996, de uiting van de volkswoede over de zaak Dutroux.

Hij was lid van het extreemlinkse Amada (Alle Macht aan de Arbeiders), waaruit later de Partij van de Arbeid (PVDA) is gegroeid en daarna woordvoerder van TriAngel, een linkse unitaire vereniging. Van Quickenborne zat ook bij de liberale studentenvereniging LVSV en maakte deel uit van het conservatief-katholieke studentenverbond KVHV.

Vanuit die eclectische politieke achtergrond zette hij zijn eerste stappen in de politiek bij ID21, de denktank die Bert Anciaux (nu Vooruit) in de schoot van de Volksunie (VU) oprichtte. Via die weg raakte hij in 1999 verkozen tot senator voor de VU&ID, of zoals hij zichzelf noemde: Senator Q. Hij viel op door te zeggen dat hij ‘een jointje wil blowen in de senaat’. Hij gebruikte zijn privileges als senator ook nuttig: zo zorgde hij, weliswaar met een halve eeuw vertraging, voor een late maar nuttige doorbraak in het onderzoek naar de officieel nooit opgehelderde moord op de communistische voorman Julien Lahaut in 1950.

George Bush, John McCain en Jean-Marie Dedecker

Nadat de VU en ID21 uiteenspatten stapt hij mee met de groep rond Bert Anciaux naar Spirit. Maar het kartel met de toenmalige SP.A (nu Vooruit) deed hem naar de VLD (intussen Open VLD) vertrekken. Daar vormde hij een tandem met Jean-Marie Dedecker. Van extreemlinks ging het naar donkerblauw. Van Quickenborne uitte die rechts-liberale sympathieën ook over de landsgrenzen heen: hij was een fan van de Amerikaanse president George W. Bush en had het meer voor de Republikeinse presidentskandidaat John McCain dan voor Barack Obama.

De tandem met Jean-Marie Dedecker was evenwel niet bestand tegen de spanningen tussen Dedecker en de partijtop van de VLD. Toen Dedecker op het trottoir voor de Melsensstraat belandde, hoefde hij geen steun te verwachten van Van Quickenborne.

Vereenvoudigen

Van Quickenborne werd snel bekend in de digitale atmosfeer: hij was de eerste Belgische politicus met een weblog en werd de bekendste Belgische politieke twitteraar. Dat leverde hem een pak reclame op, en ook wat kritiek: lekken uit een ministerraad is niet netjes, ook niet via Twitter.
‘Quiky’s’ politieke loopbaan mag dan heel ‘flexibel’ gelopen zijn, hij werd snel een van de toppers van de Vlaamse liberalen. Van 2003 tot 2007 was hij nog staatssecretaris van Administratieve Vereenvoudiging in de regering Verhofstadt II, een jaar later was dat al Minister van Economie, Innovatie, Administratieve Vereenvoudiging, ICT en Telecommunicatie in de opeenvolgende regeringen Leterme I, Van Rompuy en Leterme II. Officiële titel: minister voor Ondernemen en Vereenvoudigen.

Hij kon het goed vinden met Alexander De Croo. Meer zelfs, Van Quickenborne – de running mate van winnaar De Croo bij de voorzittersverkiezingen en zo in 2009 samen met Patricia Ceysens ondervoorzitter van de liberalen geworden – werd de grote steunpilaar van de jonge voorzitter genoemd, al circuleerden er ook andere verhalen. Hoe dan ook, eenmaal de formatiegesprekken op de ministerportefeuilles kwamen, was hij meteen een van de certitudes om voor de Open VLD opnieuw in de regering te gaan zitten.

Minister, drugsbendes, plasincident

Na de recordlange regeringsformatie werd hij in 2011 minister van Pensioenen in de regering Di Rupo.

In die functie voerde hij meteen een pensioenhervorming door, waarbij de leeftijd van het vervroegd pensioen met twee jaar werd opgetrokken. Een beslissing die leidde tot wrevel en stakingen bij de overheidsbonden. In oktober 2012 nam hij ontslag uit de regering om burgemeester te kunnen worden van Kortrijk. Wat lukte: er kwam een einde aan 150 jaar christendemocratisch bestuur.

Hij bleef intussen in de Kamer, waar hij in 2020 fractieleider voor Open VLD werd, een partij met slinkende aanhang en tal van interne problemen.

In 2020 trad hij toe tot de regering-De Croo. Hij werd vicepremier en minister van Justitie en Noordzee.  Als minister van Justitie voerde minister Van Quickenborne de strijd tegen de drugscriminaliteit op, maar die strijd deed hem ook in het vizier van het drugsmilieu belanden. Zo werd in september 2022  aan zijn woning een auto met Nederlandse nummerplaat aangetroffen met daarin kalasjnikovs, vuurwapens en twee flessen met benzine. Die vondst leidde naar vier Nederlandse mannen uit het drugsmilieu. Zij werden verdacht van een poging tot ontvoering van Van Quickenborne. Op 23 en 25 september 2022 werden alle vier mannen door de Nederlandse politie in Den Haag en Leidschendam aangehouden. Van Quickenborne moest met zijn gezin onderduiken en kreeg verhoogde beveiliging.

In augustus 2023 was er een incident waarbij gasten op het verjaardagsfeest van Van Quickenborne urineerden tegen een politiecombi die ter beveiliging voor zijn woonst stond. Van Quickenborne zei nadien dat hij niet op de hoogte was van dat plasincident, maar uit beelden bleek nadien dat de minister later diezelfde avond zelf ook, samen met een andere gast, naar buiten kwam. De minister leunt op die beelden achterover en doet alsof hij gaat plassen. Daarna kijken Van Quickenborne en zijn gast naar de smartphone van de minister en lachen ze. De minister bleef nadien ontkennen dat hij op de hoogte was van het gedrag van zijn gasten.

Niet het plasincident, maar de aanslag van de Tunesische islamistische terrorist Abdesalem Lassoued op Zweedse voetbalfans in Brussel begin deze week kostte Van Quickenborne uiteindelijk zijn functie.