Politoloog Bart Maddens: ‘De democratie gaat niet naar de haaien door met de PVDA of Vlaams Belang te besturen’

Het is ‘uiterst hypocriet’ om van de Vlamingen te eisen dat ze geen coalities sluiten met het Vlaams Belang, maar dan wel in Brussel en Wallonië met de PVDA in zee te gaan, vindt politoloog Bart Maddens (KU Leuven).

In Bergen en Vorst, en straks mogelijk ook in Molenbeek en Schaarbeek, neemt de PS voor het eerst de radicaal-linkse PVDA mee op in het gemeentebestuur. ‘Historisch,’ kopte de Brusselse krant Le Soir. De woede van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez, die zijn zinnen had gezet op het burgemeesterschap van Bergen en wiens partij door deze linkse samenwerkingen buitenspel wordt gezet, was navenant.

Bouchez is bovendien principieel voorstander van een cordon sanitaire rondom de communisten van de PVDA, naar analogie met de politieke schutskring rondom het Vlaams Belang. Anno 2024 althans. Politiek waarnemer en auteur Alain Gerlache verwijst naar een oude tweet van Bouchez uit 2016 die dezer dagen opnieuw rond gaat. ‘Le ptb est aussi démocratique que les autres. Citez-moi une condamnation ou un élément du programme répréhensible?’ vond de acht jaar jongere Bouchez. Lees: ‘De PTB is een partij zoals alle andere. Noem mij één veroordeling of één verwerpelijk element uit haar programma?’ ‘Bouchez was toen natuurlijk nog geen voorzitter,’ vervolgt Gerlache, ‘die zijn partij in zo veel mogelijk meerderheden probeerde te krijgen. (lacht) Maar hij wordt daar niet graag aan herinnerd.’

Helft Vlamingen vindt cordon sanitaire niet essentieel voor democratie

Antisysteem

In de feiten bestaat er ook gewoon geen cordon sanitaire rondom de PVDA, of de PTB in het Frans. Getuige daarvan Zelzate, nota bene een Vlaamse gemeente, waar de voorbije bestuursperiode een coalitie van Vooruit en PVDA aan de knoppen zat, een primeur in België.

ULB-politologe Emilie Van Haute zei in de Franstalige pers dat er onder politieke wetenschappers ook een kamerbrede consensus bestaat dat je extreemlinks en extreemrechts qua democratisch gehalte niet over dezelfde kam kunt scheren. ‘De PTB heeft het niet op dezelfde manier gemunt op de gelijke rechten en vrijheden van burgers. De PTB is weliswaar een antisysteem-, maar geen antidemocratische partij,’ aldus Van Haute.

Collega-politoloog Bart Maddens (KU Leuven) plaatst zichzelf al jaren nadrukkelijk buiten die consensus. Voor hem kunnen zowel met PVDA als met Vlaams Belang coalities worden gevormd, zonder dat de democratie naar de haaien gaat. ‘Ik ben radicaal tegen om het even welk cordon’, verduidelijkt Maddens. ‘Vlaams Belang en PVDA zijn partijen die weliswaar een radicaal andere samenleving voor ogen hebben, maar ze respecteren de democratische spelregels. Geen van die partijen wil de democratie afschaffen, plant een stormloop op het parlement of dreigt ermee rechterlijke uitspraken niet te zullen respecteren. Dat is voor mij cruciaal. Is een partij bereid om de basisbeginselen van de democratie in acht te nemen? Als dat niet het geval is, moet je die partijen via gerechtelijke weg gewoon verbieden.’

In 2004 werd het toenmalige Vlaams Blok veroordeeld voor racisme, wat de vele politieke voorstanders van het cordon extra munitie gaf. De partij maakte vervolgens een doorstart als Vlaams Belang, ‘en sindsdien zijn er, de afgelopen 20 jaar dus, geen veroordelingen meer geweest’, benadrukt Maddens.

‘The proof of the pudding is in the eating, is altijd mijn argument als het gaat over samenwerking met radicale partijen’, vervolgt hij. ‘Als je dan kijkt naar Zelzate: de PVDA heeft zich daar gedragen als een correcte coalitiepartner, bereid tot compromissen en water in de wijn. Ik zie dus niet in waarom je niet met die partij zou samenwerken.’

Hachje redden

In Bergen gooide burgemeester Nicolas Martin (PS), die geldt als een gematigde, liberale sociaaldemocraat, het op een akkoord met Ecolo en de PTB, na de moddercampagne van Bouchez. Van die boer in Bergen in elk geval geen eieren meer, klonk het bij Martin en PS-voorzitter Paul Magnette. In Vorst stelt samenwerking met de PTB de PS in staat de burgemeesterssjerp binnen te halen, ten koste van het kartel MR-Défi. In Molenbeek kan scheidend PS-burgemeester Catherine Moureaux dankzij de PVDA mogelijk haar hachje redden. Lokale omstandigheden spelen dus een rol, net zoals bij het doorbreken van het cordon sanitaire en de coalitievorming met Vlaams Belang in Ranst.

‘Doorbreken van cordon sanitaire in Ranst? Vorig bestuur moet vooral in eigen boezem kijken’

‘De PS wil vandaag laten zien dat de linkse frontvorming waarvoor de socialistische vakbond FGTB al jaren pleit, wel degelijk mogelijk is. Het is voor de PS ook een manier om te compenseren voor een mogelijke Brusselse regeringscoalitie met de MR. Al blijft Magnette terughoudend en noemt hij de samenwerking met de PTB een ‘experiment’,’ zegt politiek waarnemer Alain Gerlache.

Bouchez dreigt intussen met represailles tegen de PS op het niveau van de (nog te vormen) Brusselse gewestregering, maar moet ook uitkijken dat hij zijn hand niet overspeelt. Mathematisch is in het Brussels Gewest aan Franstalige kant namelijk ook een meerderheid van PS, PTB en Ecolo mogelijk. ‘En ik zou dat niet helemaal uitsluiten,’ meent Gerlache. ‘Niet dat de betrokken partijen daarvan zitten te dromen, maar als de MR echt moeilijk gaat doen, waarom zouden ze dan niet?’

Maar het beeld is diffuus. Een beetje zwanger kan niet, een beetje cordon kennelijk wel. In het meerderheidsakkoord van PS, MR en Les Engagés voor het Luikse provinciebestuur staat een clausule, onthulden de Sud Info-kranten, dat het akkoord nietig wordt als een van de meerderheidspartijen, nu of in de loop van de bestuursperiode, ergens in de provincie een coalitie zou sluiten met een radicaal-rechtse of radicaal-linkse partij. ‘Zo’n clausule is toch ook een soort cordon’, zegt Gerlache. ’Je ziet dus dat het alle kanten uitschiet. In Luik tekent de PS een akkoord waarin de partij de rechterzijde belooft om niet in een gemeentebestuur te stappen met de PTB, in Bergen en Vorst doen ze uitgerekend dat.’

Hypocriet

Principieel maakt Bart Maddens, anders dan veel collega-politologen, geen onderscheid tussen coalitievorming met het Vlaams Belang of de PVDA,. Het kan allebei wat hem betreft. ‘Maar ik vind wel dat de PS en Ecolo een gevaarlijk spel spelen. In Wallonië en in Brussel doen ze het nu voorkomen alsof samenwerken met PVDA de normaalste zaak van de wereld is. En ik vínd dat ook de normaalste zaak van de wereld. Maar diezelfde partijen dreigden er wel mee de N-VA federaal te diskwalificeren als die ergens zou gaan samenwerken met het Vlaams Belang. Uiterst hypocriet’, besluit Maddens.