‘Politieke herverkaveling moet vóór de verkiezingen gebeuren, niet erna’

‘De torenhoge kiesdrempel en de veel te royale partijfinanciering maken het voor nieuwe initiatieven bijzonder moeilijk’, schrijft Jan Wostyn van Vista over de mogelijkheid van politieke herverkaveling in de aanloop naar de verkiezingen van 2024.

Een paar weken terug stelde Tom García (Vista) zich luidop de vraag of het geen tijd werd om ook in Vlaanderen, in navolging van GroenLinks en Partij van de Arbeid in Nederland, de progressieve krachten te bundelen als antwoord op de wens tot conservatieve frontvorming door Bart De Wever. Het voorstel van Tom stoot evenwel meteen op de muren van de particratie die ook ter linkerzijde stevig zijn opgetrokken, met dank aan de veel te gulle partijfinanciering en de veel te grote ego’s.

Ook de piste die Bart De Wever een paar weken geleden lanceerde is heilloos. De N-VA-voorzitter wil naar een brede hergroepering, maar bakent die te nauw af door te streven naar een soort CSU die maatschappelijk conservatief en economisch liberaal is, met confederalisme als eindbestemming op communautair vlak. Door deze afbakening op de 3 grote politieke breuklijnen tegelijk, wordt een verbreding of hergroepering haast onmogelijk. Dan zoek je de facto nieuwe mensen voor je eigen partij. Dat mag, maar met een ‘refundazione’ of herstichting van het politieke centrum heeft dat weinig te maken. Eigen zegt De Wever gewoon: “Word als mij en kom erbij!”.

(Lees verder onder de video.)

Slachtoffer van eigen succes

De enige echte herstichting van het politiek centrum kan eigenlijk enkel plaatsvinden in… het centrum. Zoals ik hier een paar jaar geleden al betoogde, gaan de 3 traditionele politieke strekkingen ten onder aan hun eigen succes, aan de brede maatschappelijke acceptatie van hun respectievelijke waarden. De liberalen brachten ons de liberale rechtstaat met al zijn vrijheden. De sociaaldemocratie stond voor het Rijnlandmodel met een sterke sociale zekerheid als hoeksteen. Met het personalisme stelde de christendemocratie het individu voorop in een solidaire gemeenschap.

De grote uitdagingen van onze tijd zijn van een andere aard: de klimaatcrisis en de noodzakelijke decarbonisatie van de economie, het migratiebeleid in tijden van vergrijzing, de nood aan innovatie om onze welvaartsstaat overeind te houden, de opkomst van AI en hoe daar mee om te gaan, enz. De drie klassieke ideologieën, ontstaan in de 19de eeuw, lijken geen pasklare antwoorden te hebben op die uitdagingen en zijn al even aan het zwalpen. Het lijkt er nu soms op dat het er met charismatische leidersfiguren een ideologische leegte gemaskeerd moet worden. Vooruit werd een beweging rond Conner Rousseau, Open VLD vervelde tot “Team Alexander”. Dat is geen duurzame strategie, want een partijvoorzitter-boegbeeld is maar zo goed als zijn laatste peiling of zijn laatste misstap.

Het politieke centrum kan enkel weer opleven wanneer mensen van binnen en buiten de politiek zich vinden rond een volledig nieuw project dat de oude breuklijnen overstijgt en pragmatische oplossingen biedt voor de uitdagingen van onze tijd.

Dit nieuwe centrum bouwt verder op de fundamenten die de 20ste eeuw ons naliet: het belang van de vele vrijheden zoals vrijheid van ondernemen, politieke vrijheden en de mensenrechten; sociale zekerheid wanneer het leven niet loopt zoals verhoopt; een overlegmodel tussen werkgevers en werknemers en een breed, pluralistisch middenveld waarin alle stemmen vrij hun mening kunnen uiten, zonder enige inperking van overheidswege; en, last but not least, de institutionele erkenning van de Vlaamse ontvoogding uit de Belgische eenheidsstaat.

(Lees verder onder de preview.)

Niets is onmogelijk

Nu ook de Vlaamse liberalen in bijzonder zwaar weer lijken te verkeren, biedt de huidige politieke situatie meer dan ooit het perspectief om met een breed sociaal-liberaal initiatief antwoorden te formuleren op de uitdagingen van onze tijd. Ecologisten schieten tekort in hun eenzijdige benadering van het klimaatvraagstuk door een te enge focus op gedragsverandering en een te schuldbeladen en daardoor verlammend discours. Vlaams-nationalisten blijven blind voor de noodzaak van arbeidsmigratie en de onmisbaarheid van het Europese project om bijvoorbeeld tot een gemeenschappelijk veiligheidsbeleid te komen. Belgicisten klampen zich vast aan krakkemikkige structuren zonder incentives naar meer financiële verantwoordelijkheid, een weg die leidt naar onhoudbare begrotingstekorten. Marxisten voeren nog steeds de klassenstrijd en hebben het nog altijd moeilijk met afstand nemen van een model dat overal ter wereld lijden genereerde en genereert.

De torenhoge kiesdrempel en de veel te royale partijfinanciering maken het voor nieuwe initiatieven echter bijzonder moeilijk. Nochtans heeft de burger meer dan ooit recht op politieke vernieuwing. Herverkaveling moet vóór de verkiezingen gebeuren, zoals in Nederland, niet erna. Niet onder leiding van één of andere Messias, influencer of demagogische brulboei, maar geleid door concrete ideeën en oplossingen voor de uitdagingen van onze tijd.

Niets is onmogelijk wanneer gematigde krachten elkaar ontmoeten, ego’s aan de kant schuiven, taboeloos rationele analyses maken en samen een nieuwe weg bewandelen. Met nog 7 maanden voor de verkiezingen zeker geen sinecure, maar al wie de vaderlandse politiek de afgelopen jaren enigszins gevolgd heeft, weet: 7 maanden zijn een eeuwigheid in de Vlaamse politiek.