Politieke enquête bij scholieren: ‘onwetendheid’ op één, Vlaams Belang op twee

Volgens een enquête bij meer dan 11.000 Vlaamse jongeren heeft de helft van hen niet de minste interesse in of affiniteit met politiek. Als die affiniteit er wél is, zou die in meer dan de helft van de gevallen naar het Vlaams Belang gaan.

Om een beeld te krijgen van hun omgang met verdovende middelen ondervroeg onderzoeksgroep ‘Mijn gedacht’ van professor sociale epidemiologie Guido Van Hal (UAntwerpen) meer dan 11.000 vijftien- tot achttienjarigen uit verschillende studierichtingen. Maar het onderzoek, dat liep tijdens de eerste maanden van dit jaar, peilde niet enkel naar middelengebruik. Zo is er ook een hoofdstukje politiek.

Toen Alain Van Hiel, hoogleraar sociale psychologie (UGent) en auteur van het boek Links vs rechts (2022), de data van het politieke onderdeel wat aandachtiger bestudeerde, viel hij net niet van zijn stoel. Uit de resultaten sprak een nog veel grotere politieke desinteresse en/of onwetendheid dan hij vermoedde. Nog groter was zijn verbazing toen hij de verzamelde antwoorden bekeek van leerlingen die wél blijk gaven van enige affiniteit met de (partij)politiek. Binnen die groep zou een ruime meerderheid van 59 procent de voorkeur geven aan het Vlaams Belang.

‘Ik was zo verbluft dat ik de data misschien wel honderd keer heb gecheckt’, vertelt Van Hiel. ‘Maar de conclusie was telkens dezelfde: de data kloppen. Het is ook echt wel degelijk onderzoek.’

Voor het politieke deel van dit onderzoek werd gepeild naar hoe leerlingen zich verhouden tot de zeven belangrijkste partijen in Vlaanderen. Zo gaven ze aan in welke mate ze zich ‘verbonden’ voelen met de ideeën van de CD&V, Groen, de N-VA, de Open VLD, de PVDA, het Vlaams Belang en Vooruit. Daarbij hadden ze de keuze tussen ‘helemaal niet‘, ‘niet’, ‘neutraal’, ‘sterk’, ‘heel sterk’ én – het alternatief voor de ongeïnteresseerde leerlingen – ‘geen idee’.

Met voorsprong de meeste stemmen gingen naar de optie ‘geen idee’. Van de 11.114 bevraagde leerlingen waren er 3113 die, bij álle partijen, die keuzemogelijkheid aanvinkten. Wat cru uitgedrukt: van de bevraagde jongeren gaf 28 procent aan helemaal niets van politiek af te weten.

Politiek dakloos

Het onderzoek bevat nog meer onaangenaam nieuws voor onze politieke partijen. Niet minder dan 1397 leerlingen, oftewel 13 procent, gaven aan dat ze zich met geen enkele partij verbonden voelden. Bij alle zeven partijen kozen ze voor de optie ‘helemaal niet’. Die groep ‘politiek daklozen’ groeit tot 22 procent als je er ook de leerlingen bij telt die bij alle partijen voor ‘niet’ of ‘neutraal’ opteerden. eerste conclusie: de helft van de bevraagde scholieren wil of kan zich niet met een politieke partij identificeren.

Rest nog een groep jonge kiezers die wél een duidelijke voorkeur heeft voor één partij. Binnen die groep gaat de overwinning naar het Vlaams Belang. En niet een klein beetje. Zoals eerder aangegeven behaalt de extreemrechtse partij hier een score van 59 procent. Ze laat de nummer twee (Groen, 16 procent) en nummer drie (N-VA, 7 procent) ver achter zich. De drie klassieke centrumpartijen behalen in dit onderzoek nog lagere scores.

Spectaculaire resultaten zijn dat, die bovendien sterk verschillen van andere, methodisch weliswaar sterk verschillende peilingen bij jongeren. Zo waren er in januari de resultaten van een peiling van Hogeschool PXL, uitgevoerd bij 18- tot 22-jarigen. Het Vlaams Belang behaalde hier ‘slechts’ 24,9 procent, terwijl de drie centrumpartijen samen bijna 30 procent scoorden.

Een eerste mogelijke verklaring is het leeftijdsverschil. Voor het onderzoek van ‘Mijn gedacht’ werden 15- tot 18-jarigen bevraagd. Die zouden, over het algemeen, nog wel eens net iets radicaler kunnen denken dan de 18- tot 22-jarigen van de PXL-peiling. Maar het leeftijdsverschil kan volgens Alain Van Hiel ook op een nog andere manier een rol spelen. ‘Een belangrijk deel van de 18-plussers studeert aan een de hogeschool of universiteit. We weten uit onderzoek dat jonge mensen tijdens een hogere opleiding een ruk naar links maken.’

Twijfelt u aan uw stemtest? Knack lanceert de Stemtest-check

Ontsnappingsroute

Het grote verschil met andere peilingresultaten heeft volgens Van Hiel ook te maken met de methodiek. ‘Wat hier zeker ook een rol speelt, is dat de grote groep “onwetenden” in het onderzoek van ‘Mijn gedacht’ makkelijk kon aangeven dat ze “geen idee” hebben. Die ontsnappingsroute is er niet, of veel minder, in een klassieke peiling of in het stemhokje. In het stemhokje zullen veel van die politiek ongeïnteresseerden vaak een willekeurige, niet sterk gemotiveerde keuze maken, waardoor hun stemmen een beetje overal terechtkomen. Dat kan mee verklaren waarom de centrumpartijen in dit onderzoek zo veel slechter scoren.’

Wat er ook van zij: het onderzoek zegt – zacht uitgedrukt – wel iets over de aversie van jonge mensen voor de klassieke politiek. Die aversie roept de politiek volgens Van Hiel voor een deel over zichzelf af. ‘De omgang van politici met elkaar, de ruzies en het wapengekletter… het maakt de politiek zeker niet aantrekkelijker. Ik hoorde Bart De Wever onlangs zeggen dat die ruwheid van alle tijden is, en daar heeft hij zeker een punt. Alleen is de vraag of jongeren vandaag dat even goed verdragen. De ruwheid van de politiek botst met een grotere gevoeligheid waar ook de wokebeweging een emanatie van is.’

De verklaring spoort evenwel niet met het feit dat uitgerekend een partij die zich toch vrij agressief als ‘antiwoke’ profileert ook bij jongeren afgetekend marktleider is. Het ‘wapengekletter’ is volgens Van Hiel dan ook niet de belangrijkste verklaring. ‘Ik denk dat, ook bij jongeren, migratie een cruciaal thema is. Het zal wel de belangrijkste reden zijn waarom het Vlaams Belang ook bij hen zo goed scoort.’

Rebellie

Het is een vaststelling die vragen oproept. Vaak wordt aangenomen dat de antimigratiepartijen minder goed scoren bij bevolkingsgroepen die regelmatig met migranten in contact komen, de zogenaamde ‘contacthypothese’. En laat jongeren, veel meer dan oudere generaties, nu bij uitstek zo’n groep zijn. ‘Die hypothese klopt,’ zegt Van Hiel, ‘maar het positieve effect is er alleen maar als er aan een aantal voorwaarden is voldaan. De vooroordelen tegenover de “ander” verdwijnen enkel als die contacten positief zijn. We verwachten wat dat betreft veel van de school, maar vergeten daarbij dat jongeren elkaar ook ontmoeten in andere contexten. Ook daar moeten de contacten de vooroordelen doen wegsmelten. Het lijkt erop dat dat bij veel Vlaamse jongeren niet gebeurt. Of misschien beter uitgedrukt: dat er niet aan de voorwaarden voldaan is om die contacten positief te laten verlopen.’

Van Hiel stipt nog aan dat het succes van het Vlaams Belang bij jongeren ook te duiden is als een vorm van rebellie. In een opiniestuk voor Knack poneerde hij nog niet zo lang geleden dat ‘maatschappijkritische schelmen’ zich vandaag eerder rechts dan links positioneren. ‘De roep om politieke veranderingen, het verlangen om tegen de schenen te schoppen en de spot te drijven met het systeem, zit vandaag vooral daar’, zegt Van Hiel. ‘Dat zie je ook mooi in dit onderzoek. Er is een opvallende correlatie tussen jongeren die graag experimenteren met cannabis en alcohol en een voorkeur voor het Vlaams Belang. Het zou misschien geen slecht idee zijn mochten die jongeren eens de moeite doen om het programma van de partij door te nemen.’ (lacht)