Van een kwade Pol Van Den Driessche tot de toekomst van Egbert Lachaert: dit was de 11 juliviering in Brussel

Op de laatste 11 juliviering voor de verkiezingen van 2024 was de sfeer bedrukt in het Brusselse stadhuis. De gevestigde politieke krachten zetten zich schrap voor een nieuwe Zwarte Zondag. Een verslag.

Tik, tik, tik. Met zijn wijsvinger duwde Pol Van Den Driessche in de borst van een journalist van Het Nieuwsblad. De adviseur van Jan Jambon (N-VA) is woedend. Op maandag, daags voor de Vlaamse feestdag, publiceerde de krant een verhaal over een kabinetsmedewerker van de Vlaamse minister-president.

Jambon had in het parlement beweerd dat de man, gedetacheerd vanuit het Antwerpse havenbedrijf, voor 40 procent in dienst was op zijn kabinet. Dat oorspronkelijk voorziene percentage werd echter gehalveerd naar 20 procent. In het parlement had Jambon dus een andere uitleg gegeven dan in de pers. Bovendien was de medewerker twee jaar lang op de loonlijst van de haven blijven staan. Het Nieuwsblad concludeerde dat Jambon had gelogen. Een doodzonde in de politiek, die bovendien intentie suggereert.

‘9 juni wordt jullie schuld’, snauwde Van Den Driessche de journalist toe op dinsdag. Een verwijzing naar de verkiezingen van volgend jaar, en de verwachte winst van Vlaams Belang en PVDA. Dat Van Den Driessche, gewezen hoofdredacteur van Het Nieuwsblad, het binnenplein van het Brusselse stadhuis tijdens de traditionele 11 juliviering koos voor die uitbrander, toont hoezeer de Bruggeling uit zijn rol viel. Temeer omdat het onder de ogen van Open VLD-coryfeeën Stephanie D’Hose, Jasper Pillen en Egbert Lachaert gebeurde.

Applaus voor Lachaert

Want jazeker, ook Lachaert tekende present op het Brusselse stadhuis. Even voor het incident met Van Den Driessche zat Lachaert nog zij aan zij met MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez te luisteren naar toespraken van Brussels burgemeester Philippe Close (PS) en Vlaams Parlementsvoorzitter Liesbeth Homans (N-VA), opgefleurd met liedjes van Günther Neefs.

Zelf wilde Lachaert zijn aanwezigheid geen statement noemen. Toch was zijn verschijning opvallend. De man is nog maar net Open VLD-voorzitter af. Na zijn onverwachte stap opzij nam premier Alexander De Croo de touwtjes in handen en schoof hij het voorzitterschap naar Vlaams parlementslid Tom Ongena. Off the record was Lachaert de gebeten hond. Partijbonzen verweten hem vaandelvlucht.

Lachaerts aanwezigheid wijst erop dat hij zijn stempel op de politiek wil blijven drukken. Binnen de partij valt te horen dat de fractiedagen van afgelopen weekend soelaas hebben gebracht. Lachaert kreeg er zelfs een applaus. Of die erkenning zich ook vertaalt in het fractievoorzitterschap van de Kamer is niet evident. Lachaert geniet de steun van zeker 10 van de 12 Kamerleden. Maar als gewezen voorzitter en architect van Vivaldi diezelfde regering vanaf de parlementszetels in de gaten houden, is misschien een brug te ver.

Zijn opvolger Ongena kreeg dan weer veel media-aandacht. De Brusselse 11 juliviering was zijn eerste echte publieke evenement als Open VLD-voorzitter, en dat lokte de camera’s.

Regeren met vier partijen

Niet zoveel als Bart De Wever (N-VA) echter. Dat heeft te maken met 11 juli, toch de feestdag van de Vlaams-nationalisten, maar ook met de vraag die de hele Wetstraat al jaren in de ban houdt: zal de N-VA een Vlaamse regering met het Vlaams Belang overwegen zodra de kans zich aandient?

Binnen de partij geldt een standaardantwoord, dinsdagochtend netjes verwoord door Jambon in De Tijd: ‘Het Vlaams Belang zoals het zich nu aandient, is geen interessante partij. Als ze mee willen besturen, moeten ze grote kuis houden.’

Hoe dan ook ging het onderwerp over de tongen op het Brusselse stadhuis. Zeker wanneer het alternatief voor die coalitie van naderbij wordt bekeken. Hoe langer hoe meer wordt duidelijk dat zelfs een regering met drie partijen aartsmoeilijk wordt. ‘Zal de N-VA het Vlaams Belang echt links laten liggen voor drie kleinere partners?’ vragen meerdere toppers zich af.

Daarnaast speelt het persoonlijke gerechtelijke verhaal rond Vooruit-voorzitter Conner Rousseau op de achtergrond. Wat als dat een staartje krijgt? De ‘stabiele’ derde plaats van Vooruit met 16 procent dreigt te wankelen, met kiezers die hun toevlucht kunnen zoeken bij de extremen, waardoor die nóg sterker kunnen worden. ‘Wij houden ons hart vast’, zegt een Vlaamse regeringstopper.

Komt daarbij: de kans is groot dat niet Bart De Wever, maar Tom Van Grieken (Vlaams Belang) het initiatiefrecht krijgt om de consultaties voor de Vlaamse regeringsvorming te starten. Die eer is voorbehouden voor de grootste partij, en in de peilingen is dat al een tijdje het Vlaams Belang.

In die eerste fase is het voorlopig politieke fictie dat De Wever overstag gaat voor Van Grieken. ‘Maar dat zal zijn tijd nemen’, zegt een regeringsbron. ‘De N-VA kan het tegenover haar kiespubliek niet maken om stante pede “nee” te zeggen tegen het Vlaams Belang.’

En zo rijst er een merkwaardige consensus in de Wetstraat: de kans is klein dat we een Vlaamse (laat staan een federale) regering zullen krijgen vóór 13 oktober 2024, de dag van de gemeenteraadsverkiezingen. En dan te weten dat er in 2019 al zo veel trammelant was omdat Jambon zijn regering niet klaar kreeg voor de traditionele regeringsverklaring in september. Het zijn boeiende tijden.

Groen lachen

Het etiket ‘boeiend’ gold minder voor de toespraken op het Brusselse stadhuis. Homans riep haar parlementsleden op om zich 11 maanden voor de verkiezingen niet in te laten met ‘politieke spelletjes’, Close dolde met zijn Antwerpse evenknie De Wever over de perikelen rond de uitbreiding van het voetbalstadion van Antwerp FC. Ondanks de wil van voorzitter Paul Gheysens zit dat dossier muurvast. De vastgoedmagnaat tikte De Wever al publiek op de vingers over de gang van zaken. ‘Een stadion bouwen in dit land is blijkbaar nog moeilijker dan een zevende staatshervorming’, gekscheerde Philippe Close. De Wever lachte groen.

En ook bij het binnengaan van het stadhuis was de N-VA-voorzitter niet echt het zonnetje in huis. Opnieuw legde hij uit hoezeer een ommezwaai nodig is om het land van de afgrond te redden. Jan Jambon had maandag in Kortrijk al een schot voor de boeg gegeven met een pleidooi voor een staatshervorming op basis van artikel 35: alle bevoegdheden naar de deelstaten, ‘behalve die kwesties waarvan de deelstaten met elkaar afspreken dat ze federaal moeten blijven’.

Opvallend is dat de positie van de CD&V steeds minder verschilt van die van de N-VA. Vergelijk de twee volgende citaten maar eens.

Zegt Hilde Crevits (CD&V) in Krant van West-Vlaanderen: ‘Wij willen minstens de domeinen arbeidsmarkt en gezondheidszorg helemaal overhevelen. Het is tijd om het zwaartepunt écht te verleggen naar de deelstaten.’

En Jan Jambon in De Tijd: ‘Ik zeg niet wat het minimum is, maar iedereen ziet de enorme architectuurfouten. Die fouten moeten eruit. Ook het arbeidsmarkt- en gezondheidsbeleid moeten naar de regio’s.’

Dat de Franstalige partijen niet echt staan te springen om helemaal in dat verhaal mee te gaan, is bijzaak op de Vlaamse feestdag.