Overzicht: wat staat er in het nieuwe federaal regeerakkoord?
“De tocht die voor ons ligt, wordt geen wandeling door het park.” Dat voorspelt toekomstig premier Bart De Wever in het voorwoord van het regeerakkoord, waarover de zogenaamde Arizona-partijen het vrijdagavond eens raakten. Een overzicht van de belangrijkste punten.
Het regeerakkoord van N-VA, MR, Les Engagés, Vooruit en CD&V telt 203 bladzijden. Het voorlopig titelloze document dat onze redactie bereikte, valt daarmee een pak dikker uit dan het regeerakkoord van de vorige regering, dan onder de 100 bladzijden bleef. Formateur De Wever, die wellicht maandag de eed aflegt als eerste minister, benadrukt de vele uitdagingen waar ons land voor staat.
Maar, luidt het, “voor het eerst in zestien jaar treedt nu een regering aan die democratische steun geniet aan beide kanten van de taalgrens”, aldus De Wever. “De ambitie is om dat brede draagvlak te benutten en de vele uitdagingen waarvoor we staan doortastender dan ooit aan te pakken.” Dat zal niet via een revolutie, maar via een evolutie gebeuren.
Wat zijn de belangrijkste punten in het nieuwe federaal regeerakkoord?
Nieuwe regering wil federale begroting in veilig vaarwater brengen
Het is de ambitie van de nieuwe regering om het begrotingstekort van Entiteit 1 – dat is de federale overheid en de sociale zekerheid – tegen het einde van de legislatuur in 2029 onder de drempel van 3 procent te krijgen. Dat moet ons land van het Europees strafbankje helpen en ervoor zorgen dat de schuld niet verder ontspoort. Om het budget opnieuw in evenwicht te brengen, is meer tijd nodig.
Bovenop de sanering doet de regering een bijkomende inspanning om beperkt en alleen noodzakelijk nieuw beleid te voeren en te financieren. Zoals bekend krijgt Defensie een herfinanciering. Het grootste deel van de extra financiering gebeurt via een nieuw op te zetten Defensiefonds. Dat wordt gefinancierd via de verkoop van activa.
De lokale besturen krijgen een herfinanciering om de impact op te vangen van de hervormingen op de arbeidsmarkt en om de pensioenfactuur de komende jaren draagbaarder te maken. De veiligheidsdepartementen krijgen extra geld zodat ze hun kerntaken opnieuw volwaardig kunnen uitvoeren. Tot slot is er sprake van een beperkte enveloppe voor nieuw beleid in diverse domeinen.
De vijf partijen beloven dat de sanering gebeurt zonder verhoging van de belastingdruk. De inspanning gebeurt vooral via structurele hervormingen op onder andere de arbeidsmarkt en de pensioenen, waarbij ook rekening wordt gehouden met de terugverdieneffecten “die we beperkt opnemen”. Dit luik moet meer dan twee derde van de totale inspanning dekken.
De rest – dus minder dan een derde van de inspanning – moet gebeuren via “discretionaire maatregelen”. Daarbij hanteert de regering een onderverdeling van minstens twee derde via het beheersen van de uitgavengroei en maximaal een derde via een bijdrage van “de sterkste schouders” en diverse inkomsten.
Defensie: uiterlijk tegen 2029 moet 2 procent van bbp naar defensie-uitgaven gaan
Uiterlijk tegen 2029 moeten defensie-uitgaven de NAVO-norm van 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) bedragen, en tegen 2034 moet dat 2,5 procent zijn. Dat staat in het nieuwe regeerakkoord. De Arizona-partijen gaan daarvoor een versneld groeipad uitstippelen.
Defensie is een belangrijk thema voor de Arizona-partijen, binnen een context van een complexe geopolitieke situatie en in Europa sinds de Russische inval in Oekraïne en hybride oorlogsvoering. Vanuit verschillende richtingen klinken er oproepen om meer uit te geven aan defensie. “In overeenstemming met ons internationaal engagement” verbindt de regering zich ertoe de uitgaven te verhogen, tot 2,5 procent van het bbp in 2034.
Naast een structurele verhoging van de middelen, wordt er een ‘Defensiefonds’ opgericht, als een gespecialiseerde dochteronderneming van Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij (FPIM), die wordt “gevoed door de overdracht van geselecteerde participaties”.
Er komen onder meer investeringen in een gelaagde luchtafweer en bijkomende jachtvliegtuigen, kleinere transportvliegtuigen, de bewapening en uitbreiding van onze dronevloot en onbemande systemen, brede integratie van onbemande en bewapende systemen doorheen de componenten, een operationele helikoptervloot en een derde fregat. De huidige gemotoriseerde brigade binnen het CaMo-programma met Frankrijk wordt bovendien versterkt.
De nieuwe regering hamert ook het belang van de Benelux-samenwerking, niet alleen voor de maritieme component waarin de samenwerking met Nederland al vergevorderd is, maar ook via de ontwikkeling van gezamenlijk luchtafweersysteem en een meer diepgaande samenwerking van de luchtcomponenten en de special forces. “Ook op vlak van cyberveiligheid en de ruimte intensiveren we onze samenwerking”, klinkt het.
De nieuwe regering wil de belemmerende voorwaarden voor de defensiebedrijven wegwerken om ondersteuning te krijgen van exportkredietverzekeraar Credendo. De Belgische industrie wordt waar mogelijk bevoordeeld. “Met specifieke aandacht voor de noden van Defensie en onze defensie-industrie kopen we dan ook prioritair aan in België en in coördinatie met andere EU-lidstaten. We verkiezen daarbij partnerschappen die een maximum aan maatschappelijke return genereren in ons land via de bescherming van onze essentiële veiligheidsbelangen”, aldus het akkoord.
De nieuwe regering wil ook haar “inspanningen versterken om een correcte omkadering te voorzien, zodat het defensiepersoneel zich optimaal aan de kerntaken kan wijden”. Conform het bestaande strategische STAR-plan wil Defensie tegen 2030 evolueren naar 29.100 werknemers.
De nieuwe regering zet in op een “flexibel leger opgebouwd rond een professionele kern, maar substantieel uit te breiden met een operationele, goed getraind en beschikbare reserve”, klinkt het ook. Die reserve evolueert naar een systeem van voltijdse en deeltijdse militairen. De regering bekijkt ook in welke functies bijkomend burgerpersoneel kan worden ingezet, en klaart hun statuut uit. Voor jongeren komt er de mogelijkheid tot een vrijwillige militaire dienst van 12 maanden, als een van de trajecten binnen een gemeenschapsdienst.
Het dossier van het Kwartier van de Toekomst Zuid (in Charleroi) wordt verder uitgewerkt “waarbij we de meerkosten onder controle houden”. Er wordt ook werk gemaakt van een Kwartier van de Toekomst Noord, in Oost-Vlaanderen.
De nieuwe regering herbevestigt nog de Belgische militaire steun aan Oekraïne via opleidingen en het ter beschikking stellen van materiaal. De eerste F-16’s, die normaal gezien eind vorig jaar geleverd gingen worden, zullen voor het eind van dit jaar naar Oekraïne gestuurd worden.
Institutioneel: Senaat afgeschaft en besparing op parlementsleden en dotaties
De belangrijkste maatregel in het institutionele luik van het nieuwe federale regeerakkoord is de afschaffing van de Senaat. Daarnaast wordt de maximale uittredingsvergoeding voor parlementsleden gehalveerd en worden de partijdotaties bevroren.
De vijf partijen willen bij de start van de legislatuur meteen de grondwetswijziging stemmen, zodat de Senaat na de volgende verkiezingen ophoudt te bestaan. Daarvoor hebben ze wel de steun nodig van partijen die niet in de regering zitten. In de loop van deze legislatuur wordt al zo veel mogelijk bespaard op de instelling. Ook op de Kamer wordt bespaard, met een beperking van de maximale uittredingsvergoeding tot 52 weken.
In geval van langdurige ziekte, wordt een beperking van de vergoeding doorgevoerd, door de onkostenvergoeding niet langer uit te keren. De partijdotaties worden deze legislatuur niet geïndexeerd. Belgen in het buitenland krijgen ook stemrecht voor de deelstaatverkiezingen. Echte nieuwe bevoegdheden voor de deelstaten zitten niet in het akkoord, maar de vijf partijen willen wel het Overlegcomité versterken, waar het federale niveau met de gemeenschappen en de gewesten samen zit.
Elke deelstaatregering zal wijzigingen kunnen voorstellen aan regels die tot de bevoegdheid van de federale overheid behoren. Als de federale regering daar niet op in gaat, moet ze die beslissing motiveren. Gewesten die dat willen, kunnen hun regionale feestdag laten erkennen als een officiële vrije dag.
De deelstaten krijgen tot slot ook een beetje meer armslag in hun activeringsbeleid. Zo wordt de uitbetaling van de uitkering afhankelijk gemaakt van het vervullen van activeringsvoorwaarden die de gewesten kunnen vastleggen.
Regering belooft fraudebestrijding tot topprioriteit te maken
De nieuwe federale regering belooft van fraudebestrijding “een absolute prioriteit” te maken. Dat gaat gepaard met een sterkere controlecapaciteit. Tegelijkertijd krijgen belastingszondaars opnieuw de kans hun zwart geld te regulariseren en zal een eerste fout die te goeder trouw werd begaan, niet meteen tot een boete leiden.
De ploeg van N-VA, MR, Les Engagés, Vooruit en CD&V is van plan 300 personeelsleden aan te werven voor fiscale fraudebestrijding. Dat gebeurt met name bij de BBI, sociale fraudebestrijding, de gerechtelijke politie, justitie, enzovoort. Daarnaast komt er een versterking van de (gespecialiseerde) fiscale kennis binnen de FOD Financiën.
Door toegenomen digitalisering zullen meer fiscale ambtenaren ingezet kunnen worden voor effectieve controles. Ook een betere samenwerking moet tot betere resultaten leiden. Het fiscale boetebeleid krijgt een nieuw kleedje. Bij eerste fouten te goeder trouw wordt er geen automatische sanctie van 10 procent belastingverhoging meer opgelegd, maar krijgt de belastingplichtige enkel een verwittiging.
De fiscus zal geen automatische boete meer opleggen als deze voorwaarden voor kwijtschelding voldaan zijn. De focus moet liggen op verduidelijking en bijsturing en niet op sanctionering. De aangifte, controle en inning van belastingen zal worden verbeterd.
De regering onderzoekt samen met de gewesten de mogelijkheid en haalbaarheid van een fiscale balans met elk bedrag dat bij de entiteit verschuldigd is, inclusief de belastingen.
Misbruiken met private stichtingen worden ook aangepakt. De regering voert wel opnieuw een systeem van fiscale regularisatie in. Daarbij gaat de boete naar 30 procent voor niet-verjaard kapitaal en naar 45 procent voor verjaard kapitaal, behalve voor belastingplichtigen die goede trouw kunnen aantonen.
Om sociale dumping tegen te gaan en de veiligheid op bouwwerven te verhogen, komt er een verplichte registratie bij het verlaten van de werf in, zoals beslist is voor de schoonmaak en verhuissector. De witte kassa wordt ingevoerd in de hele horeca om een level playing field te garanderen.
Om de strijd tegen sociale fraude en sociale dumping te versterken, wil de regering ook de bestraffing ervan verstrengen. Daarom stelt ze voor dat in geval van een inbreuk op het Sociaal Strafwetboek met een verzwarende factor het bedrag van de strafrechtelijke (of administratieve) geldboete niet lager mag zijn dan 50 procent van het voorgeschreven maximumbedrag.
Asiel: aantal asielzoekers inperken en opvangtekort aanpakken
De nieuwe federale regering wil de asielinstroom fors en structureel verminderen en illegale migratie stoppen. “Daarvoor zullen de marges tot verstrenging binnen de Europese asiel- en opvangregelgeving, waar mogelijk en opportuun, maximaal worden uitgeput”, klinkt het in het regeerakkoord.
De regering wil zo snel mogelijk met een wetgevend initiatief naar de ministerraad “met een pakket crisisbestrijdingsmaatregelen om het opvangtekort aan te pakken en tot inperking van de instroom en opvang”. Het akkoord belooft een concrete aanpak voor “de huidige situatie van overmacht”.
De huidige opvangcapaciteit is volgens het akkoord volledig verzadigd. “We zetten elke vorm van hervestiging stop zolang de asielcrisis duurt en zolang de achterstand niet is weggewerkt en het opvangnetwerk niet is afgebouwd.”
Zo wil de nieuwe regering van migratie opnieuw “een maatschappelijk en economisch positief verhaal maken en voldoende kwalitatieve opvang kunnen bieden aan vluchtelingen die het echt nodig hebben”.
België kiest voortaan voor strikt materiële opvang in collectieve centra. “Daarin krijgen asielzoekers op een menswaardige manier ‘bed, bad, brood en begeleiding’, zonder enige financiële tegemoetkoming. De opvang moet sober, met respect voor de menselijke waardigheid.” De mogelijkheid van een verplicht spreidingsplan van asielzoekers over het grondgebied schrapt de regering uit de wetgeving.
“Om de achterstand weg te werken, de uitstroom te verhogen en het asielbudget te doen inkrimpen”, spraken de regeringspartijen af om de asieldiensten tijdelijk te versterken. Op Europees niveau streeft de regering naar betere grenscontroles en een herziening van de terugkeerrichtlijn. Er komt ook een herwerking van het Migratiewetboek, inclusief de nodige aanpassingen voor de implementatie van het Europees Migratiepact.
Veiligheid: tijdelijke grenscontroles in uitzonderlijke gevallen
De nieuwe federale regering gaat in uitzonderlijke omstandigheden tijdelijke grenscontroles invoeren aan onze binnengrenzen. In het regeerakkoord worden een ernstige bedreiging van de openbare orde of binnenlandse veiligheid of massale illegale migratiestromen opgenoemd als voorbeelden.
Op Europees niveau streeft de regering naar betere grenscontroles en een herziening van de terugkeerrichtlijn. “Naast het Europees Migratiepact zullen we eventueel pleiten voor een versterking van de externe dimensie van het migratiebeleid, door meer en op verschillende manieren samen te werken met herkomst- en doorreislanden, maar ook door andere nuttig geachte pistes te verkennen”, klinkt het.
Brusselse politiezones fuseren
De nieuwe regering plant de fusie van de zes Brusselse politiezones tot één zone. Dat staat in het nieuwe regeerakkoord.
Over een eengemaakte politiezone wordt al langer gesproken, maar dat stuit steeds op verzet van de lokale gemeenten. Nu staat het duidelijk in het nieuwe regeerakkoord. “We fuseren de zes Brusselse politiezones tot één zone”.
Het veiligheidsbeleid in Brussel is vandaag te versnipperd, klinkt het. Daardoor wordt criminaliteit en overlast niet op de meest efficiënt mogelijke manier aangepakt. Er is nood aan een eenduidig veiligheidsbeleid.
Btw op warmtepompen omlaag
De regering gaat het btw-tarief voor de levering en installatie van warmtepompen de volgende vijf jaar tijdelijk verlagen van 21 procent naar 6 procent. Dat staat in het nieuwe regeerakkoord.
De regering wil zo de kosten van de energie-transitie beter beheersbaar maken, ook voor gezinnen. De verkoop van warmtepompen is in 2024 met 40 procent gedaald, onder meer door de stijgende prijs van elektriciteit.
Gezondheid: beperking op supplementen en uitbreiding derdebetalersregeling
In het hoofdstuk Gezondheid van het regeerakkoord wordt een beperking op de ereloonsupplementen en een uitbreiding van de derdebetalersregeling ingevoerd.
De financiering van de ziekenhuizen wordt hervormd. De ziekenhuizen krijgen een basisfinanciering en daarbovenop een extra op basis van hun performantie. Dat moet aanzetten tot meer zorgvuldigheid en kwaliteit. De ereloonsupplementen worden beperkt. De vergoeding van de specialisten wordt voortaan berekend op basis van hun zuivere honorarium en de werkingskosten gebaseerd op objectieve criteria.
De groeinorm in de gezondheidszorg wordt behouden, maar de regering wil meer inspraak in waar dat geld naartoe gaat. Het mag niet louter dienen om een volumestijging op te vangen. Een deel kan bijvoorbeeld worden geoormerkt voor het verbeteren van de efficiëntie en doeltreffendheid van de gezondheidszorgsystemen. Om de tekorten aan artsen en tandartsen op te vangen, worden de quota verhoogd.
De artsen zullen vervolgens maximaal worden aangemoedigd om zich te conventioneren. Om verpleegkundigen in de sector te houden, wordt “aandacht besteed aan de arbeidsvoorwaarden, de waardering en de aantrekkelijkheid van het beroep en de jobinhoud”.
Voor de patiënt wordt de derdebetalersregeling uitgebreid. Voor lichte en matige stoornissen komt er directe toegang tot de kinesitherapeut, zonder doorverwijzing door de huisarts. De toegang tot anticonceptiemiddelen wordt verbeterd door drempels voor toegankelijkheid en betaalbaarheid weg te werken.
Wat verslavingen betreft, wordt er geen initiatief genomen tot legalisering van drugs. De huidige gezondheidsboodschap ‘alcoholmisbruik schaadt de gezondheid’ wordt vervangen door ‘alcohol schaadt de gezondheid’. Rookkamers in publiek toegankelijke instellingen worden verboden, net als roken op terrassen. Rookstopmiddelen worden toegankelijker via de ziekteverzekering. De aantrekkelijkheid van e-sigaretten wordt verminderd door het aanbod van smaakjes sterk te beperken.
Ethische thema’s: nog geen consensus over verlenging abortustermijn
De partijen van de nieuwe federale regering hebben nog geen consensus over een mogelijke verlenging van de abortustermijn. In het regeerakkoord is opgenomen dat het maatschappelijke debat zal worden voortgezet op basis van het rapport van het expertencomité.
De anonimiteit van sperma- en eiceldonoren wordt afgeschaft voor toekomstige donaties. Voor donaties uit het verleden wordt een overgangsmaatregel gezocht met een billijk evenwicht tussen donorkinderen, wensouders en donoren. Er komt een regeling voor discreet bevallen. Anders dan bij anoniem bevallen worden de gegevens van de moeder in dat geval bijgehouden door een onafhankelijke instantie en zijn ze alleen toegankelijk voor het kind dat uit deze bevalling geboren wordt. Hierdoor blijft het kind de mogelijkheid hebben om op een later tijdstip contact op te nemen met de biologische moeder, met die instantie als tussenpersoon.
Er wordt ook een wetgevend kader ontwikkeld voor ‘altruïstisch hoogtechnologisch draagvrouwschap’, waarbij er geen genetische band is tussen de draagvrouw en het kind. Na controle en bekrachtiging van een overeenkomst door de familierechtbank, verkrijgen de wensouders vanaf de geboorte automatisch alle ouderlijke rechten.
Ook alleenstaande wensouders en LGBT+-koppels komen in aanmerking. Draagvrouwschap uit winstbejag wordt verboden. Tot slot komt er een uitbreiding van de voorafgaande wilsverklaring naar personen met wilsonbekwaamheid omwille van dementie.
Regering bekijkt haalbaarheid autonome treinen
De nieuwe regering gaat onderzoeken of het haalbaar is om autonome treinen – dus zonder treinbestuurder – in te zetten. Dat staat in het nieuwe regeerakkoord.
Die zouden een voordeel kunnen betekenen voor het Belgisch spoorwegnet, zo klinkt het. De regering gaat zich daarvoor baseren op reeds aangevraagde studies. Ook de inzet van batterijtreinen wordt bekeken. De regering gaat ook bekijken of in de grote stations toegangspoortjes kunnen worden geïnstalleerd, om de veiligheid in de stations te verhogen. En de regering wil de luchthaven van Zaventem met rechtstreekse hogesnelheidstreinen verbinden met het buitenland.