Over het Gentse kartel tussen Vooruit en Open VLD: ‘Het is wél een machtsconstructie’

‘De vorming van het kartel zal de sfeer in het huidige bestuurscollege niet ten goede komen’, zegt Bram Verschuere (UGent).

Ligt de naam van de volgende Gentse burgemeester al vast? Voor de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2024 vormt Mathias De Clercq (Open VLD) een kartel met Vooruit. Dat biedt de liberale burgemeester – die nu bestuurt met Vooruit, Groen en CD&V – uitzicht op een verlenging van zijn ambtstermijn. Groen, dat de afgelopen twee verkiezingen samen met Vooruit naar de kiezer trok, is het kind van de rekening. En toch noemt De Clercq het kartel ‘Voor Gent’ geen politiek-strategische zet, maar ‘een samenwerking vanuit het hart’. Dat doet de wenkbrauwen fronsen bij professor bestuurskunde en overheidsmanagement Bram Verschuere (UGent). ‘Ik kan niet in het hoofd van De Clercq kijken, maar dit lijkt me vooral een machtsverhaal.’

De afgelopen decennia hebben liberalen en socialisten vaak samen bestuurd in Gent. Zo uitzonderlijk is zo’n paarse samenwerking toch niet?

Bram Verschuere: Dat bevestigt net dat dit wél een machtsconstructie is. Wat belet de twee partijen om apart naar de kiezer te stappen en na de verkiezingen een meerderheid te vormen?

Het kartel heeft wel het voordeel van de duidelijkheid. Het is transparanter dan een in achterkamertjes gesloten voorakkoord.

Verschuere: Stel dat Voor Gent geen absolute meerderheid behaalt – en daar moeten ze rekening mee houden – dan zal er nog een partner nodig zijn om te besturen. Daar heeft de kiezer toch ook geen zicht op? Wie op Voor Gent stemt, weet één ding zeker: de naam van de burgemeester. De belangrijkste reden voor de samenwerking is simpelweg het nieuwe Vlaamse decreet van minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open VLD). Dat stelt dat het initiatiefrecht om een coalitie te vormen automatisch bij de grootste partij ligt. Vooruit wilde niet riskeren om in de oppositie verzeild te raken, en Open VLD wilde de burgemeesterssjerp niet opgeven. Het kartel is een strategische win-win voor beide partijen.

Het paarse kartel is al beklonken, maar De Clercq zit nu nog wel anderhalf jaar in een coalitie met daarbij ook Groen en de CD&V.

Verschuere: Dat zal de sfeer binnen het college van burgemeester en schepenen niet ten goede komen, al verwacht ik ook geen constructieve motie van wantrouwen (waarmee een coalitiewissel op de been kan worden gebracht, nvdr). Eigenlijk zijn we hier te vroeg mee bezig.

Zit dat nieuwe Vlaamse decreet u dwars?

Verschuere: Het is niet onlogisch dat de grootste partij belangrijker wordt. Dat geldt ook voor de burgemeesterstitel, die voortaan geclaimd mag worden door de kandidaat met de meeste voorkeurstemmen in de grootste fractie. Maar in het decreet zitten ook elementen die de democratische ruimte beperken. Doordat naamstemmen belangrijker worden dan lijststemmen wordt het moeilijker om beloftevolle nieuwkomers in de gemeenteraad te loodsen. Dat belemmert voor een stuk de democratische vernieuwing.

Terug naar het paarse kartel: zijn de ideologische scheidingslijnen tussen partijen op het lokale niveau niet iets van het verleden?

Verschuere: Daar ben ik het niet mee eens. Volgens de Grondwet mogen lokale besturen over alles beslissen wat van lokaal belang is. Dat zijn ingrijpende keuzes. Neem het sociaal beleid. Als een bestuur vindt dat het leefloon ontoereikend is, kan het beslissen om een deel van de eigen middelen aan te wenden om dat bedrag te verhogen. Dat is wel degelijk een ideologische beslissing. Zo is het sociaal beleid in Antwerpen fundamenteel anders dan in Gent. Of neem het Gentse mobiliteitsplan, waarvan het circulatieplan een onderdeel is. Als dat louter een pragmatische keuze zou zijn, waarom is er dan al jaren zo veel gedoe over?

Mobiliteit lijkt een van de beslissende verkiezingsthema’s te worden.

Verschuere: Het is een polariserend onderwerp en ook daarbij speelt ideologie een rol. Voor de ene betekent de lage-emissiezone een gezonde en veilige leefomgeving, voor de andere staat het symbool voor autohaat. Het gaat misschien niet om de grote ideologieën à la socialisme, liberalisme en nationalisme, maar de impact van de beleidskeuzes hebben een onmiddellijke impact op het leven van alledag.