‘Ook op lokaal niveau zullen we volgend jaar meer dan ooit staatsmannen en -vrouwen nodig hebben’

‘Er moeten vandaag nog duizenden kandidaten gevonden worden om de kieslijsten te bevolken’, blikt schepen Kevin Defieuw (CD&V) vooruit naar de lokale verkiezingen van volgend jaar. ‘Populariteit mag daarvoor niet het enige criterium zijn.’

Ruim één jaar voor de lokale verkiezingen, zijn de voorbereidingen volop aan de gang. Door de gewijzigde kiesregels moesten politieke partijen vroeger dan voordien hun strategie bepalen. Of er uiteindelijk gekozen werd voor een plaatselijke partij of de nationale vlag, de focus is dezelfde. Er moeten vandaag duizenden kandidaten gevonden worden om de kieslijsten te bevolken. Evident vormen populariteit en bijgevolg stemmenpotentieel het belangrijkste criterium. Gezien de resem uitdagingen zou het kompas evenwel op een stevige, inhoudelijke bagage moeten staan.

Voor het eerst in tien jaar groeide de lokale schuldenberg. In 2022 steeg de totale schuld met 250 miljoen euro tot 8,4 miljard. Daarnaast daalden de gemeentelijke reserves met 309 miljoen euro of 8,8% tegenover 2021. De inflatie, de stijgende energieprijzen en de opeenvolging van loonindexaties wegen duidelijk op de financiën van de steden en gemeenten. Een kentering zit er niet meteen in. Door de stijgende rentes zullen lokale besturen daarenboven meer moeten betalen voor geleend geld. Ook de verplichte bijdrage voor de pensionering van de statutaire ambtenaren gaat crescendo. Deze nakende pensioneringsgolf is overigens een tweesnijdend zwaard. 

De lokale besturen vormen een grote werkgever. Volgens de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten (VVSG) zijn er in Vlaanderen bijna 194.000 lokale ambtenaren. De kans dat het aantal daalt, is zéér reëel. Maar liefst 1 op 4 gaat komende tien jaar met pensioen en in een krappe arbeidsmarkt is het opvangen van een pensioneringsgolf geen sinecure. Of het nu gaat over poetshulpen, technische profielen of administratief medewerkers. De steden en gemeenten zijn voor het binnenrijven van nieuw talent in voortdurende concurrentie met de private sector. Dat men er – ondanks de recente aanpassing van het rechtspositiebesluit – nog steeds flexibeler kan omspringen met aanwervings- en verloningsvoorwaarden, blijft een nadeel. In deze competitieve arbeidsmarkt is men overigens steeds meer in concurrentie met hogere overheden en met elkaar.    

Binnen de lokale besturen staan zowel het geldelijk, als het menselijk kapitaal duidelijk onder druk. De nieuwbakken verkozenen zullen hierdoor gedwongen worden zich af te vragen welke taken hun stad of gemeente nog wil en vooral kan uitvoeren. Een grondig kerntakendebat dringt zich dan ook op. Voor een ernstig debat zijn er evenwel twee voorwaarden. De plaatselijke noden en behoeften verschillen sterk van elkaar. Gent is Wevelgem niet en Wevelgem is Diepenbeek niet. 

(Lees verder onder de preview.)

De oefening moet bijgevolg op microniveau gebeuren. Daarnaast is het essentieel om het debat niet te beperken tot de ivoren gemeentehuistoren, maar de burger nauw te betrekken. Kiezen is altijd verliezen, ook binnen deze complexe oefening. De mensen zullen duidelijk geïmpacteerd worden door de output ervan en de keuze om bepaalde diensten of investeringen te schrappen. Voor de uitrol is draagvlak dan ook noodzakelijk.  

Als klap op de vuurpijl is er nog de schaduw van de Vlaamse verkiezingen. Afhankelijk van de spelers binnen de nieuwe meerderheid komt er een interne staatshervorming. Zowel bij verplichte fusies als bij het afschaffen van provincies (en bijgevolg herverdelen van bevoegdheden) zullen er grote inspanningen gevraagd worden van onze steden en gemeenten. Paradoxaal genoeg is het overigens niet ondenkbaar dat de besturen op basis van het geschetste kerntakendebat zelf aansturen op een gedragen fusie. Een verplicht kader is dan ook zinloos.

Het is duidelijk: onze steden en gemeenten komen in uitdagend vaarwater terecht. Daarom zal er meer dan ooit nood zijn aan staatsvrouwschap en staatsmanschap op lokaal niveau. Dit wil zeggen aan gedegen politici die in de evenwichtsoefening moeilijke keuzes durven maken. Lokale politieke partijen moeten in de huidige rekruteringsoefening dan ook verder kijken dan populariteit en de electorale D-day.

Kevin Defieuw is schepen voor CD&V in Wevelgem.