‘“Onze jongens” zullen het u niet vragen, maar zij hebben nood aan zorg’ 

‘Wie ons land verdedigt, verdient  niet alleen ons respect, maar ook onze zorg’, schrijft Nigel Chantrain, die tot vorig jaar zelf militair was. Hij pleit voor een decompressieperiode voor militairen die op missie zijn geweest.

Programma’s als ‘Kamp Waes’ dragen bij aan de groeiende populariteit en respect voor militairen, maar met respect alleen koop je geen eieren. Wat deze programma’s tonen zijn de ‘coole’ aspecten van het leger. Het sportieve, het avontuurlijke en de actie. Waar we echter moeten bij stilstaan is dat je zo maar één aspect ziet, in realiteit zijn er nog meer beproevingen en factoren die impact hebben op het leven van een militair. Wie ons land verdedigt, verdient dus niet alleen ons respect, maar ook onze zorg.

Volgens onderzoek van het Centrum voor Geestelijke Gezondheid vertoont 2,5 procent van de militairen symptomen die kunnen wijzen op het posttraumatisch stresssyndroom. Jaarlijks gaat het om 4 à 5 personen op ongeveer 400 patiënten die naar voren komen met klachten. Maar dat zijn  alleen degenen die opgemerkt worden of zichzelf aanmelden voor zorg. Realistisch is dit gewoon een grove onderschatting. Tussen 2017 en 2022 waren er 135 gekende gevallen, en stapten in die periode 68 militairen uit het leven. Er is al meermaals aan de alarmbel getrokken, nu is het de hoogste tijd voor meer aandacht voor psychosociale ondersteuning.

Snurkende collega’s en continue dreiging

Stel je voor, je bent op missie. 24 uur per dag, 7 dagen per week samen met je collega’s, vaak in gedeelde slaapruimtes, gedurende maanden in een land dat niet jouw thuis is. De eerste drie weken zijn cruciaal voor een militair: het vinden van een balans tussen privacy en samenleven, wat op zich al een uitdaging is, maar doe dit eens terwijl je je aanpast aan het klimaat en de situatie in je omgeving. Je loopt constant op je tenen om je collega’s niet te schofferen, of uit te barsten na het zoveelste gesnurk. Daarnaast ben je daar natuurlijk niet op vakantie; je hebt een missie te vervullen. Dit brengt dagelijkse stress met zich mee, zowel vanwege de taak die voor je ligt als vanwege de zorgen over het thuisfront. Communicatie met dierbaren is verbeterd dankzij technologie, maar dat maakt het vaak niet gemakkelijker, aangezien je meer op de hoogte bent van problemen thuis terwijl je niet in staat bent om te helpen wanneer jouw kind ziek is, of je dak lekt.

Dan zijn er nog de werkgerelateerde uitdagingen; ’s Nachts opgeschrikt worden door alarmen tot patrouilleren door gebieden waar incidenten met kleerscheuren of erger niet uitgesloten zijn en de constante waakzaamheid voor dreigingen. Getuige zijn van de naarste kanten die onze wereld kent. Het leven als militair in een buitenlands theater is een unieke en intense ervaring die zowel fysiek als mentaal uitdagend is.

Emoties blijven taboe

Het militaire leven is nog steeds grotendeels een machowereld waar praten over emoties vaak taboe is. Er ontstaan sterke vriendschappen en onderling begrip, want iedereen maakt hetzelfde mee op een eigen manier. Dit onderling begrip biedt weliswaar een vorm van mentale ondersteuning, maar kan niet alle psychologische belasting wegnemen. Laat staan dat je kan verwachten dat overbelaste collega’s de mentale ruimte hebben om die noodzakelijke ondersteuning altijd te kunnen bieden.

Het is dan ook onrealistisch om te verwachten dat militairen na 4 tot 6 maanden van intense stress plotseling kunnen terugkeren naar het normale leven alsof er niets is gebeurd. Vandaag zorgt het Militair Hospitaal in het geval van een kritiek incident of een potentieel traumatische situatie, zowel in België als in het buitenland, voor aangepaste opvang. Als je jezelf aanmeldt. Afhankelijk van de aard van de missie kan een decompressieperiode worden ingepland voor de terugkeer naar België.

Een decompressie periode is een periode van tijd die militairen wordt gegeven na een langdurige en intense ervaring. Tijdens deze periode worden ze uit de stressvolle omgeving gehaald om zich aan te passen aan het ‘normale’ leven en eventuele traumatische ervaringen te verwerken. Dit kan helpen om de kans op het ontwikkelen van posttraumatische stressstoornis (PTSS) te verminderen en de mentale gezondheid en welzijn van de betrokkenen te ondersteunen. Maar dat is dus nog altijd niet de standaard, althans voor onze militiairen. Andere landen doen dit intussen wel.

Als PS-minister Ludivine Dedonder haar POP-plan (‘People Our Priority’) echt ter harte neemt, dan maakt ze nog voor het einde van haar legislatuur de decompressieperiode geen optie, maar een evidentie gezien het niet gaat om een luxe-vakantie. Het gaat ook niet om een gestyleerde versie van Kamp Waes. Dit is  een essentiële overgangsfase waarin militairen kunnen wennen aan het leven buiten de missiezone en zich kunnen voorbereiden op hun terugkeer naar huis. Want eenmaal thuis hernemen de dagelijkse taken en zorgen.  Het is niet alleen een kwestie van respect voor hun dienst, maar ook van zorg voor het welzijn op lange termijn.

Nigel Chantrain is voorzitter van Open VLD Borgerhout. Tot september 2023 was hij zelf militair, en dit gedurende een periode van 11 jaar. Hij schreef dit opiniestuk als evaluatie van het ‘People Our Priority’-plan van defensieminister Dedonder.