Onderzoek naar stemgedrag: ‘Walen vinden klimaat belangrijker dan Vlamingen’

In deze verkiezingscampagne komt het klimaatvraagstuk gek genoeg nauwelijks aan bod, maar in 2019 was dat helemaal anders.

In een recent wetenschappelijk artikel in het tijdschrift Acta Politica onderzoeken doctoraatsonderzoeker Ward Peeters (UGent) en professor politieke wetenschappen Hilde Coffé (University of Bath) de invloed van klimaat op het stemgedrag van Vlaamse en Waalse kiezers bij de federale verkiezingen van 2019.

In Wallonië kon de groene partij toen grote winst optekenen – Ecolo ging van 8,8 procent in 2014 naar 16,5 procent in 2019. In Vlaanderen kwam er ondanks de klimaatdrukte geen spectaculaire groene golf: Groen steeg van 8,5 procent in 2014 naar 9,7 procent in 2019.

Ward Peeters: Klimaat was in 2019 echt een hot item in de campagne. Je had toen de grote klimaatmarsen, je had de klimaatjongeren. Maar het verkiezingsresultaat van Groen en Ecolo verschilde heel sterk. Dus zijn we ons gaan afvragen waaraan dat kon liggen. In 2014 behaalden Groen en Ecolo nog wel ongeveer dezelfde verkiezingsuitslag, en als partij zijn ze, zowel qua ontstaansgeschiedenis als qua ideologisch profiel, heel gelijkend.

25 dagen wettelijk verlof en vanuit elke woning drie bomen kunnen zien: dit is het kiesprogramma van Groen

Waar zaten de verschillen dan?

Peeters: We zijn om te beginnen nagegaan of kiezers die belang hechten aan groene issues en progressieve klimaatstandpunten innemen in het stemhokje ook echt vaker uitkomen bij groene partijen. Dat blijkt inderdaad het geval. Zeker als kiezers die partijen als de eigenaar van dat thema beschouwen, wat tot op grote hoogte geldt voor Groen en Ecolo. Maar Ecolo is er veel beter dan Groen in geslaagd om deze kiezers te overtuigen.

Waaraan lag dat?

Peeters: Een van de verklaringen is dat Groen in Vlaanderen op het thema klimaat in de campagne veel meer concurrentie ondervond dan Ecolo in Wallonië. Zo was er de N-VA, die in de campagne op de proppen kwam met zogenoemd ecorealisme, als een soort alternatieve benadering van het klimaatvraagstuk.

In onderzoek zien we dat heel vaak, dat partijen gaan reageren als een andere partij met een nieuw thema een electorale bedreiging vormt. Naast de N-VA waren er andere partijen, met name de toenmalige SP.A, die juist soortgelijke standpunten als Groen gingen innemen, en die deze standpunten ook belangrijker gingen maken in het eigen partijprogramma.

En dat werkte?

Peeters: Zeker. Uit postelectoraal onderzoek is gebleken dat Groen in de laatste maand voor de verkiezingen een derde van zijn potentiële kiezers vooral aan de SP.A is kwijtgeraakt. Van dat soort concurrentie had Ecolo in Wallonië veel minder last. De PS, de grootste Waalse partij, was vooral bezig linkse kiezers ervan te overtuigen dat een stem voor de PTB een verloren stem was. Daarnaast zagen we dat Waalse kiezers ook gewoon meer belang hechten aan het thema klimaat dan Vlamingen – 33 procent van de Walen gaf aan klimaat als een zwaarwegend thema te beschouwen in het maken van een stemkeuze, tegenover 22 procent van de Vlamingen.

Hoe komt dat?

Peeters: Een mogelijke verklaring is het gewicht van het thema migratie in Vlaanderen in de campagne van 2019. De N-VA was ook net uit de federale regering gestapt uit verzet tegen het VN-Migratiepact.

Het VN-migratiepact doorgelicht: alles wat u moet weten over ‘Marrakesh’

Een tweede verklaring is dat Ecolo in Wallonië toch een soort gevestigde partij is geworden, terwijl Groen in Vlaanderen nog altijd als een junior-partij wordt gezien. Groen heeft het daarom moeilijker om de eigen thema’s op de agenda te krijgen. Al wil ik wel benadrukken dat Groen in vergelijking met de andere Vlaamse partijen nog altijd veel beter is in het aantrekken van kiezers die de zorg om het klimaat hoog in het vaandel voeren.

Het klimaatvraagstuk lijkt in deze verkiezingscampagne –toch zeker in Vlaanderen – heel weinig aan bod te komen. Dat voorspelt dus weinig goeds voor Groen?

Peeters: Als je de media volgt of De Stemtest bekijkt, zie je inderdaad dat het thema niet echt leeft. Er is natuurlijk geen één-op-éénrelatie, maar dat zou een van de redenen kunnen zijn waarom Groen het slecht doet in de peilingen.