Nog maar 11.000 asielzoekers opvangen tegen 2029: hoe realistisch is dat?

Het aantal opvangplaatsen voor asielzoekers terugbrengen van meer dan 30.000 naar 11.000 in 2029 – het is een idee dat in de federale formatiegesprekken over migratie al een tijdje circuleert. Maar hoe realistisch is het voorstel? Knack vroeg het aan migratie-experts Marc Bossuyt en Ellen Desmet.

In een interview met De Standaard reageert uittredend staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) op het streefdoel van 11.000 opvangplaatsen voor asielzoekers tegen 2029 dat in de nota van formateur Bart De Wever (N-VA) stond. ‘Ik heb dat nooit beloofd voor de toekomst, de instroom hangt ook af van de geopolitieke situatie. Maar dat cijfer geeft de richting aan van de besparing die we op het vlak van opvang kunnen doen’, zegt De Moor. ‘Een substantiële vermindering moet de doelstelling zijn.’

In een eerdere factcheck plaatste Knack al vraagtekens bij de vraag of de berekening van die 11.000 plaatsen wel een correcte toepassing is van de verdeelsleutel uit het Europese Migratiepact. Nu duidelijker wordt welke richting de formatiegesprekken uitgaan over migratie, zoeken we uit of een streefdoel van 11.000 opvangplaatsen überhaupt realistisch is.

Migratie-experts Marc Bossuyt, ere-commissaris-generaal voor vluchtelingen en staatlozen, en professor migratierecht Ellen Desmet (UGent) reageren.

Marc Bossuyt: ‘Het aantal opvangplaatsen kan drastisch verminderd worden’

‘Bij de helft van de mensen die tegenwoordig asiel aanvragen in België is vastgesteld dat ze door andere landen zouden moeten worden opgevangen. Elke maand vragen bovendien zo’n honderdtal mensen asiel aan in België terwijl zij al elders als vluchteling erkend zijn. Bovendien dient zowat één op de vijf geweigerde asielzoekers een nieuwe aanvraag in. Als België die specifieke categorieën asielzoekers alvast niet meer moet opvangen – Europa zou daarover een regeling kunnen uitwerken – dan zouden we sneller in de richting van die 11.000 kunnen evolueren. Het aantal mensen dat we moeten opvangen, zou dan drastisch verminderen. Natuurlijk moet je de zaken niet omkeren. Je moet geen streefdoel opstellen en daarna een beleid gaan voeren. Eerst moet je een beleid voeren en vervolgens kan je tot zo’n cijfer komen.’

‘In de formatiegesprekken lijkt het erop dat er zaken zullen mogelijk worden die dat voorheen niet waren. Mevrouw De Moor wijst erop dat ze in de Vivaldi-regering altijd botsten op Ecolo, Groen en de PS. Als die er niet meer bij zijn, zal de moeilijkste knoop bij Les Engagés liggen, aangezien die partij een aantal erfgenamen telt van mevrouw Joëlle Milquet (voormalig CDH-minister van Binnenlandse Zaken, nvdr).’

‘In 2020 was ik voorzitter van de commissie voor de evaluatie van het beleid inzake de vrijwillige terugkeer en gedwongen verwijdering van vreemdelingen. In die functie heb ik op twee punten aangedrongen. Eén: de absolute noodzaak om een wettelijke regeling voor de woonstbetreding uit te werken. Je kan niet verwachten dat de politie ook maar enige inspanning zal doen om illegaal verblijf te bestrijden zolang dat punt niet geregeld is. In de vorige regeringen is het voorstel er niet doorgeraakt, maar het is absoluut nodig.’

‘Een tweede punt ligt politiek zeer delicaat –vooral omdat er veel misverstanden over bestaan. De overheid kan geen mensen verwijderen zonder ze eerst vast te houden. Als je dan zegt “Zodra er een kind in het spel is, kun je een gezin niet meer vasthouden”, dan geef je een heel grote categorie mensen eigenlijk de boodschap: “U zult niet gedwongen verwijderd kunnen worden, dus u zou wel bijzonder dom zijn als u vrijwillig het land zou verlaten.” Als je de boodschap wil geven dat het beleid écht gaat veranderen, zou je dat moeten aanpakken.’

Ellen Desmet: ‘België is al duizenden keren veroordeeld’

‘Je kan mensen niet verbieden om naar een bepaald land te gaan. Iedereen heeft het recht om asiel aan te vragen. Of 11.000 opvangplaatsen een realistisch streefcijfer is, hangt ervan af hoe het Europese Migratiepact wordt uitgevoerd en op welke manier andere landen hun solidariteit invullen. Maar dan nog zijn er vraagtekens. Het Europese migratiebeleid is erop gericht te verhinderen dat asielzoekers überhaupt tot aan de Europese grenzen raken. Met pushbacks, boetes voor vervoersmaatschappijen en deals met derde landen wil men dat voorkomen. Op die manier verschuift de druk vooral naar die derde landen, die vaak al disproportioneel veel vluchtelingen opvangen.’

‘Het ziet ernaar uit dat de volgende regering een strenger migratiebeleid zal voeren. Maar dé vraag is hoe dat matcht met het mensenrechtenperspectief of het perspectief van de rechten van migranten en asielzoekers. Het klopt dat veel asielzoekers nog een tweede keer asiel aanvragen, nadat ze dat eerst al deden in Italië of Griekenland. Maar je moet je afvragen waarom ze dat doen.’

‘Vaak is het omdat de opvangomstandigheden in die landen ondermaats zijn en mogelijk leiden tot een onmenselijke behandeling. Dat is een schending van artikel drie van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Zowel het Europees Hof voor de Rechten van de Mens als het Hof van Justitie hebben trouwens al geoordeeld dat we in die gevallen mensen niet mogen terugsturen. Dus: het is niet omdat mensen voor een tweede keer asiel aanvragen, dat ze daar per definitie geen recht op zouden hebben.’

‘De Belgische staat is al duizenden keren veroordeeld door nationale rechtbanken omdat ze geen opvang heeft gegeven aan verzoekers om internationale bescherming. Zelfs het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft België al verplicht om die opvang te voorzien. Je kunt niet zomaar zeggen “Het zijn er te veel.” Wanneer de regering die beslissingen van rechtbanken gewoon naast zich neerlegt, ondermijnt ze de rechtsstaat. Dat is een zeer zorgwekkende evolutie.’

‘Door gewoon een cijfer bij te stellen, fiets je niet weg uit de problematiek. We zitten op het terrein nog altijd met een crisis. Er staan nog altijd 3500 mensen op de wachtlijst om een plek te krijgen, die daar recht op hebben. We zouden beter eerst onze juridische verplichtingen naar die mensen nakomen. Het is niet omdat België zegt “We willen maar 11.000 asielzoekers”, dat er globaal gezien minder mensen internationale bescherming zullen nodig hebben.’