Waarom wordt Open VLD-voorzitter Lachaert niet uitgedaagd? ‘Niemand durft zijn mond open te doen’

Net nu de Vlaamse liberalen zo’n behoefte hebben aan nieuw bloed, zet jongerenvoorzitter Philippe Nys een stap opzij. Een ongewenste aanraking bij een vrouwelijk medebestuurslid op een liberale afterparty maakte zijn positie onhoudbaar. De 29-jarige Nys was ambitieus en woog op het jongste partijcongres. Samen met de jonge turken om zich heen durfde hij de partijtop uit te dagen. Het is een pijnlijke zaak voor de betrokkenen, maar ook voor de partij komt ze ongelegen.

Want de klad zit erin bij de Open VLD. Volgens de recente peiling van Het Laatste Nieuws, VTM Nieuws, Le Soir en RTL behaalt de partij nog 8,3 procent van de stemmen, haar laagste score ooit. Uiterlijk begin juli komt voorzitter Egbert Lachaert met een Operatie Redding. Ondertussen legt Vincent Stuer, medewerker van Guy Verhofstadt, zijn radicale vernieuwingsplannen voor het politieke personeel opnieuw op tafel. Maar of hij veel gewicht in de schaal legt, is onduidelijk.

6 Kamerzetels

Verschillende partijleden met wie Knack kon spreken, geloven niet echt in Operatie Redding. Dat Lachaert elf maanden voor de verkiezingen nog met een actieplan komt, voelt aan als paniekvoetbal. Toch wordt hij niet openlijk aangevallen. En dat heeft veel te maken met de lijstvorming. Dezer dagen legt de partijtop de puzzel van de verkiezingslijsten en daarbij neemt de voorzitter traditiegetrouw het voortouw, samen met campagneboegbeeld en premier Alexander De Croo. Op een goed blaadje staan bij de voorzitter is in elke partij verstandig, maar voor Open VLD’ers met ambitie lijkt het vandaag een kwestie van leven of dood. Want volgens de prognoses van politoloog Pascal Delwit (ULB) op basis van bovenvermelde peiling gaat de Open VLD in 2024 van 12 naar 6 Kamerzetels: twee in de kieskring Oost-Vlaanderen, telkens één in de andere kieskringen. In het Vlaams Parlement zijn er volgens Delwit 9 zetels veil, maar de boodschap is helder: je moet al lijsttrekker worden om kans te maken.

Die angst werkt verlammend. Partijleden vertellen hoe er onderling kritiek wordt geuit, die verstomt wanneer Lachaert de ruimte betreedt. Een insider: ‘De partijtop snapt het niet, want niemand durft zijn mond open te doen. Men wijst naar de ideologische weeffout van de Vivaldi-coalitie (die bestaat uit liberalen, socialisten, groenen en CD&V, nvdr) of naar de pers. Ze begrijpen niet dat ze óók naar onze mensen en hun geloofwaardigheid moeten wijzen.’

Die kritiek is onder meer bedoeld voor liberale parlementsleden die soms al 10 jaar of langer in het parlement zitten en al die tijd volstrekt onzichtbaar zijn gebleven. Iemand spreekt over een ‘ambtenarenmentaliteit’ – een bijzonder zware aantijging onder liberalen.

Flipflop

Maar het gaat ook over de partijtop, van ministers tot de voorzitter zelf. Openlijk stelt niemand Lachaerts positie ter discussie. Een al bij al brave vergelijking tussen de voorzitter en oud-bondscoach Roberto Martínez – de geforceerde optimist die bij de Rode Duivels te lang doorging op de vertrouwde manier – is zowat het felste wat naar buiten sijpelt.

Off the record klinkt het her en der wel dat zijn tijd erop zit. Het vooruitzicht dat Lachaert voortaan ‘donkerblauw’ zal communiceren en zich zal afzetten tegen de Vivaldi-regering, wordt lauw onthaald. De voorzitter voer wel vaker een wankelmoedige koers, waarbij hij de ene keer het partijstandpunt in de verf zette en de andere keer blindweg de beslissingen van premier De Croo en zijn regering steunde. In de politieke cartoons van Erik Meynen is Lachaert de flipfloppende voorzitter met de zinsnede ‘eerst was Open VLD voor, maar nu zijn we tegen’. Hij is nog maar drie jaar voorzitter, en toch draagt Lachaert die bagage al met zich mee. Er rijzen twijfels of hij wel de geknipte persoon is om een frisse wind door de partij te laten waaien.

‘Niet onze ideeën zijn aan vernieuwing toe, wel ons politieke personeel’, zegt een liberale topper. Een andere bron: ‘Kijk naar een partij als Vooruit. Denk je dat een oudgediende als Bruno Tobback even populair zou zijn als voorzitter Conner Rousseau als hij letterlijk hetzelfde zou zeggen? Nee dus. In de politiek doen figuren ertoe.’

Maar omdat er geen opvolger klaarstaat voor Lachaert zitten de Vlaamse liberalen met een dilemma. Als De Croo en Lachaert harder op het blauwe gaspedaal drukken, dreigt de verlamming van de federale regering. De hetze rond de pauzeknop-uitspraken van De Croo rond de Europese Natuurherstelwet, waarmee de premier de groene regeringspartners bruuskeerde, was dan alleen maar een voorproefje. En als de partij zich terughoudend opstelt, lijkt ze zich naar de slachtbank te laten leiden. Intussen lijkt de hoop op een kanseliersbonus voor premier De Croo vervlogen. ‘Er is maar één conclusie: de top is op.’