Na debat van 40 uur: Vlaams Belang en PVDA scoren, Open VLD en Groen in de knoop met zichzelf

Het marathondebat in de Kamer was de generale repetitie voor de nieuwe oppositie van de regering van Bart De Wever (N-VA). Hoe deden de Vlaamse partijen het?

‘Pensioenen zijn complex. Ik vind het heel knap dat u het toegeeft.’ Wie donderdagavond het debat over de regeerverklaring van Bart De Wever (N-VA) nog volgde, was getuige van een hoffelijk moment tussen minister van Pensioenen en Financiën Jan Jambon (N-VA) en Kim De Witte (PVDA).

In de thematische discussie rond de pensioenen moest Jambon toegeven dat hij eerder in het marathondebat een fout had gemaakt. Tegenover de PVDA had hij beweerd dat ziekte wel als gelijkgestelde periode telt in de berekening van de bonus-malus, die langer werken beloont en korter werken bestraft. Dat bleek niet te kloppen: ziekte is enkel een gelijkgestelde periode voor de pensioenopbouw, niet voor de bonus-malus. ‘Ik zou Bijbels kunnen zeggen: “Wie zonder zonden is, werpe de eerste steen”’, aldus Jambon. ‘Niet iedereen hier is echter gebonden door de bijbel, dus ik zal dat niet doen.’

Pijlsnel stuurde de PVDA een persbericht de wereld in getiteld ‘Minister van Pensioenen Jambon erkent zijn fout en moet PVDA gelijk geven in pensioendebat’.

Kort daarvoor had die andere oppositiepartij, het Vlaams Belang, nog trots aangekondigd dat de begrotingstabellen van Arizona fouten bevatten. Kamerlid Wouter Vermeersch ontdekte een ‘vergetelheid’ van 274 miljoen euro. De regering-De Wever had de tekorten in de sociale zekerheid niet opgenomen. ‘Urenlang debatteren op basis van verkeerde cijfers is ongezien’, aldus fractievoorzitter Barbara Pas.

Statuten verscheuren

Het is wellicht geen toeval dat uitgerekend het Vlaams Belang en de PVDA de regering-De Wever op foutjes konden betrappen. Van alle oppositiepartijen toonden zij zich het meest verbeten in het 40 uur durende marathondebat in de Kamer.

De twee radicale partijen hebben heldere tegenstanders. Voor het Vlaams Belang is dat de N-VA, voor de PVDA is dat Vooruit.

De aanvalslijn van het Belang is opvallend communautair gekleurd. Uiteraard is de core business van de partij – migratie – een essentieel onderdeel van haar kritiek op Arizona. Maar aangezien de uitwerking van de maatregelen op zich laat wachten, verkiest het VB zich te richten op iets tastbaars. En dat is de keuze van de N-VA om in een federale regering te gaan zitten zonder staatshervorming.

Barbara Pas vatte haar aanval plastisch samen: vanaf het spreekgestoelte verscheurde ze de N-VA-partijstatuten. Daarin staat dat de N-VA ‘logischerwijs kiest voor de onafhankelijke republiek Vlaanderen’.

Ook een maatregel als de meerwaardebelasting op aandelen wordt in dat frame gekaderd: vooral Vlamingen zullen die betalen. ‘Conner Rousseau (Vooruit) haalde met die meerwaardebelasting een trofee binnen’, aldus Wouter Vermeersch. ‘De Jambontaks is een trofee voor de socialisten die Vlaanderen pijn zal doen.’

Met 20 Kamerzetels heeft het Vlaams Belang recht op een pak inhoudelijke medewerkers. Met dossiervreters à la Vermeersch op begroting, maar ook iemand als Francesca Van Belleghem op migratie, is de partij in staat om Arizona de komende jaren te doen zweten.

Blussen met pyromanen

Dat geldt ook voor de 15 Kamerleden van de unitaire fractie PVDA-PTB. Voorzitter Raoul Hedebouw heeft niets van zijn retorisch talent verloren. Tijdens het marathondebat was het evenwel fractieleider Sofie Merckx die haar duivels kon ontbinden. Vooruit is de gebeten hond. De besparingen in de pensioenen, in de welvaartsenveloppe en in de werkloosheid kadert de PVDA als een veel te hoge prijs voor regeringsdeelname.

 De marxisten worden geholpen door de socialistische vakbond ABVV. Merckx: ‘Die schrijft het volgende over het akkoord: “Het hoofdstuk arbeidsmarkt lijkt een weergave van het verkiezingsprogramma van de MR of de N-VA. Het is flexibilisering op maat van de bedrijven.” Het VBO, de werkgeversorganisatie, noemt het regeerakkoord een “krachttoer” van de formateur en feliciteert hem.’ Ook de onzekere opbrengsten van de meerwaardebelasting vormen een dankbaar doelwit.

Vooruit riposteert dat zij tenminste de handen vuilmaken. Of in de beeldspraak van Rousseau en co.: ‘Als de wereld brandt, gaan wij mee blussen.’ De PVDA geeft er een draai aan: ‘U gaat de wereld blussen, maar u doet dat samen met pyromanen.’

Slechtst denkbare persoon

Het zijn niet toevallig het Vlaams Belang en de PVDA die het hardst beuken tegen Arizona. De partijen zijn nooit welkom geweest in een federale regering, en zullen dat ook niet snel worden. Zij blijven maagdelijk wit en kunnen de hemel beloven.

Hoe anders is de rol voor de Open VLD en Groen. Beide partijen hangen na de verkiezingen 9 juni in de touwen. Er kwamen nieuwe partijvoorzitters. Bij de liberalen wordt gesproken van een totale hernieuwingsoperatie, met een nieuwe naam als einddoel.

Maar dat neemt niet weg dat de fracties geloofwaardigheid ontberen in het debat. Het helpt niet dat ex-ministers de oppositiebanken bezetten, van Alexander De Croo en Paul Van Tigchelt (beiden Open VLD) tot Petra De Sutter en Tinne Van der Straeten (beiden Groen).

Theoretisch gesproken liggen er kansen voor het rapen. Neem het rookverbod op terrassen of de meerwaardebelasting, een van de taksen die de Open VLD in haar kwarteeuw beleidsdeelname heeft kunnen tegenhouden.

Alleen is de partij te kwetsbaar op andere flanken. Kersvers fractieleider Alexia Bertrand, gewezen staatssecretaris voor Begroting, die de regering-De Wever aanvalt op haar begrotingsbeleid? Hoe terecht die kritiek ook mag zijn: die vlieger gaat niet op. Met de woorden van De Wever: ‘Bent u niet de slechtst denkbaar geplaatste persoon om ons daarover te ondervragen?’

Het siert Bertrand dat ze later in het debat reflecteert over de eigen rol. ‘Bescheidenheid is altijd een goede kwaliteit. Ik heb al gezegd dat het niet gemakkelijk was om de juiste toon te vinden na 25 jaar in de meerderheid’, zei ze. Met als toevoeging: ‘Maar ik moet vaststellen dat het voor ons even moeilijk is als voor jullie in de meerderheid.’

De Open VLD moet de aanval inzetten op een regering met zusterpartij MR. Dat schuurt en wringt. Voor heel wat Open VLD-leden is Georges-Louis Bouchez (MR) de nieuwe heiland. Hoe geloofwaardig is het weerwerk dan nog?

Energie-eiland

Groen en Ecolo zitten wel broederlijk samen in de oppositie. Maar veel heeft Groen niet aan Ecolo, dat gedecimeerd is tot twee (!) Kamerleden. Ondertussen zetelt ex-vicepremier Petra De Sutter nog wel. Hoe geloofwaardig is zij met haar mogelijke toekomst als rector van de UGent in het achterhoofd? Voor Tinne Van der Straeten is het eveneens moeilijk, zeker met een hoofdpijndossier als het peperdure energie-eiland van Elia.

Op het vlak van migratie heeft Groen het ook lastig. Welke lessen hebben de groenen te geven wanneer de Vivaldi-regering 10.000 keer werd veroordeeld in de opvangcrisis? Ook al zaten zij niet eens zelf aan de knoppen – dat waren CD&V-staatsecretarissen Sammy Mahdi en Nicole de Moor.

Oude rot en fractieleider Stefaan Van Hecke deed aardige pogingen om Arizona te destabiliseren. De partij die ethische thema’s als abortus belangrijk vindt en het belang van ontwikkelingssamenwerking hoog in het vaandel draagt, kan wel degelijk prikken.

Maar Groen kan nu eenmaal niet radicaler gaan dan de PVDA. Bovendien hebben de groenen de tijdgeest niet mee. Het klimaatluik in het regeerakkoord is zeer summier, er liggen oppositiekansen voor het grijpen. In de publieke opinie lijkt het klimaatprobleem fors aan terrein te hebben verloren.