N-VA zoekt voorzitter (m/v): wordt het Valerie Van Peel, Sander Loones of toch iemand anders?

Nu Bart De Wever premier is moet de N-VA voor het eerst sinds 2004 op zoek naar een nieuwe voorzitter. Sander Loones werd ooit genoemd, Valerie Van Peel wordt getipt.

Bart De Wever leek tot een paar weken geleden wel een ‘voorzitter voor het leven’. Al in oktober 2004 werd hij met een meerderheid van 95 procent door een N-VA-congres verkozen als tweede voorzitter van die partij, de opvolger van ‘stichter-voorzitter’ Geert Bourgeois.

Bijna 21 jaar later zal de N-VA moeilijk anders kunnen dan een nieuwe voorzitter aanduiden. Hoewel: bij de PS bleef Elio Di Rupo gewoon voorzitter toen hij tussen 2011 en 2014 premier van België was. Zijn taken werden toen overgenomen door een ‘waarnemend voorzitter’, eerst Thierry Giet en daarna Paul Magnette. Ook dat zou een optie kunnen zijn voor de N-VA: een waarnemend voorzitter.

Maar wie zou dan de nieuwe voorzitter worden? De kwestie was in 2014 even aan de orde, toen de N-VA meer dan dertig procent van de stemmen haalde en de grootste partij zou zijn bij de regeringsvorming van wat later ‘Zweeds’ zou heten. Uiteindelijk ging de functie van regeringsleider naar de voorzitter van de enige Franstalige regeringspartij, Charles Michel (MR).

Maar er was wel nagedacht, en De Wever zelf liet de naam vallen van Sander Loones, toen kersvers Europarlementslid. Elf jaar later is Loones uitgegroeid tot een vaste waarde in het parlement – Europees, Kamer, Vlaams: Loones heeft het allemaal al gezien. Op een blauwe maandag was hij zelfs de bijzonder kortstondige vervanger van Steven Vandeput als minister van Defensie.

Als begrotingsspecialist in de Kamer legde Sander Loones de voorbije regeerperiode meermaals premier Alexander De Croo (Open VLD) het vuur aan de schenen: als ‘dossierman’ heeft hij een uitstekende reputatie. Maar hij is niet de vlotste spreker, en of hij het grote politieke spel in de vingers heeft, is evenmin een uitgemaakte zaak.

Kleurloze secondant

Maar dat hoeft niet. Partijvoorzitters die de partij echt leiden en de grote lijnen zelf uitzetten, zijn veelal voorzitters van oppositiepartijen. Doorgaans wordt de politieke leider van de belangrijkste partij ook de eerste minister in de regering. Meestal (niet altijd) is dat dus de uittredende voorzitter.

Dat is bij alle partijen zo: check Guy Verhofstadt tijdens paars, check Yves Leterme, check Elio Di Rupo. Alexander De Croo was een uitzondering: toen hij in 2021 premier werd, was hij uittredend vicepremier. Maar hij had bij de verkiezingen van 2019 wel een aanval van partijvoorzitter Gwendolyn Rutten moeten afslaan, die tijdens de campagne even probeerde om zichzelf in polepositie te plaatsen.

Als zo’n vedette zelf premier wordt, kiest de partij van de premier als nieuwe voorzitter meestal een ‘man of vrouw in de schaduw’, een harde werker met een onkreukbaar imago, een ideale caretaker om op het eigen huis te letten op het moment dat de echte vedette voortdurend in de vuurlinie staat.

Soms lukt dat. Jo Vandeurzen en nadien Marianne Thyssen waren de CD&V-voorzitters toen Yves Leterme (en tussendoor Herman Van Rompuy) de federale regering leidden. Soms draait het minder goed uit. Egbert Lachaert (Open VLD) was zelf te graag politieke vedette toen de tandem Alexander De Croo-Vincent van Quickenborne zich met het land bezighielden. Uiteindelijk moest Tom Ongena redden wat er te redden viel. Ongena was perfect gecast als kleurloze secondant, maar hij kwam veel te laat om de partij nog op orde te kunnen krijgen.

Dus als Bart De Wever de enige ware vedette van de N-VA moet blijven, het Gezicht der Gezichten, dan is een type als Sander Loones geknipt voor de functie. Of Steven Vandeput – die vandaag waarnemend voorzitter is: minzamer maar ook grijzer vindt men niet ten westen van Limburg.

Moedige ‘femme fatale’

Maar er is nog een andere mogelijkheid. In zijn politieke nieuwsbrief W16 liet journalist Wouter Verschelden de naam vallen van Valerie Van Peel. Van Peel heeft de politiek vaarwel gezegd. Dat gebeurde uit pure frustratie met een Kamer die nooit voluit durft te gaan om een uitstekend wetsvoorstel aan te nemen als dat van de oppositie komt. Dat was tijdens Vivaldi het lot van haar initiatief om asbestslachtoffers beter te vergoeden.

Maar zeg nooit nooit. Van Peel is wie ze is: intelligent, welbespraakt, moedig – ze durft haar nek uit te steken en indien nodig voor haar beurt te spreken – een figuur die liever vooraan op het podium staat dan ergens tussen de andere figuranten in de coulissen van de Wetstraat. Ze heeft zelfs iets van een femme fatale, het type dat zich helemaal durft te gooien voor de goede zaak, wat die ook moge zijn.

Met Valerie Van Peel zou de N-VA kiezen voor een type-Karel De Gucht. Die werd voorzitter in de paarse jaren, toen Verhofstadt premier was en Patrick Dewael minister-president van Vlaanderen. Met De Gucht kregen de Vlaamse liberalen in één klap dríé vedetten aan het roer. Daar is natuurlijk hommeles van gekomen, maar pas nadat in 2003 de partij met 25,9 procent de beste verkiezingsuitslag uit haar naoorlogse geschiedenis haalde.

Bovendien kreeg De Wever kritiek dat er te weinig vrouwen in zijn regering zaten. Het is niet juist dat de N-VA een vrouwonvriendelijke partij zou zijn (toch niet vrouwonvriendelijker dan de anderen), want behalve Anneleen Van Bossuyt (federaal) zijn ook Annick De Ridder, Zuhal Demir en Cieltje Van Achter (Vlaams) minister, en in Antwerpen heeft De Wever zich als burgemeester laten vervangen door Els van Doesburg.

Vraag is of zelfs de N-VA het zich uiteindelijk kan veroorloven om een politiek talent als Van Peel achteloos kwijt te spelen. En of Van Peel haar ontgoocheling heeft kunnen doorspoelen. Als het haar echt te doen is om een betere financiële compensatie van asbestslachtoffers (waar overigens niet aan getwijfeld hoeft te worden), dan zijn er slechtere functies in deze maatschappij om daar iets aan te doen dan het voorzitterschap van de grootste politieke partij van het land.