Onderzoek: moslima’s zijn de grootste voorstanders van gendergelijkheid in de politiek  

Onderzoek van politiek sociologe Samira Azabar (Universiteit Antwerpen en Radboud Universiteit) legt opvallende tendensen bloot in het stemgedrag van Belgische moslims. ‘In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is religie vaak een drijvende factor achter politieke betrokkenheid. Al uit zich dat niet bij het kiezen van een partij.’

Azabars recente doctoraat Halal Resistance: Unraveling Muslims’ political agency peilde naar de manieren waarop Belgische moslims hun politieke overtuiging uiten. Dat gaat van een stem uitbrengen bij de verkiezingen tot producten boycotten of naar een protestmanifestatie gaan. In steden als Brussel (25 procent) en Antwerpen (20 procent) heeft een groot deel van de inwoners een moslimachtergrond. Hun stem kan dan ook doorslaggevend zijn bij de verkiezingen van 2024.

Gender

Moslimvrouwen zijn in België de grootste voorstanders van een gendergelijke politiek. Meer dan niet-moslimvrouwen willen ze evenveel vrouwen als mannen zien in de politieke besluitvorming, al zijn de verschillen niet groot. Niet-moslim- en moslimmannen zitten volgens de studie dan weer minder in met een politiek evenwicht tussen mannen en vrouwen. Toch stemmen moslimvrouwen niet uitsluitend op (moslim)vrouwen, maar spreiden ze meer dan hun mannelijke geloofsgenoten hun stemmen over kandidaten met verschillende achtergronden. Moslimmannen kiezen er vaker voor om uitsluitend op moslimmannen te stemmen. ‘Het gebeurt wel vaker dat kiezers stemmen op politici die sterk op hen lijken. Zo kiezen vrouwen er ook vaker voor om op vrouwen te stemmen en zijn etnische minderheden ook meer geneigd om te kiezen voor kandidaten met een etnische minderheidsachtergrond’, zegt Azabar.

‘Eerder onderzoek ging ervan uit dat moslimvrouwen conservatief waren en daarom vaak op mannen stemmen’, zegt Azabar. ‘Ons onderzoek heeft dat effect niet blootgelegd. Moslimvrouwen stemmen nog steeds heel erg gendered, wat inhoudt dat ze vaak heel bewust kiezen voor een vrouwelijke politicus. Toch voelen ze zich niet altijd vertegenwoordigd door de moslimvrouwen die partijen boven aan de lijst zetten, omdat ze het gevoel hebben dat die niet van het partijstandpunt kunnen afwijken. Daarom kiezen ze ervoor om gespreid te stemmen op kandidaten die ze wel vertrouwen om hun belangen als moslim én als vrouw te behartigen’, zegt Azabar.

Invloed religie

Opvallend is dat de invloed van religie in het stemhokje beperkt blijft. Zo zou slechts 6 procent van de Belgische moslims zich bij het uitbrengen van hun stem laten leiden door religieuze thema’s zoals het hoofddoekenverbod of religieus slachten. Andere onderwerpen, zoals onderwijs en een gelijke toegang tot de woon- en arbeidsmarkt, spelen een grotere rol. Azabars onderzoek toonde aan dat moslims net door die thema’s kiezen voor linkse partijen. Ook het partijstandpunt rond migratie en diversiteit is een doorslaggevende factor. Bij de verkiezingen van 2018 was dat aantal linkse moslimkiezers toegenomen tegenover de verkiezingen van 2012, terwijl niet-moslims vaak net rechtser stemden. ‘Als het op religie aankomt, voelen moslims zich niet gerepresenteerd door linkse partijen, maar ook rechtse partijen slagen daar niet in’, legt Azabar uit. ‘Daardoor laten moslims zich, als sociaal-economisch kwetsbare groep, vaker leiden door die sociaal-economische thema’s in het stemhokje.’

Religie als verzet

Hoewel Belgische moslims religie niet laten doorwegen bij hun keuze bij de verkiezingen, speelt hun geloof wel degelijk een rol in andere vormen van politieke participatie. ‘Religie kan een drijvende factor zijn bij het organiseren van protesten of het verspreiden van petities. Uit het onderzoek blijkt zelfs dat mensen die zichzelf als strikter religieus beschouwen, sneller geneigd zullen zijn om te protesteren of op een andere manier hun politieke mening te uiten. Dat komt vooral uit een sterk rechtvaardigheidsgevoel’, zegt Azabar. Ook de discriminatie waarmee moslims te maken krijgen en de invloeden van buitenlandse nieuwsmedia wakkeren politiek engagement bij Belgische moslims aan.

Vertrouwen in de politiek

Terwijl het vertrouwen in de politiek in ons land keldert, hebben Belgische moslims volgens het onderzoek net een groter vertrouwen in het democratische systeem dan niet-moslims. Volgens Azabar is het mogelijk dat het vertrouwen in de politiek groter is bij moslims omdat ze vaker de vergelijking maken met bepaalde landen in het Midden-Oosten waar het democratische systeem minder sterk ontwikkeld is. Ook zouden ze hun eigen situatie spiegelen aan die waarin hun (groot)ouders leefden in hun land van herkomst en zien ze het Belgische politieke systeem in dat opzicht als een verbetering. Daarnaast helpt ook de opkomstplicht, die ervoor zorgt dat veel mensen zich voor de verkiezingen informeren, wat het vertrouwen doet toenemen. Het vertrouwen in politici en politieke partijen is dan weer minder hoog.

Vlaamse moslims (centrum)rechtser dan Waalse

Hoewel 60 procent van de Belgische moslims op linkse partijen stemt, zijn er verschillen tussen Vlaamse en Waalse moslims. ‘Vooral bij de verkiezingen van 2012 zag je dat een deel van de Vlaamse moslims zich aangetrokken voelde tot het programma van de N-VA door het meer traditionele waardenpatroon van die partij. Maar bij de verkiezingen van 2018 stemden Vlaamse moslims opnieuw linkser, terwijl de rest van de samenleving rechtser ging stemmen’, zegt Azabar. ‘De N-VA besloot meer in te zetten op de competitie met Vlaams Belang en ging daarmee een rechtsere kant op. Ook Theo Francken, die zich sterker profileerde op het thema migratie, schrok veel moslims af. Toch stemmen Vlaamse moslims nog steeds een beetje rechtser dan Waalse moslims. Dat zou je kunnen beschouwen als de ultieme vorm van integratie.’ (lacht)