Minder Vlaamse parlementsleden: ‘Hebben ze daar wel goed over nagedacht?’

De vermindering van het aantal Vlaamse parlementsleden is een van de laatste struikelblokken bij de vorming van de Vlaamse regering-Diependaele. ‘Is het meer dan een populistische maatregel?’ vraagt Herman Matthijs zich af. Meteen werpt hij ook een fudamentele uitdaging op: ‘Daarvoor moet in het federaal parlement een bijzondere meerderheid worden gevonden.’

De vermindering van het aantal Vlaamse parlementsleden ligt nog op tafel bij de onderhandelingen van een nieuwe Vlaamse regering. Er is nog niet veel over uitgelekt, alleen dat men eraan denkt om het aantal Vlaamse parlementsleden af te bouwen van 124 naar 100. Dat klinkt goed, maar het is onduidelijk of de onderhandelaars van N-VA, Vooruit en CD&V goed hebben nagedacht over het hele opzet, de verschillende mogelijkheden en alle consequenties. ‘Is het meer dan een populistische maatregel?’ vraagt professor staats- en bestuursrecht Herman Matthijs zich af.

Herman Matthijs: Momenteel zijn er 118 Vlaamse zetels en 6 Brusselse in het Vlaams Parlement. Op 1 januari 2024 waren er 6.822.000 inwoners in het Vlaamse Gewest, dat wil zeggen dat er één Vlaamse parlementszetel per 57.813 inwoners was. Niemand weet exact hoeveel Nederlandstaligen er zijn in het Brusselse Gewest, maar in juni zijn er 66.000 stemmen uitgebracht voor de zes Vlaamse zetels voor Brussel. Dat is dus 11.000 stemmen voor één Brusselse zetel in het Vlaams Parlement.

Hoe zou het aantal zetels in het Vlaams Parlement verminderd kunnen worden?

Matthijs: Blijkbaar wordt gedacht om dat aantal te verminderen naar 100. Het lijkt me logisch dat er dan ook minder Brusselse zetels in het Vlaamse Parlement komen. Ik zou denken dat je dan uitkomt bij 97 Vlaamse en 3 Brusselse zetels. Dat wil zeggen dat je voor de Gewestmateries een meerderheid moet hebben van 49 zetels (op de 97 Vlaamse zetels) en 51 (op de totale 100 zetels) voor de Gemeenschapsmateries. Als er 97 Vlaamse zetels komen, dan vertegenwoordigt elke zetel 70.329 inwoners, dat is 18 procent meer dan nu het geval is. Een Brusselse zetels zou zo’n 22.000 stemmen vertegenwoordigen.

Is het een besparing?

Matthijs: Het is een besparing op de lonen van 24 parlementsleden, hun medewerkers, lagere fractiekosten, minder uittredingsvergoedingen, lagere pensioenkosten in de toekomst enzoverder. Maar het verandert niets aan het systeem van de Vlaamse partijfinanciering omdat dat ook gerelateerd is aan het behaalde stemmenaantal. Dat laatste is ook logisch in een parlementaire democratie.

Hoe zouden die 100 parlementsleden verkozen kunnen worden?

Matthijs: De drie Brusselaars zouden, zoals vandaag, verkozen worden door de stemmers voor de Vlaamse Gemeenschapscommissie in het Brussels Gewest. Als er drie Brusselse zetels zouden komen, dan zouden vandaag Groen, team-Fouad en de N-VA telkens één zetel hebben. De 97 Vlamingen in het Vlaams Gewest kun je op diverse manieren verkiezen.

Wat zijn de mogelijkheden?

Matthijs: De eerste optie is werken met één grote Vlaamse kieskring waar 97 zetels worden verdeeld. Die verdeling kan gebeuren via het systeem-D’hondt en een kiesdrempel van 5 procent. Een andere mogelijkheid is niet het systeem-D’Hondt maar het systeem-Imperiali toepassen.

Verkiezingen 2024: hoe worden de zetels verdeeld?

Een derde optie is om in één grote Vlaamse kieskring 33 zetels te verdelen en de overige 64 zetels kun je dan verdelen in de huidige provinciale kieskringen. En ook hier kun je voor de verdeling kiezen tussen het huidige systeem-D’hondt of Imperiali. Een vierde optie is om opnieuw 33 zetels te verdelen in één grote kieskring en de 64 overige te verdelen in 64 kiesdistricten. En dan heb je twee mogelijkheden. Ofwel pas je het Britse systeem toe: de partij met het hoogste aantal stemmen haalt de zetel binnen. Ofwel neem je het Franse systeem: als niemand in de eerste ronde de 50 procent behaalt, komen de twee best geklasseerde kandidaten tegen elkaar uit.

Het gaat dus uiteindelijk over veel meer dan zomaar het verminderen van het aantal Vlaamse parlementsleden tot 100?

Matthijs: Absoluut, het aantal Vlaamse parlementsleden verminderen tot 100 klinkt goed en daar valt heel veel voor te zeggen, maar je moet wel goed naar de consequenties kijken. Hoeveel Brusselaars zullen dan nog in het Vlaamse Parlement zitten, bijvoorbeeld? Of hoe zal je dan die parlementsleden verkiezen? Ik hoop dat de onderhandelaars daar goed over hebben nagedacht.

De Vlaamse onderhandelaars mogen ook niet vergeten dat artikel 115 paragraaf 1 van de Grondwet moet worden aangepast en die verwijst naar de Bijzondere Wet, wat betekent dat er voor het verminderen van het aantal Vlaamse parlementsleden in het federaal parlement een bijzondere meerderheid gevonden moet worden en dat dus de Franstaligen daarover moeten meestemmen.