‘Mensenrechten, een post-it op de onderhandelingsnota’

Geert Hoste geeft de regeringsonderhandelaars een kattenbelletje voor ‘de alarmklokken die al jaren te horen zijn als het over de mensenrechten in België gaat’.

Terwijl Bart De Wever en Matthias Diependaele (beiden N-VA) zich uit de naad werken om hun regeringen te vormen, even een post-it kleven op de onderhandelingsnota. In wat naar buiten druppelt, gaat het over de gebruikelijke onderwerpen zoals centen, belastingen, werk en/of staatshervorming. Daarom een kattenbelletje ter herinnering aan de alarmklokken die al jaren te horen zijn als het over de mensenrechten in België gaat.

Een belangrijk verschil met regeringsvormingen in het verleden is dat er nu twee onafhankelijke mensenrechteninstituten werkzaam zijn. Een op regionaal en een op nationaal nivueau. Ze moeten de overheden bij de les houden. Voor de verkiezingen verscheen een memorandum van het Federaal Instituut van de Rechten van de Mens (FIRM), met vier grote maatschappelijke thema’s. Het kan copy/paste in elke beleidsnota als leidraad overgenomen worden.

Ten eerste: ’Toegankelijke en menselijke justitie’. Er moet dringend werk gemaakt worden van het respect voor de rechtstaat en de uitvoering van de vonnissen en arresten. Voorzie voldoende middelen en personeel om de gerechtelijke achterstand weg te werken. Verhoog de middelen van justitie om criminele fenomenen effectief aan te pakken. Maak een einde aan de overbevolking van de gevangenissen.

Ten tweede: ‘Rechten en vrijheden respecteren en realiseren’. Garandeer de vrijheid van betoging, heb aandacht voor het voorkomen van onwettig politiegeweld en neem een verbod op ‘opvoedkundig’ geweld op in het Burgerlijk Wetboek. Bovendien is er een noodzaak om het gebruik van artificiële intelligentie te reguleren. Breng mensen op de hoogte wanneer de overheid AI gebruikt bij het nemen van individuele beslissingen. Systematisering van vooroordelen kunnen leiden tot discriminerende resultaten en mechanismen van sociale uitsluiting versterken. Zorg voor een openbaar register van het gebruik van AI door de overheid.  

Ten derde: ‘Economie en mensenrechten’. Het aanpakken van de precaire arbeid en de ontwikkelingen rond bedrijven en mensenrechten. Veel producten hebben al een lange weg afgelegd voor ze in ons land terechtkomen. Bedrijven en overheid moeten erop letten dat mensenrechten gerespecteerd worden: behoorlijke arbeidsvoorwaarden, beperking van gezondheidsrisico’s en preventie van kinderarbeid. Op EU-niveau werd daarover een richtlijn opgenomen. België moet die richtlijn nu omzetten, en opteren voor een omzetting die mensenrechten nog verder versterkt.

En tot slot de vraag om ervoor te zorgen dat ‘mensenrechtenwaakhonden’ hun werk kunnen doen. Uit onderzoek van het FIRM blijkt dat meer dan de helft van de mensenrechtenorganisaties die werden bevraagd, agressie en intimidatie ervaart. Zij spelen een cruciale rol bij het voorkomen van mensenrechtenschendingen en helpen de rechtsstaat te handhaven door ervoor te zorgen dat wetten en beleid in overeenstemming zijn met de mensenrechtennormen. 

De hierboven opgesomde richtlijnen mogen niet ontbreken in de regeerakkoorden. En als er nog papier, energie, moed en ambitie over is, zijn er nog de vragen van het middenveld. Zo roept Amnesty International op om abortus volledig te decriminaliseren en voor iedereen, zonder enige vorm van discriminatie, toegankelijk te maken. Er moet ook werk gemaakt worden van internationaal ‘ouderenrechtenverdrag’. Want het kan niet dat mensen op basis van hun leeftijd gediscrimeerd worden. De coronamaatregelen van de vorige regering toonden hoe makkelijk deze groep opzij werd geschoven.

Kom op onderhandelaars. Langs de moeilijkste weg naar de sterren!

Geert Hoste

Mensenrechtenpromotor, ambassadeur Amnesty Vlaanderen en Plaatsvervangend lid van de Raad van Bestuur van het Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens (FIRM).