‘Meer geld voor defensie? België nadert de NAVO-norm, maar is er nog niet’

Professor Herman Matthijs (VUB & UGent) legt de defensie-uitgaven uit de Belgische begroting naast het jaarverslag van de NAVO.

De NAVO heeft net haar jaarverslag 2024 gepubliceerd en de federale uitgavenbegroting 2025 is ingediend bij de Kamer van Volksvertegenwoordigers. De combinatie van beide documenten biedt aanleiding tot een analyse van de militaire budgettaire uitgaven van België.

De 2-procentnorm

De NAVO-Wales-norm stelt dat de lidstaten minstens 2 procent van hun BBP aan defensie moeten besteden. Volgens het verslag 2024 staat België op 1,29 procent. Enkel Spanje scoort nog slechter, met 1,24 procent. De andere zeven landen die de norm niet halen, zijn: Canada (1,46 procent), Kroatië, Italië (1,5 procent), Luxemburg, Montenegro, Portugal en Slovenië.

Aangezien IJsland buiten beschouwing wordt gelaten, zijn er dus 22 landen die de 2-procentnorm wél behalen. Bovenaan staat Polen met 4,07 procent. Vooral de leden die grenzen aan Rusland hebben hun defensiebudgetten de afgelopen jaren fors verhoogd. Het NAVO-gemiddelde bedraagt 2,81 procent voor 2024.

In de zopas ingediende Belgische begroting 2025 is er een duidelijke breuk met het verleden. De vastleggingskredieten voor defensie – het bedrag waarvoor men contracten mag afsluiten – stijgen van 5,3 miljard euro in 2024 naar 12,899 miljard euro in 2025. De vereffeningskredieten, ofwel de feitelijke betalingen, zijn begroot op 10,477 miljard euro, tegenover 5,078 miljard euro in 2024.

Aangezien het Belgische BBP voor 2025 wordt geraamd op 610 miljard euro, geeft dit 2,1 procent voor de vastleggingen. Voor de NAVO geldt echter de betaling als norm, en dan staat België in 2025 op 1,7 procent.

Investeringen

Het tweede doel van de NAVO-Wales-normen is dat lidstaten minstens 20 procent van hun defensiebudget aan investeringen en aankopen besteden. Volgens het NAVO-jaarverslag 2024 zit België op 15 procent. Enkel Portugal (19 procent) en Canada (18 procent) halen deze investeringsnorm ook niet.

Nederland haalt 24 procent, Polen voert de lijst aan met liefst 49 procent. Het NAVO-gemiddelde bedraagt 29 procent in 2024. Gezien de toename van het Belgische defensiebudget in 2025 zou België deze investeringsnorm alsnog kunnen halen.

Grootste defensiebudgetten

Op basis van het NAVO-verslag 2024 bedragen de gezamenlijke defensiebudgetten van de 32 lidstaten 1.455 miljard dollar. De Verenigde Staten staan bovenaan met 935 miljard dollar, gevolgd door Duitsland (99 miljard), het Verenigd Koninkrijk (84 miljard) en Frankrijk (65 miljard). De vijfde plaats wordt gedeeld door Italië en Polen, elk met een defensiebudget van 35 miljard dollar.

De top tien wordt vervolledigd door Canada (32 miljard), Turkije (28 miljard), Nederland (22 miljard) en Spanje (21 miljard). Zweden volgt als elfde met 14 miljard dollar.

Op basis van deze nominale cijfers heeft Europa nog steeds een aanzienlijke achterstand op de Verenigde Staten. De Europese NAVO-landen – zonder de VS, Canada en Turkije – komen samen uit op een defensiebudget van 460 miljard dollar.

Personeel

Het totale aantal personeelsleden binnen de NAVO bedraagt 3.414.000, bijna 100.000 meer dan in 2023. België staat hier laag, met 21.300 personeelsleden. Een uitbreiding van deze groep vereist een gerichte aanwervingspolitiek en investeringen in infrastructuur en logistiek.

De Verenigde Staten voeren de ranglijst aan met 1,3 miljoen manschappen, gevolgd door Turkije (481.000) en Polen (216.000). Frankrijk telt net iets meer dan 200.000 soldaten.

De Europese NAVO-leden – zonder de VS, Canada en Turkije – hebben samen ongeveer 1.550.000 manschappen.

Volgens de NAVO bedragen de Belgische personeelsuitgaven 50 procent van het defensiebudget in 2024. Bulgarije, Griekenland, Kroatië, Portugal (58 procent) en Italië (59 procent) zitten nog hoger.

Europese Unie

Het ‘Rearm’-programma van de Europese Commissie zit nog steeds vast in een complexe politieke besluitvormingsdiscussie. De voornaamste redenen zijn:

• Het Europees Parlement verzet zich tegen Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, omdat zij de parlementsleden buiten deze besluitvorming wil houden via artikel 122 van het EU-Verdrag.
• Er bestaat onenigheid over de terugbetaling: moeten lidstaten die gebruikmaken van de 150 miljard euro aan leningen deze terugbetalen, of komt dit ten laste van de Europese begroting?
• De voorziene som dient voor militaire aankopen door de 27 EU-lidstaten, Oekraïne en de vier EFTA-landen. Sommige lidstaten willen deze groep uitbreiden met Canada en het Verenigd Koninkrijk.

Bovendien bevat het Commissievoorstel de bepaling dat militaire uitgaven gedeeltelijk niet zullen meetellen bij de berekening van het EU-begrotingstekort van maximaal 3 procent BBP. Concreet zou maximaal 1,5 procent BBP, bovenop de militaire uitgaven van 2021, buiten budget gehouden mogen worden.

Voor België betekent dit: het defensiebudget van 1,04 procent BBP in 2021 plus 1,5 procent geeft een grens van 2,54 procent BBP. Alle nieuwe militaire uitgaven tussen 1,04 procent en 2,54 procent zouden off budget worden gehouden – een interessante optie voor de Belgische overheid.

Conclusie

De Belgische begroting 2025 brengt het land voor het eerst op de 2-procentnorm qua vastleggingen. Maar volgens de betalingsnorm van de NAVO blijft België steken op 1,7 procent.

Bovendien zal de NAVO-norm binnenkort worden opgetrokken naar 2,5 procent BBP.

Belangrijke vragen blijven: wanneer komt er een structurele budgettering voor de Belgische defensiebegroting? En welk aandeel zal België opnemen in het Europese Rearm-programma?

Ten slotte is het positief dat België tot 1,5 procent BBP aan militaire uitgaven buiten het begrotingstekort kan houden. Maar ook daarvoor moet het geld eerst worden gevonden.