Maaike De Vreese (N-VA): ‘Wij kunnen geen zaken doen met het Vlaams Belang’

Maaike De Vreese zit midden in verbouwingen aan haar huis en tuin. Het is de reden waarom we niet bij haar thuis afspreken, maar ze verzekert ons meteen – lachend – dat er bij de werken geen natuurgebied beschadigd zal worden. Haar partij- en streekgenoot Sander Loones kwam daarmee vorige week even in de problemen. De Vreese werd naar de politiek gehaald door Theo Francken, die ze haar politieke mentor noemt. Ze begon op zijn kabinet, zit vandaag in het Vlaams Parlement en is volgend jaar al zeker lijsttrekker in Brugge voor de N-VA. De West-Vlaamse heeft een belangrijke stem in parlementaire debatten over inburgering en arbeidsmigratie, maar zit ook in de commissie Economie, waarin vorige week de innige gesprekken tussen Ineos en de Vlaamse regering werden gevoerd.

Maaike De Vreese: Ik begrijp dat de oppositie om meer duidelijkheid vroeg, maar wij zullen er alles aan doen om die investering van Ineos van vier miljard euro veilig te stellen. We moeten trots zijn dat Ineos voor Vlaanderen kiest. Hun ethaankraker zal hoe dan ook gebouwd worden, maar wij kunnen er hier wel voor zorgen dat het ook op de meest duurzame manier gebeurt.

De stikstofimpact van de kraker op het Nederlandse natuurgebied de Brabantse Wal is overdreven groot, volgens de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Is het niet pijnlijk dat milieuminister Zuhal Demir (N-VA), voor wie de strijd tegen stikstof misschien wel haar allerbelangrijkste opdracht is, daar zelf een vergunning aan toekende?

De Vreese: Het is duidelijk dat het dossier helemaal herbekeken moet worden. Dat wordt een heel uitdagende opdracht voor iedereen die daarmee bezig is, en het toont nogmaals aan dat we dringend een definitief stikstofdecreet nodig hebben. We kunnen daar geen maanden meer mee wachten. Dat geldt niet alleen voor bedrijven als Ineos, maar ook voor onze boeren. Ik ga in West-Vlaanderen vaak op bezoek bij landbouwbedrijven, en zij vragen vooral om duidelijkheid. Ik heb al verhalen gehoord van boeren die plannen opstellen waar ze vervolgens 10.000 euro spaargeld in steken, zonder dat iemand hen vandaag kan zeggen of de regels het nog zullen toelaten.

Is juist de voorkeursbehandeling die Ineos krijgt niet wrang voor die boeren? Jan Jambon, Bart De Wever en Alexander De Croo staan in de rij voor dat bedrijf, terwijl boeren, wier vergunning vernietigd wordt, op weinig sympathie kunnen rekenen. Er zijn er die eenvoudigweg moeten sluiten.

De Vreese: Het is vooral wrang voor iedereen dat de CD&V electorale spelletjes blijft spelen. Eerst ging Hilde Crevits akkoord, een jaar later kwam de partij daarop terug. Vervolgens sloten we een nieuw akkoord, maar vandaag twijfelt de CD&V opnieuw. Wij hebben het decreet samen met de Open VLD in het Vlaams Parlement ingediend. Ik hoop dat met de CD&V goed te keuren, maar ook andere partijen zoals Vooruit zijn ervan overtuigd dat het dossier dringend opgelost moet raken.

(Lees verder onder de preview)

Valt er na zo’n dramatisch manoeuvre nog wel iets van deze Vlaamse regering te verwachten?

De Vreese:(blaast) Waarom niet? Ik heb de CD&V ook niet heel hard horen protesteren tegen de gang van zaken. We hebben geen teksten ingediend die zij nog nooit onder ogen gekregen hebben, hè. Nu kan het decreet al naar de Raad van State voor advies, terwijl het MER-onderzoek (milieueffectenrapport, nvdr) waar zij om hebben gevraagd verder loopt. Dat is alles. Het verschil tussen de Vlaamse regering en de Vivaldi-regering is nog altijd groot. Vorig week zei Groen-voorzitster Nadia Naji zelf al in De Standaard dat een vervolg op Vivaldi voor haar niet hoeft als de volgende regering op dezelfde manier zou werken als de huidige.

Ik heb ook al N-VA’ers horen zeggen dat ze niet meer met de CD&V in een regering willen stappen.

De Vreese: Wij hebben ook raakpunten met de CD&V. Dit is een twistpunt, maar meer is het ook niet. In september zal de regering-Jambon bewijzen dat ze er nog altijd staat. In tegenstelling tot Vivaldi zal Vlaanderen in 2027, en misschien al in 2026, weer een begroting in evenwicht hebben. Een dossier als kinderopvang vraagt ook nog altijd om een oplossing. Als mama van twee kinderen en met een moeder die zelf altijd in de kinderopvang heeft gewerkt, ben ik daar zeer mee begaan. Als er budgettaire ruimte is, moeten we zien of daar niet meer middelen naartoe kunnen gaan. Federaal stelde de pensioenhervorming niets voor, en van een fiscale hervorming komt er zelfs helemaal niets meer in huis. De arbeidsmarkt staat in brand – zeker in West-Vlaanderen – maar over een arbeidsmarkthervorming wordt zelfs niet meer gesproken. Werkgevers smeken hier om extra mensen, maar er gebeurt helemaal niets. Dat is pas schandalig.

Voka West-Vlaanderen heeft daarvoor een oplossing en gaat arbeidsmigranten zoeken in Mexico en India. U bent daar dan weer een tegenstander van.

De Vreese: Arbeidsmigratie is veel minder eenvoudig dan vaak wordt voorgesteld. Ik probeer dat al aan te kaarten sinds het begin van deze regeerperiode, en ik heb het idee dat daar nu eindelijk ook naar wordt geluisterd. We kunnen niet overal in de wereld zomaar mensen wegplukken en ze hier in onze bedrijven neerzetten. Dat heeft enorme gevolgen voor die mensen, en ook voor onze samenleving. We dachten in de jaren zestig en zeventig dat migranten uit landen als Turkije en Marokko tijdelijk naar hier zouden komen, terwijl we vandaag soms nog altijd problemen hebben met kinderen van de vierde generatie. Ik hoor Bert Mons van Voka zeggen dat ze tegen 2030 alleen al in West-Vlaanderen 50.000 mensen extra nodig hebben. Zulke aantallen migranten zouden een enorme impact hebben op onze samenleving. Dat is niet gezond.

Mensen komen van Frankrijk, Mexico en India naar Vlaanderen om te werken: waarom lukt het dan niet vanuit Wallonië?

U noemde arbeidsmigratie in De Tijd onlangs zelfs een schijnoplossing.

De Vreese: Het lijkt een gemakkelijke manier om op korte termijn vacatures ingevuld te krijgen, maar op lange termijn zijn er voor de samenleving veel kosten. Ook op onze woningmarkt is er een enorme krapte: de komst van nieuwkomers zorgt alleen maar voor meer druk. Wie zegt dat zij trouwens voor altijd een job zullen hebben? De inactiviteit van mensen met een nationaliteit van buiten de Europese Unie ligt in ons land op 41 procent. Dat betekent dat we hen allemaal een uitkering of een leefloon betalen. Ik begrijp de werkgevers, maar ik zou liever hebben dat ze aan het kabinet van Pierre-Yves Dermagne, PS’er en federaal minister van Werk, gaan protesteren voor arbeidsmarkthervormingen. In België zitten we zelf met zo veel inactieven die aan het werk moeten. Minister-president Jan Jambon ontmoet woensdag zijn collega Elio Di Rupo (PS), en hij zal het daar in ieder geval met hem over hebben. Henegouwen heeft een werkloosheidsgraad van 10 procent. Waarom komen die mensen niet in Vlaanderen werken?

Ja, waarom niet?

De Vreese: Dat is puur het hangmatbeleid in Wallonië. Werken loont niet genoeg.

Wat bedoelt u daar precies mee?

De Vreese: Het feit dat mensen van een uitkering of een leefloon kunnen leven. Dat kan in Wallonië onbeperkt in de tijd. Wij doen in Vlaanderen ons best om mensen die aan het werk zijn een jobbonus te geven, terwijl federaal de leeflonen nog eens worden verhoogd. Dat is onvoorstelbaar, want het verschil tussen werken en niet werken wordt daardoor weer kleiner. Ik kan mij daar echt over opwinden. Vlaanderen zou die bevoegdheden beter allemaal zelf in handen hebben.

Jobs waarvan het loon niet ver boven het leefloon uitkomt: dat moeten volgens mij wel heel slecht betaalde jobs zijn. Royaal zijn leeflonen allerminst.

De Vreese: Iemand met kinderen en een partner ten laste komt al snel aan een serieus budget, hoor. Een Oekraïens gezin krijgt op die manier soms wel 3000 euro per maand. Dat is absoluut niet om over te klagen.

‘Hangmatbeleid’, het is makkelijk gezegd. Maar voor werkgevers die om personeel schreeuwen zorgen zulke slogans niet bepaald voor oplossingen.

De Vreese: Moeten we dan maar allemaal de hoop verliezen? Mensen komen van Frankrijk, Mexico en India naar Vlaanderen om hier te werken. Waarom lukt het dan niet vanuit Wallonië? Ik ben voor een actie eens met andere parlementsleden van de N-VA naar een markt gegaan in Moeskroen om flyers uit te delen voor vacatures in Vlaanderen. Die mensen hadden daar zelfs nog nooit van de VDAB gehoord. Wij kregen zo veel positieve reacties, er was veel interesse. Dan scheelt er toch iets aan het beleid?

Nogal wat politici pleiten juist voor méér arbeidsmigratie, als alternatief voor illegale migratie. Maar u zegt: zelfs de mensen die we momenteel goed zouden kunnen gebruiken op onze arbeidsmarkt, halen we beter niet binnen.

De Vreese: We hebben echt niet meer ongebreidelde arbeidsmigratie nodig, nee. Voor jobs waar geen of weinig opleiding voor nodig is, hebben we in Vlaanderen nog genoeg mensen. Maar ik ben wel een voorstander van gerichte arbeidsmigratie. Vlaanderen moet beter zijn best doen om heel getalenteerde profielen aan te trekken. Momenteel zien we dat zulke mensen acht tot zelfs twaalf maanden kunnen verliezen in de procedure om erkend te worden. In die tijd raken we die mensen kwijt aan landen als Nederland. Heel gerichte projecten voor knelpuntberoepen, zoals Indiase verpleegsters die in hun eigen land worden opgeleid en Nederlands leren, kunnen ons ook helpen. Het is cruciaal dat mensen in de zorg van in het begin Nederlands spreken, en in Brugge liefst zelfs een mondje Brugs. (lacht) Zulke mensen zouden ook op voorhand al een eerste cursus maatschappelijke oriëntatie moeten volgen. Bovendien zouden we alleen mogen samenwerken met landen waarmee we duidelijke afspraken hebben over de terugkeer van mensen die hier zware strafrechtelijke feiten plegen.

Staat ons inburgeringsbeleid ondertussen niet ver genoeg om – in tegenstelling tot de vorige eeuw – met succes meer nieuwe mensen te verwelkomen?

De Vreese: Vlaanderen mag ondertussen trots zijn op het inburgerings- en integratiebeleid, dat klopt. De N-VA drukt daar ook een zware stempel op. Ik ben daar samen met collega Nadia Sminate een boek over aan het schrijven.

Komt jullie partijgenoot Liesbeth Homans daar een beetje goed uit? Haar ministerschap was absoluut geen succes te noemen.

De Vreese: Zij heeft met het oprichten van een Agentschap Inburgering en Integratie nochtans het voorbereidende werk gedaan voor Bart Somers, die daar nu verder aan werkt. Er blijven natuurlijk problemen. Arbeidsmigranten die hier hun verdere leven willen uitbouwen, kunnen we helaas niet verplichten om een inburgeringstraject te volgen, dat moet echt veranderen. Ook de gezinshereniging zal voor die mensen nog verstrengd moeten worden. Tussen 2021 en 2022 is het aantal arbeidsmigranten verdubbeld, en we zien dat het vaak fout gaat. Het schandaal rond de oneigenlijke toekenning van Turkse en Marokkaanse visa is daar het beste voorbeeld van. De procedure is hopeloos versnipperd: Vlaanderen is sinds 2019 bevoegd voor arbeidsmigratie, de veiligheidscheck gebeurt nog altijd door de Dienst Vreemdelingenzaken en Buitenlandse Zaken gaat dan uiteindelijk over het toekennen van de visa.

Vorige week kwam er een vergelijkbaar schandaal in het nieuws: Roemeense tandartsen komen hier werken met een nepdiploma. Aangezien ze uit de Europese Unie komen, kunnen we daar zelfs niet veel tegen doen.

De Vreese: Dat is mijn ergste nachtmerrie: bij een tandarts terechtkomen die geen verstand van zaken heeft. (lacht) Diplomafraude komt veel voor. Ik werkte vroeger voor de Dienst Vreemdelingenzaken, en daar bleken geregeld mensen met nepdiploma’s naar België te willen komen om zogezegd voort te studeren. Roemenië moet dat probleem dringend beter aanpakken, en ook dat bewijst weer het belang van taal. Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) wil dat artsen minstens een van de drie talen in België spreken, maar dokters in Vlaanderen moeten natuurlijk wel Nederlands kunnen spreken. Ik ben zo zelf ooit op de spoed bij een Poolse arts terechtgekomen. Mijn huisarts had me doorverwezen en een aantal instructies opgeschreven, maar die Poolse arts kon het blijkbaar niet lezen. Hij stuurde me naar huis zonder de nodige onderzoeken te doen. Een paar dagen later kwam ik in kritieke toestand terug op de spoed terecht. Zoiets kan faliekant aflopen.

In het voorjaar kwam u in het nieuws met zware kritiek op Dalilla Hermans. Zij was als coördinator aangesteld door de stad Brugge om haar kandidatuur voor culturele hoofdstad van Europa voor te bereiden. U vond haar niet geschikt voor die functie, en ook uw voorzitter maakte dat in het programma Terzake heel duidelijk. Waarom eigenlijk?

De Vreese: Ik heb toen geantwoord op een vraag die mij tijdens een lang interview werd gesteld. Ik vond haar niet de verbindende persoon die zo’n functie nodig heeft, maar ik heb geen zin om het debat opnieuw te voeren. Dalilla moet nu bewijzen dat ze haar job goed doet, en daarvoor moeten we haar ook de kans geven.

(Lees verder onder de preview)

Mevrouw Hermans zei onlangs in de krant dat ze van de oproer een week aangeslagen in bed heeft gelegen. Ik vond de uitspraken van jaren geleden die jullie aanhaalden ook wel heel licht om iemand op zo’n frontale manier aan te vallen.

De Vreese: Ik mag mijn mening toch geven als ik daarom word gevraagd? Het Vlaams Belang heeft op een nog heel andere manier campagne tegen haar gevoerd, dat is niet de manier waarop wij aan politiek doen. Ik wil daar verder niets meer over zeggen.

Toen Valerie Van Peel en Lorin Parys de politiek vaarwel zeiden, probeerde u hen twee keer op te volgen als ondervoorzitter. U kreeg de steun van Theo Francken, maar raakte niet verkozen. Weet u waarom?

De Vreese: Wij zijn een democratische partij. In andere partijen, zoals de Open VLD, wordt nu zelfs al de voorzitter van bovenaf aangewezen. Dat zou bij ons absoluut niet kunnen. Dat werkt soms zelfs averechts. Ik nam het de laatste keer op tegen Lieve Truyman: ik als parlementslid, zij als underdog. Underdogs kunnen altijd op de sympathie van onze leden rekenen. Ik denk dat dat heeft meegespeeld.

Het wordt voor uw partij een moeilijke campagne, zeker in West-Vlaanderen. Zal het stikstofakkoord jullie stemmen kosten?

De Vreese: Veel mensen zijn anti politiek aan het worden, dat merk ik wel. Ze hebben het helemaal gehad met het systeem, of ze zijn gewoon niet meer geïnteresseerd en gaan niet stemmen. We zullen het stikstofdossier heel goed moeten uitleggen: zonder een decreet kunnen straks alle vergunningen vernietigd worden. Ventilus is zo’n ander gevoelig dossier in onze provincie. Natuurlijk had ik gehoopt dat het tracé ondergronds kon, maar finaal ben ik vooral blij dat de Vlaamse regering die knoop heeft doorgehakt. We hanteren strengere normen voor straling dan de Europese Unie ons oplegt. Maar het klopt: ik hoor héél veel negativisme over de politiek.

Hoopt u dat Jean-Marie Dedecker in 2024 weer op een lijst van uw partij staat?

De Vreese: Ja. Versplintering op rechts zou een slechte zaak zijn. Het is natuurlijk ook aan hem om dat uit te maken, maar ideologisch leunt hij dicht aan tegen onze partij.

Hij ziet zichzelf graag als een verbindingsfiguur tussen de N-VA en het Vlaams Belang. Bent u het ook met hem eens dat die partij mee moet besturen?

De Vreese: De N-VA gaat volgend jaar met een heel duidelijk programma naar de kiezer: het confederalisme. Wij willen zelfbestuur bereiken op het federale niveau via een onderhandelde oplossing. Dat is voor ons het allerbelangrijkst. We zullen daarvoor aan tafel moeten gaan met de grootste partij in Wallonië, de PS. De PS wil al zeker niet met het Vlaams Belang spreken, en het Belang niet met de PS. Wij kunnen dus geen zaken doen met die partij.

De PS is belangrijker voor jullie dan het Vlaams Belang?

De Vreese: Zo werkt het nu eenmaal. Daar komt nog bij dat alle aanvallen van het Vlaams Belang op mijn partij een mogelijke samenwerking ook heel erg moeilijk maken.

Bart De Wever gaf onlangs een interview in Het Laatste Nieuws vanuit zijn vakantieadres in Riga. Hij gaf toe dat hij een ‘oude, zure zaag’ is geworden, en de politiek al een tijd ‘beu’ is. Is het nog motiverend om met zo’n voorzitter de campagne in te trekken?

De Vreese: Ik hoop dat Bart daarna een deugddoende vakantie heeft gehad, en inderdaad goedgeluimd terug is gekomen om aan de campagne te beginnen. (lacht)