Lonen van politici: ‘afdrachten’ brengen politieke partijen jaarlijks 12 miljoen euro op
Jaarlijks halen onze politieke partijen ruim 12 miljoen euro op dankzij de zogenaamde afdrachten van hun verkozenen. ‘Dit is gelegaliseerde sponsoring met belastinggeld.’
‘Partijbijdrage: 612 euro.’ Op de loonbrief van een Kamerlid, die Knack kon inkijken, staat zwart op wit vermeld welk aandeel van het brutoloon naar de partij vloeit.
Op het totale nettoloon van 6741 euro is die partijbijdrage, beter bekend als ‘de afdracht’, een beperkt bedrag. Maar als we de afdrachten van alle volksvertegenwoordigers in alle parlementen optellen, dikt de som aardig aan. En vaak komen daar nog bijdragen van lokale politici bij.
Alles samengeteld halen de partijen op die manier jaarlijks 12 miljoen euro op. Is dat veel of weinig? ‘De afdrachten maken ongeveer 11 procent uit van alle inkomsten van de partijen. De overheidssubsidies van ruim 80 miljoen euro per jaar blijven de belangrijkste inkomstenbron’, zegt politoloog en expert partijfinanciering Bart Maddens (KU Leuven). ‘Voor grote partijen, die veel vermogen hebben opgebouwd, zijn de afdrachten niet levensnoodzakelijk. Ze afschaffen zou vooral kleine partijen pijn doen.’
Er zijn grote verschillen tussen de Vlaamse partijen. Naar goede liberale traditie eist de Open VLD nauwelijks afdrachten van haar volksvertegenwoordigers. Bij de CD&V dragen de verkozenen 6 procent af, bij de N-VA 7,5 procent (voor parlementsleden zonder ander beroepsinkomen of ander mandaat), bij Vooruit 10 procent en bij Vlaams Belang 15 procent. De groene parlementsleden zijn 25 procent van hun bruto-inkomen verschuldigd. De PVDA spant de kroon. De marxisten gaan er prat op dat hun parlementariërs met een nettoloon van zo’n 2000 euro rondkomen. ‘In 2021 betaalde een gewoon Kamerlid gemiddeld 53,5 procent aan afdrachten’, klinkt het bij de partij. Die ijzeren discipline legt de PVDA geen windeieren. Met 2,67 miljoen euro aan inkomsten door afdrachten doet geen enkele partij beter. Kort daarna volgen Ecolo (2,58 miljoen) en de PS (2,2 miljoen). Open VLD sluit de rangen met amper 75.000 euro.
Sponsoring
Uit een belronde onder parlementsleden blijkt dat ze er geen probleem mee hebben om een deel van hun loon af te staan. De voorwaarden staan vaak beschreven in de partijstatuten, de politici weten dus waaraan ze beginnen. ‘Dat verkozenen een deel van hun loon afdragen aan hun partij vind ik niet per se problematisch’, zegt Groen-Kamerlid Kristof Calvo, groot voorstander van een hervorming van de partijfinanciering. ‘Meer transparantie vind ik een goed idee, maar de mandatarisbijdrage kan goed besteed geld zijn en matigt ook de lonen van politici.’
Professor fiscaal recht Michel Maus (VUB) draait dat laatste argument om. ‘Als parlementsleden dat deel van hun loon niet nodig hebben, moeten we ons de vraag stellen of het niet beter terugvloeit naar de samenleving.’
Maus beschrijft de afdrachten als ‘gelegaliseerde sponsoring met belastinggeld’. Met nadruk op legaal: er is geen sprake van onwettigheid. In de wet staat letterlijk dat ‘de bijdragen van politieke mandatarissen aan hun politieke partij of haar componenten niet als giften worden beschouwd’.
Dat is anders voor gewone burgers. Het totaalbedrag dat een individu jaarlijks aan één partij mag schenken, bedraagt 2000 euro. Ter vergelijking: dat bedrag overschrijdt een PVDA-parlementslid na één maand.
Mochten de afdrachten worden afgeschaft, dan zou dat vooral kleine partijen financieel pijn doen.
Bart Maddens, Politoloog KU Leuven
Agusta
Ook professor Maddens is een koele minnaar van het systeem. ‘De afdrachten houden een voor-wat-hoort-watcultuur in stand: jij wordt verkozen op onze lijst, dus zul je een deel van je loon aan ons afstaan. Dat spoort de politiek ook aan om de lonen zo hoog mogelijk te houden. Zodra de lonen dalen, vermindert de geldstroom.’
Opvallend is ook dat het vaak niet de politici zijn die het geld van hun rekening naar de partij overschrijven, maar de diensten van de Kamer. ‘Waar mogelijk staat de mandataris toe dat de afdrachten rechtstreeks worden doorgestort naar de bankrekening van het bestuursorgaan dat recht heeft op de afdrachten’, staat er bijvoorbeeld in de partijstatuten van de N-VA. Maddens: ‘Ik vind het niet kunnen dat een privétransactie tussen parlementsleden en hun partij verloopt via publieke diensten. Parlementsleden doen wat ze willen met hun vergoeding, maar zo wentelen ze de administratieve lasten af op het parlement.’
De afdrachten afschaffen dan maar? Zo’n vaart hoeft het voor professor Maus niet te lopen. ‘Na het Agustaschandaal van 1993, toen bleek dat het Italiaanse bedrijf Agusta eind jaren 1980 smeergeld had betaald aan socialistische toppolitici om gevechtshelikopters aan te kopen, zijn de giften sterk begrensd. Dat was begrijpelijk. Maar ook vandaag wordt er enorm veel gelobbyd, giften of geen giften. Misschien moeten we de begrenzing voor politici en burgers gelijktrekken, maar de grens wel hoger leggen dan vandaag.’
