‘Laat mensen zélf beslissen in welk kiesbureau ze hun stem uitbrengen’

Nu de gemeenteraadsverkiezingen niet meer verplicht zijn, zal men veel meer moeite moeten doen om kiezers naar de stembus te lokken. ‘Op dat vlak kunnen we nog wel wat van Nederland leren’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman in haar column De Zoetzure Dinsdag.

Door het Anne Frank Huis wandelen zonder de hele tijd te moeten wachten tot de bezoekers voor je een halve meter zijn opgeschoven? Dat kan op 22 november. Toch als je een stemgerechtigde Nederlander bent, want in het museum wordt dan een stemlokaal ingericht voor de Tweede Kamerverkiezingen. Gewone bezoekers komen er die dag niet in. Ook in het Van Gogh Museum en de grote Westermoskee installeert het Amsterdamse stadsbestuur zogenaamde ‘bijzondere stembureaus’. Je zou van minder zin krijgen om te gaan stemmen.

Alle Nederlandse gemeenten mogen in principe kieslokalen openen op dat soort minder evidente locaties. Doorgaans kiezen ze voor plekken waar veel mensen komen, zoals een treinstation of een winkelcentrum. Aangezien Nederlanders in elk bureau binnen hun eigen gemeente mogen gaan stemmen, is dat bijzonder handig. Zijn ze aan het shoppen of onderweg naar kantoor, dan kunnen ze gewoon binnenstappen in het eerste stemlokaal dat ze tegenkomen. Daarnaast kunnen gemeenten ook mobiele kiesbureaus organiseren, die op verkiezingsdag verschillende locaties aandoen. De bedoeling is om zoveel mogelijk mensen de kans te geven hun stemrecht uit te oefenen. Ook wie zich geen auto kan veroorloven of niet goed kan stappen. Dat daar zo hard op wordt ingezet, komt natuurlijk ook doordat er in Nederland geen opkomstlicht is. Wie moeilijk in het kiesbureau raakt, zich slapjes voelt of simpelweg geen zin heeft om zijn stem uit te brengen, kan gewoon thuisblijven.

België kan op dat vlak wel het een en ander van Nederland leren. Bij ons zijn kiezers die om de een of andere reden weinig mobiel zijn nog al te vaak aangewezen op een volmacht of een doktersbriefje. Sommige gemeenten doen echt hun best om dat te vermijden, maar andere lijken nog altijd niet te beseffen dat oudere of zieke mensen misschien ook wel willen stemmen. Zich van geen kwaad bewust poten ze stemhokjes neer op plekken waar kiezers maar heel moeilijk met het openbaar vervoer kunnen raken of nergens in de buurt parkeerplaats vinden. Vaak moeten mensen ook nog trappen beklimmen om hun stemhokje te bereiken of staan er geen stoelen waarop ze even kunnen gaan zitten tijdens het wachten. Zoveel hindernissen ontmoedigen bijwijlen zelfs de vurigste democraten.

Op 22 november kunnen Amsterdammers zowel in het Anne Frank Huis als in het Van Gogh Museum hun stem uitbrengen.

Daar moeten we toch weleens over nadenken nu de opkomstplicht voor de gemeenteraadsverkiezingen is afgeschaft. Volgend jaar worden op 13 oktober verkiezingen georganiseerd, maar niemand is verplicht om ook daadwerkelijk een stem uit te brengen. Volmachten en doktersbriefjes zijn dan zelfs niet meer nodig. Het gevaar bestaat dat vooral mensen voor wie elke verplaatsing een inspanning betekent dan niet zullen opdagen. Ook als ze eigenlijk ontzettend graag hun stem zouden uitbrengen. Niet alleen is dat niet fijn voor hen, het kan ook grote impact hebben op de resultaten.

Het zou al veel helpen als we zelf mochten kiezen in welk stembureau we ons aanmelden. Een tachtiger die slecht ter been is, zou dan bijvoorbeeld naar hetzelfde lokaal als haar dochter kunnen gaan. Maar ook kiezers die geen mobiliteitsproblemen hebben, zouden het ongetwijfeld fijn vinden om een stembureau te kunnen binnenstappen dat op de weg naar het restaurant, de speeltuin of hun ouderlijke huis ligt.

Ook mobiele en bijzondere stembureaus naar Nederlands model lijken me wel wat. Een Anne Frank Huis hebben we hier natuurlijk niet, maar wel een Atomium, een Museum aan de Stroom en een Gravensteen. 2024 zal trouwens helemaal in het teken van James Ensor staan. Ongetwijfeld zullen de tickets voor de tentoonstellingen van en over de kunstschilder de deur uitvliegen. Wil Bart Tommelein, de liberale burgemeester van Oostende, véél kiezers lokken, dan hoeft hij alleen maar een paar stemhokjes neer te poten in het Ensorhuis en voor de zekerheid misschien ook in Mu.Zee. Tenzij de peilingen een overwinning voor de socialisten voorspellen natuurlijk. Dan kan hij overwegen om een paar stembussen neer te poten naast Rock Strangers, het feloranje kunstwerk van Arne Quinze.