Krijgt België het strengste migratiebeleid ooit? ‘Dit is een verstrenging, maar het is wel doordacht’

Het strengste migratiebeleid ooit: dat gold vooraf als de inzet van de nieuwe Arizona-regering. Het regeerakkoord schetst een strenger beleid, dat evenwel niet de grenzen van de rechtsstaat opzoekt. ‘Het is een verstrenging, maar er is weldegelijk aandacht voor de mensenrechten,’ zegt Hanne Beirens, directeur van het Migration Policy Institute Europe.

Zoals elke regering die tegenwoordig aantreedt in West-Europa koestert ook Arizona de ambitie om strenger te zijn op migratie. De nieuwe regering ambieert, dixit Theo Francken (N-VA), ‘het strengste migratiebeleid ooit’ te voeren. Partijgenoot Anneleen Van Bossuyt (N-VA) krijgt de bevoegdheid voor Asiel en Migratie toebedeeld.

Het regeerakkoord maakt de analyse dat het land ‘een asielcrisis’ doormaakt ‘die we zonder ingrijpen niet onder controle krijgen’. Sinds het einde van de coronacrisis is de asielinstroom gevoelig gestegen. Vorig jaar dienden 39.615 asielzoekers een aanvraag in. Dat leidt tot problemen in de opvang, waardoor tal van asielzoekers geen opvangplek krijgen. ‘Onze samenleving kan dit niet langer dragen,’ stelt het regeerakkoord.

Ondanks die onrustwekkende retoriek toont Hanne Beirens, directeur van het Migration Policy Institute Europe, zich ‘aangenaam verrast’ over het luik migratie in het regeerakkoord. ‘Het is een verstrenging van het beleid, maar er is weldegelijk aandacht voor de mensenrechten en het Europees recht,’ zegt Beirens.

‘Het recht op asiel en bescherming wordt expliciet fundamenteel genoemd. Waar veel Europese regeringen ervoor kiezen om een race to the bottom te organiseren waardoor migratiestromen voortdurend verschuiven, is dit plan toch een stuk doordachter.’

Bed, bad, brood, buffer

Om de druk op de asieldiensten te verminderen, wil Arizona in de eerste plaats de instroom beperken. Daarbij wil het in eerste instantie de opvangcapaciteit verhogen. Pas wanneer de instroom gevoelig afneemt, zal die capaciteit ‘gradueel en gevoelig’ afgebouwd worden. Daar waar onder de buffercapaciteit van de asielopvang werd afgebouwd toen Theo Francken (N-VA) Asiel en Migratie onder zich had, wil Arizona die wel behouden.

De nieuwe regering wil de asielopvang soberder organiseren. Asielzoekers hebben het recht op ‘bed, bad, brood en begeleiding’, maar krijgen voortaan geen financiële tegemoetkoming. Zoals voorgaande regeringen heeft ook Arizona de ambitie om de regels voor gezinshereniging te verstrengen, en misbruik tegen te gaan. Zelfs het hebben van een kind zal voortaan niet meer gelden als een bewijs van een duurzame relatie.

Meerdere aanvragen

De nieuwe regering wil ook het probleem van de meerdere aanvragers aanpakken. Heel wat asielzoekers in België hebben al een aanvraag in minstens één ander EU-land lopende of afgerond, en maken dus eigenlijk geen kans op erkenning. Voor hen wil de nieuwe regering ‘Dublincentra’ inrichten, ‘versoberde’ centra die louter gericht zijn op terugkeer.

‘Dat is echt een prioriteit om ons asielsysteem terug op orde te krijgen,’ zegt Beirens. ‘In landen als België en Nederland heeft de helft van de asielzoekers in het opvangsysteem al een aanvraag in een ander EU-land lopen. Die mensen nemen enorm veel capaciteit op. Dat is op lange termijn gewoon onhoudbaar.’

Daarnaast formuleert het regeerakkoord de ambitie om de asielprocedure efficiënter te organiseren, zodat de asielprocedures minder lang aanslepen. Er moet een digitaal aanmeldsysteem komen, waarbij asielzoekers hun afspraak kunnen inplannen. Asielzoekers uit landen met een lage beschermingsgraad (die weinig kans maken op een erkenning als vluchteling) moeten een snellere procedure krijgen.

De regering wil ook bij elke asielaanvraag de GSM of tablet van de asielzoeker uitlezen, zoals dat nu al in Nederland en Duitsland gebeurt. Onderzoek suggereert dat die aanpak niet noodzakelijk efficiënt is.

Project 2025 voor Europa: waarom Europa loodgieters in Afrika moet opleiden

Europees migratiepact

Het regeerakkoord zet in op het Europees Pact voor Asiel en Migratie, dat in juni 2026 in voege moet treden. Dat nieuwe pact legt de focus op de Europese buitengrenzen, waar migranten die irregulier naar Europa reizen een snelle asielprocedure moeten krijgen en – als ze geen asiel krijgen – snel moeten teruggestuurd worden. Dat moet leiden tot een betere spreiding van de ‘lasten’.

Tegelijk houdt het regeerakkoord een slag om de arm. Als het Europees Migratiepact qua uitvoering te wensen overlaat, zal België een beroep doen op het solidariteitsmechanisme, waarbij lidstaten asielzoekers die ze niet opvangen ‘afkopen’. Het regeerakkoord houdt ook de mogelijkheid open om ‘in uitzonderlijke omstandigheden’ tijdelijke grenscontroles in te stellen.

Naast het Europese migratiepact spreekt de nieuwe regering ook de ambitie uit om op Europees niveau ‘met gelijkgezinde partners’ het Europese asielsysteem te hervormen. Er moet beter samengewerkt worden met herkomst- en doorreislanden. Er is ook de ambitie om nieuwe ontradingscampagnes te organiseren, waarmee kandidaat-migranten overtuigd moeten worden om de (gevaarlijke) oversteek niet te wagen. Onderzoek wijst erop dat de impact van die campagnes vrijwel nihil is.

Migratieonderzoeker Omar Cham: ‘Veel potentiële migranten geloven dat God hen zal beschermen’

Positief verhaal

Tegelijk doet de tekst van het regeerakkoord er ook alles aan om migratie niet louter in een sfeer van dreiging en crisis te plaatsen. Zo ambieert de regering snellere procedures voor arbeidsmigratie. Er moeten ook snellere procedures voor studiemigranten en onderzoekers komen, om mee te doen in de ‘war for talent’.

Tegelijk worden de voorwaarden verstrengd: buitenlandse studenten krijgen enkel een visum als ze over ‘voldoende bestaansmiddelen’ beschikken.

‘Het meest positieve is misschien wel dat migratie pas op bladzijde 164 van het regeerakkoord staat,’ besluit Beirens. ‘Er zijn teveel regeringen die uit electoraal gewin alle focus op migratie leggen zonder daar echt een constuctief plan voor uit te werken. Dat gaat ten koste van andere beleidsdomeinen. Ik heb de indruk dat deze regering de fout niet zal maken om zich alleen maar op migratie te profileren.’