‘Extreemrechts is nog niet officieel aan de macht, maar die macht is wel al overal te voelen’

We preppen ons op wat op 9 juni komt door te trainen in solidariteit.

Toen in 2018 de Pano-reportage over Schild en Vrienden verscheen, ging het een hele zomer nergens anders over. Vlaanderen was diep geschokt. Maar behalve voorman Dries Van Langenhove voorspelde niemand dat dat arrogante kereltje dat zich zo publiekelijk te schande had gemaakt zes jaar later niet meer weg te denken zou zijn uit de politiek. Alleen hij begreep dat wat toen nog shockerend gedachtegoed was in de volgende jaren wijdverspreid zou worden.

Extreemrechts is nog niet officieel aan de macht, maar die macht is wel al overal te voelen. In het steeds repressievere gedrag van de politie. In het gebrek aan verontwaardiging daarover of media-aandacht daarvoor. In het terugdraaien of ‘op pauze zetten’ van de meest rudimentaire klimaatresoluties. In de angst bij gesubsidieerde instellingen om politiek afgestraft te worden. Maar vooral in onze migratiepolitiek.

Het is een bekende metafoor: wij zijn kikkers in een pot water die wennen aan de langzaam stijgende temperatuur en pas denken aan springen wanneer het water kookt en het te laat is.

Het Zeventigpuntenplan dat het Vlaams Blok in de jaren negentig opstelde als ‘antwoord op de vreemdelingenproblemen’ en dat toen onbespreekbaar en aanstootgevend werd gevonden, ligt vandaag gewoon op tafel. Meer dan een derde van de punten is daadwerkelijk uitgevoerd en over veel andere wordt rustig gediscussieerd. Onder de noemer ‘migratieproblematiek’ is de meest xenofobe, racistische praat in de laatste jaren gemaskeerd en genormaliseerd als gezond politiek verstand. Het bijzondere is dat al die sluipende veranderingen niet de verdienste zijn van extreemrechts gezag, maar van een soort geest daarvan. Niet Filip Dewinter bracht zijn Zeventigpuntenplan ten uitvoering, maar wel de angstige politici die hem zogezegd bestrijden. De kikker bediende zelf het fornuis.

Er wordt tegenwoordig in wat ik voor de gelegenheid ‘mijn kringen’ zal noemen gepraat over een tijd voor en een tijd na 9 juni. In alle gesprekken voel je de vraag: hoe bereiden we ons voor op wat komt? Want tenzij je fysiek wilt vluchten uit Europa is er geen ontsnappen aan extreemrechts. Als je al uit de pot zou willen springen: waarheen?

We kunnen enkel, zo blijkt, hier in de pot koppig weigeren de temperatuur van onze omgeving over te nemen. We verzetten ons tegen de onverdraagzaamheid, het geweld en de repressie van rechts door aan plekken te bouwen waar we radicaal niet zo met elkaar omgaan. Die plekken zullen onze overleving zijn. We preppen ons op wat komt door te trainen in solidariteit. Precies die oefening wordt onze strijd.

Martha Balthazar is theatermaker. Haar column verschijnt tweewekelijks.