Knack-peiling: Open VLD verliest helft zetels

Op iets meer dan 100 dagen voor de verkiezingen is de Open VLD de grote verliezer, zowel in het aantal stemmen als het aantal zetels. Dat blijkt uit de grote politieke peiling van Knack.

De Vlaamse liberalen mogen zich stilaan voorbereiden op zware klappen bij de verkiezingen van 9 juni. Op iets meer dan drie maanden voor de stembusgang komt de Open VLD uit op 8 procent, een verlies van meer dan 5 procentpunt in vergelijking met de verkiezingen van 2019. Daarmee wordt de partij van premier Alexander De Croo de kleinste partij in Vlaanderen.

De vraag is wat dat betekent voor het aantal zetels in de Kamer en het Vlaams Parlement, want die bepalen welke meerderheden er gevormd kunnen worden. De zetelverdeling gebeurt per kieskring, en dat zijn voor de federale en regionale verkiezingen de provincies. Daarbij geldt een kiesdrempel: een partij die in een provincie géén 5 procent van de geldige stemmen behaalt, mag daar niet meedoen aan de zetelverdeling.

Betrouwbare berekening

Voor de zetelverdeling wordt de zogenaamde ‘methode D’Hondt’ toegepast, een complexe berekening die professor Herman Matthijs (VUB/ UGent) op verzoek van Knack zowel voor de Kamer als voor het Vlaams Parlement uitvoerde.

‘Soms liggen de scores erg dicht bij elkaar en kan een procent winst of verlies grote gevolgen hebben’, zegt Matthijs. ‘Als een partij dan bijvoorbeeld de kiesdrempel wel haalt, of een andere partij voorbijsteekt, heeft dat gevolgen voor de zetelverdeling.’

Voor de zetelverdeling per Vlaamse provincie werd dus ook het systeem D’Hondt toegepast op basis van de provinciale uitslagen volgens de peiling, waar de foutenmarge groter is dan 3,1 procent. Daarom werden de uitslagen daarvan vergeleken met de zetelverdeling per provincie die professor Pascal Delwit (ULB) het laatste berekende voor het Vlaams parlement, ook per provincie. Hij werkt met een eigen model, waarbij hij de cijfers van peilingen weegt met de resultaten van eerdere peilingen. Het laatste deed hij dat voor het Vlaams parlement in december naar aanleiding van de peiling van HLN-VTM-Le Soir-RTL.

De cijfers over de zetelverdeling volgens het systeem D’Hondt op basis van de Knack-peiling lagen in lijn met de cijfers van Delwit, de afwijking is meestal hoogstens één zetel (de berekingen van Knack hielden er wel ook rekening mee dat West-Vlaanderen op 9 juni één zetel minder krijgt in het Vlaams parlement en Vlaams-Brabant één zetel meer ). Bovendien bleek dat het ULB-model heel vaak op hetzelfde aantal zetels uitkomt als het systeem D’Hondt als gekeken wordt naar het totaal aantal zetels dat de partijen behalen in het Vlaams parlement. Als er verschillen zijn, dan zijn die minimaal. De cijfers van de zetelverdeling mogen dan ook robuust worden genoemd.

De Croo crasht

In West-Vlaanderen halen de liberalen met ex-minister Vincent Van Quickenborne en Jasper Pillen 2 zetels.  

In Antwerpen, met minister van Justitie Paul Van Tigchelt en voorzitter Tom Ongena als lijsttrekkers, en met ex-Vlaams minister Bart Somers als lijstduwer, halen ze volgens de peiling 4 procent en geraken de liberalen dus niet over de kiesdrempel. Daar zouden ze geen enkele zetel halen. Het ULB-model ziet hen wel over de kiesdrempel wippen en geeft Open VLD één zetel, wat erg weinig is in de provincie waar de meeste zetels te verdienen  zijn, namelijk 24.

In Limburg met Steven Coenegrachts haalt Open VLD wel de kiesdrempel maar onvoldoende stemmen om een Kamerzetel te grijpen, zeggen zowel het systeem D’Hondt als het ULB-model. 

Nog opvallend is dat de Vlaams-liberalen in Oost-Vlaanderen, de provincie waar premier Alexander De Croo de Kamerlijst trekt, maar één zetel zou halen, een verlies van drie. Het aantal Vlaamse zetels zou gehalveerd worden tot twee. Ex-voorzitter Egbert Lachaert die op de tweede plaats staat voor het Vlaams parlement zou er dus wel net bij zijn, Jean-Jacques De Gucht zou naast een zetel grijpen. 

Het totaalbeeld oogt erg somber voor Open VLD. In de Kamer houden ze zowel volgens het systeem D’Hondt als het ULB-model nog zes zetels over, dat is een halvering. In het Vlaamse parlement is het nog erger, daar halen ze zeven zetels, een verlies van negen zetels.

Vivaldi II onwerkbaar

Het grote verlies van Open VLD en het feit dat ook de andere regeringspartijen wat verliezen, zorgt ervoor dat de regering-De Croo nu 48 procent van de stemmen haalt, tegen 54 procent vijf jaar geleden. De coalitie van de regering-De Croo verzamelt nu 75 van de 150 Kamerzetels, juist de helft. In theorie zou Vivaldi II waar premier De Croo op aanstuurt mogelijk zijn, maar in de praktijk onwerkbaar. Op federaal vlak zou Vivaldi Les Engagés kunnen meenemen om aan een meerderheid te geraken. De enige andere realistische mogelijkheid is dat de liberalen, socialisten en christendemocraten een regering vormen met de N-VA.

Op Vlaams niveau haalde de regering-Jambon vijf jaar geleden 53 procent van de stemmen, nu nog 48 procent. Dat komt overeen met 48 van de 124 zetels, een meerderheid is dus ver zoek. Als de huidige coalitie van N-VA, CD&V en Open VLD er Vooruit zou bij betrekken, komen ze wel aan een meerderheid.