‘Klimaatinvesteringen zorgen voor écht groene begrotingscijfers’

De broeikasgasemissie in België bevonden zich in 2022 op een historisch dieptepunt en lagen 4% lager dan het jaar voordien. Om die positieve trend door te zetten, moeten we investeren. Dat klimaatinvesteringen ook bijzonder goed zijn voor de begroting, is nauwelijks geweten. Hoog tijd voor écht groene begrotingscijfers, schrijft Zakia Khattabi.

De broeikasgasemissies in 2022 lagen historisch laag doordat gezinnen en bedrijven drastisch op hun energieverbruik bespaarden. We waren met z’n allen in shock door de torenhoge prijzen. Kortom, de lage uitstoot was een neveneffect van een vervelende crisis: net zoals bij Corona. Niets garandeert dat de daling zich vanzelf doorzet de komende jaren. Daarvoor is sterk klimaatbeleid nodig van alle overheden in ons land.

Een recente studie van McKinsey zet de uitdaging op scherp: om België klimaatneutraal te maken tegen 2050 zijn er 415 miljard euro bijkomende investeringen nodig, waarvan een goede helft in het gebouwenpark. Sterker: de auteurs komen er op uit dat maar liefst 40% van die investeringen, of een slordige 165 miljard euro, vóór 2030 moet gebeuren.

De voordelen van zo een investeringsgolf voor België zijn stillaan goed gekend. Ze leveren gemakkelijk 60.000 bijkomende jobs op tegen 2030, verhogen de competitiviteit van industriële sectoren en verbeteren de luchtkwaliteit. Maar laten we eerlijk zijn: in de huidige context van stijgende rente en overheden die bakkeleien over de energiekoers, zal de investeringssprong niet vanzelf gebeuren. We moeten dringend alle zeilen bijzetten.

De fiscale hervorming die op de federale regeringstafel lag bevatte 3 maatregelen die klimaatinvesteringen kunnen bevorderen. De vergroening van de investeringsaftrek waardoor bedrijven zulke investeringen sneller terugverdienen. De afbouw van de subsidies voor professionele diesel waardoor vrachtwagens op elektriciteit of waterstof sneller concurrentieel worden. En tenslotte de verschuiving van accijnzen om elektriciteit goedkoper te maken in vergelijking met fossiele brandstoffen. Die laatste maatregel kan een enorme boost geven aan de installatie van warmtepompen en andere groene warmtebronnen.

Door het mislukken van de fiscale hervorming zijn die maatregelen nog niet beslist. Ik ga ze als minister van klimaat terug inbrengen op het laatste grote beslissingsmoment van deze federale legislatuur: de begrotingsopmaak. Dat kan op het eerste zicht vreemd lijken maar eigenlijk zijn de drie maatregelen ook erg goed voor de begroting.

In eerste effect is fundamenteel: als we onvoldoende investeren, en de klimaatopwarming verder laten ontsporen, dan loopt de schade en de ellende door extreem weer drastisch op. De zomer van 2023 was daar een pijnlijke illustratie van. Die schadekosten verschijnen nu al op de begrotingen. In totaal keerden de verzekeraars bijvoorbeeld 2 miljard euro vergoedingen uit voor de klimaatramp van 2021 waarvan op termijn 1,05 miljard euro terugbetaald wordt door de overheden in ons land. De Europese Centrale Bank (ECB) kwam er recent in haar tweede klimaatstresstest op uit dat de broeikasgassen “snel en drastisch” reduceren economisch veruit het interessantst is.

(Lees verder onder de preview.)

Natuurlijk hangt de uitkomst van de klimaatverandering ook van anderen af. België of zelfs Europa op z’n eentje kan die niet voldoende afremmen. Maar omgekeerd is mondiale klimaatneutraliteit, wat de klimaatverandering doet stoppen, enkel bereikbaar als elk industrieland klimaatneutraal wordt, dus ook België.

Een tweede effect ligt voor de hand. Een maatregel die opbrengt, is goed voor de begroting. De federale overheid gaf in 2020 nog 1,2 miljard euro uit aan de professionele diesel. De terugbetaling van die accijnzen voor onder andere Poolse vrachtwagenchauffeurs versneld afbouwen is een quick win. Maar ook de accijnsverschuiving kan budgetneutraal.

Er is echter een financiële dimensie die nog onvoldoende gekend is. Elk ton CO2-reductie is momenteel ongeveer 90 euro waard. Neem 2022 : door de energiecrisis lag de broeikasgasuitstoot 2,3 miljoen ton lager dan het reductietraject dat België moet volgen van Europa. Een onverwachte meevaller van 207 miljoen euro! Omgekeerd: door een onvoldoende sterk klimaatbeleid wil de Vlaamse regering haar broeikasgasemissies minder reduceren dan wat moet. Dat zal  meer dan 1 miljard euro kosten aan zogenaamde emissierechten tot 2030. Kortom: een zwak klimaatbeleid nu, kost de overheid binnen enkele jaren honderden miljoenen.

Ik heb de voorbije jaren gemerkt dat die nieuwe realiteit nog onvoldoende is doorgedrongen. Daarom is een financieringsmechanisme opgenomen in m’n klimaatwet, die voor de zomer in eerste lezing is goedgekeurd door de federale regering. Door rekening te houden met de emissierechtenprijs naast bijvoorbeeld de energieprijs, krijgen we beter zicht op overheidsinvesteringen of uitgaven die goed zijn voor het klimaat én de begroting.

Zo kunnen de drie klimaatmaatregelen volgens berekeningen van mijn administratie tot 2030 12 miljoen ton emissiereducties opleveren. Kortom daarmee sparen de overheden in ons land de verplichte aankoop van emissierechten ten belope van meer dan 1 miljard euro uit. Ik vind het bijzonder jammer dat zulke cijfers nooit aan bod komen in het publieke debat over de begroting. Als gezinnen en bedrijven dankzij gerichte overheidsmaatregelen een turbo zetten op de klimaatinvesteringen, dan doet dat ook de begroting goed.

Zakia Khattabi is minister van klimaat, leefmilieu, duurzame ontwikkeling en Green Deal.