Jos D’Haese (PVDA): ‘Wij hebben drie breekpunten. De rest van ons programma kunnen we bekijken’

Vooral jongeren hadden vragen voor PVDA’er en Antwerpse lijsttrekker Jos D’Haese. En ze waren niet allemaal fan. ‘Dat was heel teleurstellend voor een politicus als u.’

Of Jos D’Haese echt met de trein zal komen: het is een vraag die de deelnemers van deze U Vraagt – allemaal jonger dan D’Haese zelf – erg bezighoudt als ze even op hem moeten wachten. D’Haese maakte zichzelf tenslotte populair bij jongeren door in het Vlaams Parlement – en op TikTok – te pleiten voor meer bussen en trams voor De Lijn. Maar als hij uiteindelijk als laatste binnenkomt op de redactie van Knack, is het eerste wat hij doet nonchalant een autosleutel op tafel gooien. Een smoking gun, meteen al. ‘Een deelauto’, verdedigt hij zichzelf. ‘Ik kom van een debat waar ik onmogelijk met de trein kon raken. Gisteren heb ik alles met het openbaar vervoer gedaan.’

Hij krijgt voorlopig het voordeel van de twijfel.

Als fractievoorzitter is Jos D’Haese, hoewel ook nog maar 31 jaar, de voorbije regeerperiode een van de belangrijkste politici van de PVDA geworden. Net als het Vlaams Belang langs rechts, dendert de PVDA links van het politieke midden af op een kloeke verkiezingsoverwinning. Maar de twee partijen roepen – weliswaar meestal gesteld door andere mensen – vaak dezelfde vragen op. Is de PVDA wel echt een democratische partij? Of is ze nog altijd veel te extreem? ‘De PVDA is in mijn omgeving veel meer genormaliseerd dan het Vlaams Belang’, zegt deelneemster Lena Baeyens, die rechten studeert in Leuven, als we iedereen vragen of de PVDA voor hen een partij is als alle andere. ‘Ze brengt nochtans net als het Vlaams Belang een polariserend wij-zijverhaal van het gewone volk tegen de elite. Die boodschap is misschien minder gevaarlijk dan die van het Vlaams Belang, maar de partij neemt wel vaak een extreem standpunt in.’

Dubbele standaard

Wannes De Meyer, die ook in Leuven politieke wetenschappen studeert, is het daarmee eens. Hij vindt dat de pogingen van de PVDA om te breken met haar verleden en de buitenlandse regimes waar ze vroeger goede relaties mee onderhield niet diep genoeg gaan. Zijn vraag gaat daar ook over.

Wannes De Meyer: De PVDA verwijt Europa een buitenlandbeleid te voeren met twee maten en gewichten. Ik heb de indruk dat hetzelfde geldt voor de dubbele standaarden van jullie partij. Over de oorlog in Gaza laten jullie je heel luid en duidelijk horen, maar in het parlement lukt het zelfs niet om een resolutie over de vervolging van de Oeigoeren in China te steunen.

Jos D’Haese: De repressie tegen de Oeigoeren hebben wij altijd veroordeeld. In die resolutie stonden alleen zaken waarmee wij het niet eens waren, zoals het gebruik van het woord genocide. De Verenigde Naties hebben een onderzoek gedaan naar de situatie en concludeerden dat er sprake is van ernstige mensenrechtenschendingen, maar zij spreken niet over genocide. Dat is voor ons altijd de basis geweest. Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag heeft het vandaag wél over een mogelijke genocide in Gaza. Ik krijg soms de indruk dat er in het parlement alleen resoluties over buitenlandse conflicten worden ingediend in de hoop dat wij ons onthouden. Terwijl België en Europa een veel grotere impact kunnen hebben in het conflict tussen Israël en de Palestijnen.

Helemaal bevredigend is dat antwoord niet. De PVDA schurkt misschien niet meer even dicht tegen buitenlandse regimes aan als vroeger, maar de afkeer van de partij van de Verenigde Staten en de NAVO blijft groot. Er volgt een stevig debat dat onvermijdelijk ook bij de oorlog in Oekraïne belandt. In dat conflict neemt de partij van D’Haese een uitzonderlijke positie in: geen onvoorwaardelijke steun voor Oekraïne in zijn strijd tegen de Russen die binnenvielen, maar een pleidooi voor het opstarten van onderhandelingen tussen de twee vechtende partijen.

De Meyer: Geloven jullie écht in onderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland zonder dat Oekraïne totaal illegitieme verliezen zal moeten slikken?

D’Haese: Dat zeggen wij niet. Wij vinden ook absoluut niet dat Oekraïne gebied moet afstaan aan Rusland in zo’n onderhandeling, dat zou zelfs illegaal zijn. Ik stel alleen vast dat deze oorlog op twee verschillende manieren kan eindigen: door de totale vernietiging van een van de partijen of door een onderhandeling. Er zijn in het begin van de oorlog onderhandelingen geweest, ook over graanleveringen en kerncentrales. Die zijn afgesprongen, maar Europa moet veel meer druk uitoefenen om die weer op te starten. Sancties hebben we ondertussen geprobeerd: die werken niet. Wapens leveren zijn we volle bak aan het proberen: dat werkt ook niet echt. Welk alternatief is er dan nog om de stilstand aan het front te doorbreken? Onderhandelen.

Voltooid leven

Glenn Bellegou is verpleger. Hij werkt in verschillende zorgcentra voor ouderen, soms op gesloten afdelingen. ‘Ik kom veel in contact met mensen met dementie’, vertelt hij. ‘Vroegtijdige levensbeëindiging is een heel moeilijk onderwerp, maar het hoort er daar wel bij. Ik zie soms mensen van wie ik, met alle liefde, zachtheid en tederheid in mij, denk: ik wens u dood, dat is het beste voor u. Alleen is euthanasie voor mensen met dementie niet goed geregeld in de wet. Hoe kunnen we daar evolueren?’

D’Haese: Dat is verschrikkelijk complex, ik heb het in mijn eigen omgeving gezien. Maar ik vind het ook fijn om af en toe te kunnen zeggen dat er in België dingen wel goed geregeld zijn: de euthanasiewetgeving is hier in vergelijking met andere landen iets om trots op te zijn. Mijn moeder werkt als huisarts bij Geneeskunde voor het Volk, en wij zien dat die wet daar vaak een positieve impact heeft.

Voor mensen die niet meer wilsbekwaam zijn zit er een hiaat in de wetgeving, dat klopt wel. Ik denk dat we die mensen de kans moeten geven om een beslissing te nemen voor ze te ziek worden, of de mogelijkheid geven om hun naasten te laten beslissen. Dat kan natuurlijk alleen als er heel veel voorzichtigheden worden ingebouwd.

Knack: Luc Van Gorp van de CM startte onlangs een debat over voltooid leven. Moet daarbij euthanasie ook mogelijk worden?

D’Haese: Euthanasie mixen met de betaalbaarheid van de vergrijzing is natuurlijk verkeerd. Ik denk dat zo’n bepaling ook weinig verschil zou maken. Mensen die het gevoel hebben dat hun leven voltooid is, hebben heel vaak ook fysieke of andere klachten. Het debat over meer investeringen in de ouderenzorg is belangrijker.

Compromissen

Ibti Ech Chahid, die zorg en welzijn studeert, heeft een meer straightforward politieke vraag aan de PVDA’er, die wel vaker het verwijt krijgt dat zijn partij geen compromissen kan sluiten: ‘Stel dat de PVDA de verkiezingen wint, met welke partijen vormen jullie het liefst een regering, en welke toegevingen zouden jullie doen? Soms lijkt het alsof de PVDA helemaal niet in een regering wil stappen.’

D’Haese: Wij werken natuurlijk het liefst samen met partijen die dicht bij ons staan: Groen, Vooruit, misschien wel sommige mensen bij de CD&V. De vraag is alleen of zij zin hebben om met ons te besturen. Vooruit vormt liever regeringen met de N-VA. Ik woon in Borgerhout, en in dat district besturen wij al jarenlang goed samen met Groen en Vooruit. Ik denk dat we bij de komende verkiezingen ook beloond zullen worden voor wat we met drie partijen in dat district hebben gedaan.

Compromissen sluiten is iets voor na de verkiezingen. Ik kan wel heel duidelijk zijn over onze drie breekpunten. De pensioenleeftijd moet opnieuw omlaag naar 65 jaar, en niet verder stijgen tot 67. Veel mensen zijn gewoon op als ze 65 zijn. Onze miljonairstaks is ook zo’n breekpunt, en de loononderhandelingen moeten weer vrij gevoerd worden. Het kan echt niet dat politici beslissen dat niemand twee jaar lang opslag mag krijgen boven op de index. Bedrijven waar veel winst wordt gemaakt, moeten meer doen.

Knack: En al de rest is bespreekbaar?

D’Haese: Uiteraard. In onderhandelingen zullen wij ons hele programma natuurlijk met vuur verdedigen, maar de rest kunnen we bekijken. Een miljonairstaks hoeft ook niet per se ons voorstel te zijn. Het gaat om het principe dat er een deel van de inkomsten bij de allerhoogste vermogens wordt gehaald, maar we kunnen samen bespreken in welke vorm dat het beste kan. In 2019 hebben we met de PS al eens in Wallonië rond de tafel gezeten, en toen stelden we vast dat die partij totaal niet in staat was om zichzelf ter discussie te stellen. Dan stopt het natuurlijk ook, want met ons in een regering moet er wel een breuk met het verleden komen.

Reuzegom

Het woord gaat terug naar Lena Baeyens, de rechtenstudente die daarnet al enkele opmerkingen maakte over de PVDA. Ook met de manier waarop Jos D’Haese reageerde op het arrest in de zaak-Reuzengom en de veroordeling van Acid heeft ze het moeilijk.

Jos D’haese (PVDA) over rechtszaak tegen YouTuber: ‘Alle steun voor Acid’

Lena Baeyens: Had u als Vlaams Parlementslid, iemand die de democratie en de rechtsstaat hoort te verdedigen, geen genuanceerder debat moeten voeren in plaats van alles te willen vatten onder dat ene woord ‘klassenjustitie’? Er zijn veel vragen te stellen over de kwaliteit van justitie, maar dat is iets anders dan de maatschappelijke woede aanwakkeren op Tiktok. Veel van mijn vrienden zijn er, onder andere door uw filmpjes, nu van overtuigd dat justitie in België helemaal rot is.

D’Haese: We kunnen gerust van mening verschillen, maar ik vind dat duidelijk wel klassenjustitie. Wij hebben met de PVDA het vonnis over Reuzegom geanalyseerd, en daar nadien ook een hele tekst over gepubliceerd: tien onbeantwoorde vragen over die zaak. Wij hadden daarover heel graag een uitgebreider debat gevoerd in het parlement, maar dat is ons onmogelijk gemaakt. Vincent Van Quickenborne (Open VLD) heeft dat als minister van Justitie tegengehouden.

Baeyens: Er zijn inderdaad veel sociale problemen bij justitie, zoals mensen die niet weten waar ze recht op hebben en hoe justitie zich nog altijd in een taal uitdrukt die moeilijk te begrijpen is. Dat is alleen iets helemaal anders dan één vonnis nemen en zeggen: de rechter heeft die jongeren anders beoordeeld omdat ze geprivilegieerd of gewoon rijk zijn. Zo werken rechters echt niet. U mag gerust uitspraken doen over vonnissen, maar dit was heel teleurstellend voor een politicus.

D’Haese: Ik geloof niet dat dit slecht is voor justitie. Een vader vertelde me dat zijn dochter door deze zaak rechten is gaan studeren, net zoals jongeren door corona in een ziekenhuis wilden werken. Uiteindelijk zal er uit dat protest iets positiefs komen.

Opnieuw ontspint zich een hevige discussie, deze keer doet iedereen aan tafel mee. D’Haese vindt steun bij een aantal andere jongeren, zoals Ibti Ech Chahid. Het ongenoegen over de zaak-Reuzegom en de straf die Acid kreeg, is nog altijd groot. D’Haese heeft – weliswaar op een manier die niet iedereen kon appreciëren – een gevoelige snaar geraakt.

Vlees eten

Tot slot is er nog de vraag van Helena de Preter, die samen met Ech Chadid studeert, over de eetgewoonten van Jos D’Haese. Hij was lange tijd vegetariër, en stopte daar enkele jaren geleden mee. ‘Mijn individueel engagement heeft geen sikkepit veranderd’, zei hij toen in een interview. Misschien kon hij daarmee op goedkeurend gemompel rekenen van PVDA’ers die vlees waren blijven eten, maar vegetariërs zoals De Preter stuitte hij daarmee tegen de borst.

D’Haese: Ik heb mij misschien niet geweldig goed uitgedrukt in dat interview, dat moet ik toegeven. Het was vooral een uiting van mijn frustraties. Hoewel ik mijn best deed om geen vlees meer te eten, is het Europese landbouwbeleid nog altijd hetzelfde. Megastallen worden rijkelijk gesubsidieerd. De vleesproductie in Vlaanderen is nog altijd gigantisch. Natuurlijk is het individueel engagement van vegetariërs waardevol, zelf eet ik ook nog altijd amper vlees. Maar we zullen daar ook iets van collectieve actie aan moeten koppelen.’

Portret van Jos D’Haese, de TikTok-communist met 133.000 volgers