Jeugdzorg: ‘De nieuwe Vlaamse regering maakt een onderscheid tussen goede en slechte ouders’

Controleren, responsabiliseren en sanctioneren: dat vat de passage over jeugdzorg in het Vlaamse regeerakkoord zo’n beetje samen. ‘Er staan echt verontrustende dingen in’, zegt professor Rudi Roose.

‘Op het vlak van jeugdzorg getuigt het Vlaamse regeerakkoord van een soort cynisch simplisme’, zegt professor sociaal werk Rudi Roose (UGent). ‘Alles draait om controleren en responsabiliseren, en wanneer dat niet werkt, moet het kind ergens worden geplaatst. Men lijkt te denken dat het volstaat om problemen zo vroeg mogelijk te detecteren – het liefst al voor de geboorte –, de situatie van heel nabij op te volgen en dan snel in te grijpen. Terwijl we weten dat een aanpak die op dwang en risicobeheersing is gebaseerd niet werkt. Ik vind het heel vreemd dat een regering die pleit voor wetenschappelijk onderbouwde methodieken kiest voor een ideologisch discours dat als een boemerang zal terugkeren.’

Wat Roose onder meer verontrust, is dat de Vlaamse gemeenschapsinstellingen worden weggehaald bij het agentschap Opgroeien en bij de Vlaamse Justitie worden ondergebracht. ‘Dat zou weleens kunnen betekenen dat er minder aandacht zal zijn voor het pedagogische aspect en meer voor sancties’, zegt hij. ‘Daarnaast is het hallucinant dat het mogelijk wordt om kinderen die jonger zijn dan twaalf jaar in een gesloten instelling op te sluiten. Nog iets beangstigends: als één kind uit een gezin op de radar van de hulpverlening komt, moeten ook alle andere kinderen worden opgevolgd.’

Staat er ook iets positiefs over jeugdzorg in het regeerakkoord?

Rudi Roose: Op zich vind ik het een goed idee dat er zal worden geïnvesteerd in kleinschalige opvang voor slachtoffers van tienerpooiers. Al is het hoopgevendste zinnetje wellicht dat men de administratieve overlast wil verlagen, want daardoor zouden begeleiders meer tijd krijgen om met kinderen en hun ouders aan de slag te gaan.

‘Samen werken aan een warm en welvarend Vlaanderen’: Wat staat in het nieuwe Vlaamse regeerakkoord?

Zet de regering-Diependaele op het vlak van jeugdzorg een koerswijziging in, of bouwt ze verder op het werk van de vorige regering?

Roose: De beweging in de richting van responsabilisering, dwang en bestraffing is al eerder ingezet. Maar de voorbije jaren ging dat discours nog gepaard met de overtuiging dat ouders en kinderen recht hebben op hulp en ondersteuning. Dat ontbreekt nu helemaal. Of beter: er wordt een onderscheid gemaakt tussen goede en slechte ouders. Goede ouders worden ondersteund als ze problemen ondervinden met de opvoeding van hun kinderen. Dat blijkt duidelijk uit deze passage: ‘Ouders worden soms uitgedaagd in de opvoeding van kinderen met een complexe problematiek. We beantwoorden hun vragen en noden door sterk te investeren in begeleiding en opvoedingsondersteuning.’ Slechte ouders, daarentegen, worden alleen geresponsabiliseerd en gesanctioneerd. Desnoods wordt hun kind bij hen weggehaald.

En die aanpak helpt niet?

Roose: Het merendeel van de ouders die men wil sanctioneren leeft in armoede en heeft vaak nog een resem andere problemen, zoals een psychische kwetsbaarheid. Vaak lopen zij al jaren tegen allerlei muren aan en weten ze niet van welk hout pijlen te maken.

Neem de jongeren die in de Antwerpse haven als drugkoerier worden ingezet: volgens jeugdwerkers zijn dat kwetsbare gasten die in armoede leven. Wanneer zij worden gelokt met de belofte dat ze op korte tijd veel geld kunnen verdienen, zijn ze een vogel voor de kat. Ik wil niet beweren dat het allemaal doetjes zijn of dat zij – en hun ouders – zelf geen verantwoordelijkheid dragen, maar met sancties alleen zal het probleem niet verdwijnen. De beste preventie is een degelijke sociale zekerheid en een goed welzijnsbeleid.

Hoe komt het volgens u dat er zo zwaar op bestraffing wordt ingezet?

Roose: Ik vermoed dat de regeringsonderhandelaars heel goed naar de jeugdrechters hebben geluisterd. Hun frustraties kan ik best begrijpen, want jeugdrechters zien jongeren op het moment dat ze al zo’n weg hebben afgelegd dat er echt moet worden ingegrepen. Als ze een jongen of meisje in een gemeenschapsinstelling, een psychiatrisch centrum of een andere voorziening willen plaatsen, dan blijkt daar vaak geen plek te zijn. Natuurlijk vragen zij meer mogelijkheden om ouders te sanctioneren en jongeren te plaatsen.

Is het geen goede zaak dat de Vlaamse regering overal in de jeugdzorg bijkomende plaatsen wil creëren?

Roose: Als er morgen 5000 plaatsen bijkomen, dan zullen die binnen de kortste keren allemaal vol zitten. Het aanbod creëert nu eenmaal de vraag. Door de capaciteit in onder meer de residentiële jeugdhulp en de forensische kinderpsychiatrie op te trekken, doet de Vlaamse regering een gigantische investering aan het eind van de rit, terwijl ze beter middelen zou uittrekken om jongeren al veel eerder te ondersteunen.

Op dit moment doen wij bijvoorbeeld onderzoek naar veilige trajecten die jeugdrechters aan tieners in een onveilige leefsituatie kunnen opleggen. Daarbij probeert men hen zo goed mogelijk op te volgen zonder ze meteen in een semigevangenis op te sluiten. Dáár zou het beleid volop in moeten investeren.

Overzicht: wie zijn de ministers in de vrouwelijkste Vlaamse regering ooit?

Is het dan nooit een goed idee om jongeren onder dwang op te nemen of te plaatsen?

Roose: Er zijn ongetwijfeld kinderen en jongeren die dat echt nodig hebben, maar we moeten ook af van het idee dat we alles kunnen oplossen als we maar vroeg genoeg een diagnose stellen en een gespecialiseerde behandeling opstarten. Die jongeren en hun ouders hebben in de eerste plaats behoefte aan geëngageerde hulpverleners die hen breed ondersteunen en vooral niet loslaten.

Daarom vind ik het verontrustend dat de nieuwe regering wil dat de impact van zo’n hulpverleningstraject snel duidelijk wordt. Daar komen ongelukken van. Eigenlijk zeg je dan: we bieden je vrijwillige hulp aan, maar als je niet meewerkt of als er niet snel genoeg een effect is, plaatsen we je kind uit huis. Op die manier zullen we de komende jaren nog veel instellingen moeten bijbouwen.

Twijfelt u aan uw stemtest? Doe hier mee aan de Stemtest-check voor onze provinciehoofdsteden