‘Ik kan me moeilijk indenken dat iemand buiten de rechterlijke macht controle zou uitoefenen op uitspraken van onafhankelijke rechters’, zegt Peter Callens van de Orde van Vlaamse Balies.
‘Het is vloeken in de kerk als je zegt dat rechters gecontroleerd zouden moeten worden’, zegt Vlaams minister van Justitie Zuhal Demir in het VRT-programma Eerste keus. De N-VA-politica antwoordt op de vraag van een leerlinge over het Reuzegom-proces en de kwestie van klassenjustitie. Demir vervolgt: ‘De Hoge Raad voor de Justitie zou de rechters moeten controleren of hun werk naar eer en geweten gebeurt, maar in de praktijk is er amper controle op de rechterlijke macht.’
Volgens Peter Callens, voorzitter van de Orde van Vlaamse Balies, die de belangen van de advocatuur en de rechtzoekenden behartigt, bestaat de controlemogelijkheid wel degelijk. ‘Om het even wie kan bij de Hoge Raad voor de Justitie een klacht indienen tegen een magistraat. Ook is een tuchtprocedure mogelijk als een magistraat zich misdragen zou hebben.’
U ontkent dus dat er amper controle is op de rechterlijke macht, zoals minister Demir zegt?
Peter Callens: Maar waarop wil men precies controle hebben? Toch niet op de inhoud van een beslissing? Want die valt onder de volledige onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. Als je ontevreden bent met een vonnis, is er de mogelijkheid om in beroep te gaan. Daarna heb je cassatie, als de rechter de wet verkeerd zou hebben toegepast. Ik kan me moeilijk indenken dat iemand buiten de rechterlijke macht controle zou uitoefenen op uitspraken van onafhankelijke rechters.
Verkiezingsprogramma’s van N-VA en Vlaams Belang bedreigen de rechtstaat het meest
Zou er meer controle kunnen komen binnen de rechterlijke macht?
Callens: Ik wil er constructief over nadenken. Misschien is het wel mogelijk om binnen de rechterlijke macht mechanismen te ontwikkelen waardoor men kan toezien op de attitudes en werkwijze van rechters. Van advocaten hoor ik vaak dat de tijd die uitgetrokken wordt voor een rechtszaak zeer beperkt is vanwege de hogere werklast. Dat stelt een probleem voor de rechten van verdediging en voor de perceptie van mensen over de rechtspraak.
Volgens mij moet er ook ruimte komen om binnen eenzelfde rechtbank aan beleid te doen. Het valt moeilijk uit te leggen dat rechters van dezelfde rechtbank verschillende uitspraken doen over soortgelijke zaken. Een rechtbank zou zonder haar onafhankelijkheid op te geven afspraken moeten kunnen maken zodat iedereen op dezelfde lijn blijft. Tot nu toe is men daarover misschien wat dogmatisch geweest.
Het valt moeilijk uit te leggen dat rechters van dezelfde rechtbank verschillende uitspraken doen over soortgelijke zaken.
Hoe kijkt u in het algemeen naar uitspraken zoals die van Demir?
Callens: Er zijn soms excessen vanwege politici, maar dat is al bij al beperkt. Nu zitten we in een verkiezingsperiode. In het algemeen worden ministers geacht geen commentaar te geven op uitspraken van rechters. Tegelijk mogen we politici niet het recht ontzeggen om, zeker in de verkiezingscampagne, hun mening te geven over de manier van rechtspreken.
Sanda Dia en Reuzegom: iedereen had beter verdiend dan dit slechte arrest van het hof van beroep
In Eerste keus is er onbegrip over het feit dat de werkstraf voor de Reuzegommers niet op het strafregister zal verschijnen. Minister Demir wil dat anders.
Callens: De minister staat daarin niet alleen, maar het werkstrafsysteem is net gecreëerd om mensen niet te stigmatiseren – de werkstraf is overigens populair. Ik waarschuw voor perverse effecten zodra de werkstraf op het strafblad zou komen. Vandaag kunnen mensen kiezen tussen een werkstraf die niet op het strafblad verschijnt en een andere straf, bijvoorbeeld een gevangenisstraf. Tegelijkertijd kunnen korte straffen niet uitgevoerd worden door de overbevolking in de gevangenissen. Zodra de werkstraf op het strafblad komt, zullen misschien meer mensen kiezen voor een gevangenisstraf met uitstel of zelfs voor een effectieve, die evenwel niet kan worden uitgevoerd door de overbevolking.
Vorige week presenteerde Advocaat.be, onderdeel van de Orde van Vlaamse Balies, een doorlichting van de partijprogramma’s op basis van hun rechtsstatelijkheid. Op X maakte Ive Marx (UAntwerpen) zich druk vanwege de term ‘mogelijk bedreigend voor de rechtsstaat’ bij maatregelen als de uitbreiding van nachtarbeid. Een terechte kritiek?
Callens: Het ging om het oordeel van vijf ervaren experts. Niemand is verplicht om het ermee eens te zijn, het is ook geen exacte wetenschap. We hebben ons punt gemaakt. Ons doel was dat de rechtsstaat weer op het netvlies staat. Nu is het aan de kiezer.
Verkiezingen 2024
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier